Krążowniki lekkie typu Karlsruhe
Krążowniki lekkie typu Karlsruhe − typ dwóch niemieckich krążowników lekkich, które weszły do służby w Kaiserliche Marine tuż przed wybuchem I wojny światowej.
 SMS „Karlsruhe” | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia |
Germaniawerft, Kilonia |
| Wejście do służby |
1914 |
| Zbudowane okręty |
2 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
4900 t konstrukcyjna |
| Długość |
142,2 m |
| Szerokość |
13,7 m |
| Zanurzenie |
5,5 m |
| Napęd |
14 kotłów parowych, 2 zespoły turbin o łącznej projektowanej mocy 26 000 KM |
| Prędkość |
27,8 węzła |
| Zasięg |
5500 Mm przy 12 w. |
| Załoga |
373 oficerów i marynarzy |
| Uzbrojenie |
12 dział kal. 105 mm |
Stanowiły rozwinięcie projektu poprzedniego typu Magdeburg. Lekko uzbrojone i opancerzone, ale szybkie i o dużym zasięgu, były optymalizowane pod kątem działań jako okręty rozpoznawcze lub rajdery na liniach komunikacyjnych przeciwnika. Budowę obu rozpoczęto w 1911 roku, zwodowane zostały dzień po dniu: „Karlsruhe” 11, a „Rostock” 12 listopada 1912 roku. Do służby weszły odpowiednio 15 stycznia i 5 lutego 1914 roku.
Obydwa okręty zostały utracone podczas działań wojennych: „Karlsruhe”, odnoszący sukcesy w zwalczaniu brytyjskiej żeglugi na środkowym Atlantyku, w wyniku przypadkowej eksplozji 4 listopada 1914 roku; „Rostock”, służący w siłach rozpoznawczych Hochseeflotte, podczas bitwy jutlandzkiej 1 czerwca 1916 roku.
Projektowanie i budowa edytuj
Projekt dwóch nowych krążowników lekkich dla Kaiserliche Marine został zaakceptowany w ramach programu rozbudowy floty na rok budżetowy 1910[1]. Konstrukcyjnie stanowił nieco powiększoną wersję wcześniejszego typu Magdeburg, o mocniejszej siłowni, lecz tym samym uzbrojeniu i opancerzeniu[2]. W zamyśle planistów miały, dzięki dużej prędkości i sporemu zasięgowi, prowadzić działania rozpoznawcze na rzecz floty liniowej lub operować na morskich liniach komunikacyjnych przeciwnika[3].
Stępki pod obydwa okręty położono w 1911 roku w kilońskich stoczniach: przyszły „Karlsruhe” był budowany jako „Ersatz Seeadler” (numer stoczniowy 181) w Germaniawerft, przyszły „Rostock” jako „Ersatz Geier” (numer stoczniowy 560) w Howaldtswerke[2]. Ceremonie wodowania krążowników odbyły się odpowiednio 11 i 12 listopada 1912 roku[a][2][4]. Prace wykończeniowe również prowadzone były niemal równolegle i oba okręty weszły do służby na początku 1914 roku: „Karlsruhe” 15 stycznia, „Rostock” 5 lutego[3].
Opis konstrukcji edytuj
Charakterystyka ogólna edytuj
Krążowniki typu Karlsruhe miały długość całkowitą 142,2 m (139 m na konstrukcyjnej linii wodnej[1]), szerokość maksymalną 13,7 m oraz zanurzenie 5,38 m na dziobie i 6,2 m na rufie[2] (średnio 5,5 m[1]). Wyporność konstrukcyjna wynosiła według projektu 4900 ton, pełna 6191 ton metrycznych[4]. Kadłuby, zbudowane w oparciu o wzdłużny układ wiązań, były podzielone na 15 przedziałów wodoszczelnych i miały podwójne dno na 45% długości[2].
Opancerzenie było analogiczne do wcześniejszych jednostek typu Magdeburg: burtowy pas pancerny grubości do 60 mm, rozciągający się na około 80% długości kadłuba, pokład pancerny o grubości maksymalnej 60 mm, stanowisko dowodzenia chronione płytami o maksymalnej grubości 100 mm[3], działa artylerii głównego kalibru opancerzone 50 mm płytami[4]. Całość wykonana była ze stali Kruppa[2].
Etatowa załoga każdego z okrętów liczyła 18 oficerów oraz 355 podoficerów i marynarzy[2].
Urządzenia napędowe edytuj
Okręty typu Karlsruhe były napędzane dwoma zespołami turbin parowych typu Marine umieszczonych w osobnych maszynowniach, o łącznej projektowanej mocy 26 000 KM[4], z których każdy napędzał jedną trójłopatową śrubę o średnicy 3,5 m[2]. Parę do turbin dostarczało 14 dwupaleniskowych kotłów typu Marine o ciśnieniu roboczym 16 at i powierzchni grzewczej 5800 m², z których 12 było opalanych węglem, dwa zaś paliwem płynnym[b]. Kotły ustawione były w pięciu pomieszczeniach kotłowni na śródokręciu, z których spaliny odprowadzane były przez cztery kominy. Okręty miały pojedynczy ster. Instalację elektryczną o napięciu 220 V zasilały dwa turbogeneratory o mocy 200 i 240 kW[2].
Projektowana prędkość maksymalna miała wynosić 27,8 węzła[c][2][4]. Na próbach morskich siłownia „Karlsruhe” osiągnął moc 37 885 KM i prędkość 28,5 węzła, zaś „Rostock” 43 628 KM i 29,3 węzła[1]. Zapas paliwa, wynoszący 1300 t węgla i 200 t mazutu pozwalał uzyskać zasięg 5500 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów lub 900 mil morskich przy 25 węzłach[3].
