Krutynia
Krutynia (niem. Kruttinna) – rzeka na Pojezierzu Mazurskim, wpływa do Jeziora Bełdany. Szlak kajakowy.
 Krutynia w Nowym Moście | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 99 km |
| Powierzchnia zlewni |
638 km² |
| Źródło | |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Pisa |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Krutynia płynie przez rezerwat krajobrazowo-wodno-leśny położony na terenie trzech gmin: Piecki, Mikołajki i Ruciane-Nida. Jej długość to 99 km, a powierzchnia dorzecza wynosi 638 km².
Rzeka edytuj
Dolina rzeki jest w wielu miejscach zatorfiona i zabagniona, wahająca się w granicach od około 1,5 km w części środkowej do 30-50 m w miejscach północnej i południowej części, otoczona jest wzniesieniami morenowymi o urozmaiconej rzeźbie. Nurt rzeki Krutyni jest wolny, a rzeka tworzy liczne zakola, szczególnie w środkowej, zabagnionej części rezerwatu. Spadek rzeki na długości około 10 km rezerwatu wynosi 1,3 m. Szerokość rzeki osiąga 30-40m, a głębokość od 1,5–2,5 m do 3–7 m[1].
Bieg Krutyni pod względem hydrologicznym rozpoczyna się na terenach otaczających Jezioro Warpuńskie. Na pojezierzach jednak zwyczajowo przyjmuje się nieco inne kryteria nazewnictwa. Rzeki zmieniają nazwy zawsze (lub prawie zawsze) wtedy, gdy przepływają przez jezioro, które zbiera wodę z innych, dodatkowych rzek i cieków. Według takiego kryterium Krutynia zaczyna się w Jeziorze Krutyńskim, a kończy w jeziorze Bełdany, gdzie wpływa do Systemu Wielkich Jezior Mazurskich. Zatem Krutynia w swoim różnym biegu przyjmuje różne nazwy. Między początkowymi jeziorami nie ma nazwy, następnie przyjmuje kolejno: Sobiepanka, Grabówka, Dąbrówka, Babięcka Struga, Struga Spychowska, aż w końcu Krutynia.
W rzece występują:
- grążel żółty Nuphar lutea,
- grzybienie białe Nymphaea alba,
- osoka aloesowata Stratiotes aloides,
- strzałka wodna Stagittaria sagittifolia,
- Hildenbrandtia rivularis porastający kamienie[2],
- gąbka słodkowodna Spongilla lacustris[2].
Litoral zajmują zbiorowiska szuwarowe z trzciną pospolitą Phragmites australis, mozgą trzcinową Phalaris arundinacea, pałką szerokolistną Typha latifolia[1].
Właściwy bieg rzeki edytuj
Bieg rzeki przedstawiono od dołu do góry. Drukiem wytłuszczonym zaznaczono nurt główny rzeki, zwykłym dopływy.
W górnym biegu, do jeziora Zyzdrój Wielki, Krutynia ma bieg następujący:
- jezioro Zyzdrój Wielki
- Babięcka Struga
- Czarna Struga
- Jezioro Gant
- Babięcka Struga
W średnim biegu system połączeń jest następujący:
W dolnym biegu