Uzbrojenie edytuj
Uzbrojenie krążowników typu Karlsruhe było identyczne jak zastosowane na typie Magdeburg. Składało się z 12 dział 10,5 cm SK L/45, o długości lufy równej 45 kalibrom, umieszczonych na pojedynczych podstawach: dwóch na pokładzie dziobowym, obok siebie, dwóch w identycznej pozycji na pokładzie rufowym oraz po czterech na stanowiskach każdej burty na śródokręciu[2]. Przy maksymalnym kącie podniesienia równym 30° i masie pocisku 17,5 kg miały donośność 12 700 m[5]. Zapas amunicji wynosił 1800 sztuk, po 150 jednostek na lufę[2].
Uzbrojenie uzupełniały dwie podwodne wyrzutnie torpedowe kal. 500 mm z zapasem pięciu torped, zainstalowane prostopadle do osi podłużnej kadłuba na wysokości nadbudówki dziobowej, po jednej na burcie[2] oraz maksymalnie 120 min morskich[3].
Służba edytuj
SMS „Karlsruhe” edytuj
Stępkę pod przyszły „Karlsruhe”, noszący na czas budowy tymczasową nazwę „Ersatz Seeadler” (jako zastępca przewidzianego do wycofania starego krążownika „Seeadler”[4]), położono w stoczni Germaniawerft w Kilonii 21 września 1911 roku[6]. Wodowanie nastąpiło 11 listopada 1912 roku, zaś wejście do służby w Kaiserliche Marine 15 stycznia 1914 roku[2]. Wkrótce po wcieleniu do służby i osiągnięciu gotowości krążownik został wysłany w rejon Indii Zachodnich, gdzie miał reprezentować banderę niemiecką[3].
Po wybuchu wojny działał jako rajder w rejonie atlantyckich wybrzeży Ameryki, zatapiając pomiędzy sierpniem a październikiem 17 jednostek handlowych[6]. 4 listopada 1914 roku został zniszczony eksplozją, spowodowaną prawdopodobnie przez wybuch głowic torpedowych, znajdujących się w magazynie poniżej pomostu bojowego[7]. Zginęło 263 członków załogi, w tym dowódca i większość obsady mostka[8], 129 marynarzy zostało uratowanych przez dwa niemieckie statki zaopatrzeniowe[6].
SMS „Rostock” edytuj
Stępkę pod „Ersatz Geier” (następcę wycofywanego starego krążownika „Geier”) położono w stoczni Howaldtswerke w Kilonii w 1911 roku. Ceremonia wodowania okrętu, któremu nadano nazwę „Rostock”, odbyła się 12 listopada 1912 roku, zaś przejęcie przez flotę 5 lutego 1914 roku. Krążownik wszedł w skład sił rozpoznawczych Hochseeflotte[2].
„Rostock” brał udział w bitwie na Dogger Bank 24 stycznia 1915 roku, następnie przez pewien czas operował na Bałtyku. W kwietniu 1916 roku wchodził w skład zespołu floty bombardującego Yarmouth[3]. W dniach 31 maja i 1 czerwca 1916 roku brał udział w bitwie jutlandzkiej. Storpedowany przez brytyjski niszczyciel, został ostatecznie zatopiony torpedami towarzyszących mu niemieckich kontrtorpedowców. Na jego pokładzie zginęło 14 członków załogi[8].
Uwagi edytuj
- ↑ Za Grönerem i Jungiem; Conway's All the World's Fighting Ships i Trubicyn podają datę 11 grudnia, a nie 12 listopada.
- ↑ Za Grönerem; Conway's All the World's Fighting Ships podaje 10 kotłów węglowych i cztery opalane paliwem płynnym.
- ↑ Za Grönerem i Jungiem; Conway's All the World's Fighting Ships i Trubicyn podają prędkość maksymalną 27 węzłów.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Robert Gardiner, Randal Gray (red.): Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921. London: 1986, s. 160. ISBN 0-85177-245-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815−1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugträger, Kreuzer, Kanonenboote. München: 1982, s. 137. ISBN 3-7637-4800-8.
- ↑ a b c d e f g С.Б. Трубицын: Легкие крейсера Германии (1914–1918 гг.). Санкт-Петербург: 1997, s. 49–50. (S.B. Trubicyn: Liegkije kriejsiera Giermanii (1914–1918 gg.). Sankt-Petersburg: 1997).
- ↑ a b c d e f Dieter Jung: Die Schiffe der Kaiserlichen Marine 1914-1918 und ihr Verbleib. Bonn: 2004, s. 18–19. ISBN 3-7637-6247-7.
- ↑ Robert Gardiner, Randall Gray (red.): Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921. London: 1986, s. 140. ISBN 0-85177-245-5.
- ↑ a b c Klaus Lehmann: Karlsruhe, eine Stadt - fünf Schiffe: vom kaiserlichen Kleinen Kreuzer KARLSRUHE (I) zur Fregatte F212 KARLSRUHE (V) der Deutschen Marine. Eine Bildchronik seit 1912. Norderstedt: 2005, s. 12–20. ISBN 3-8334-2299-8.
- ↑ Wojciech Holicki. Nieuchwytny korsarz. „Militaria XX wieku”. 5(38)/2010. ISSN 1732-4491.
- ↑ a b Hans Jürgen Hansen: Die Schiffe der deutschen Flotten 1848−1945. Augsburg: 1998, s. 141. ISBN 3-86047-329-8.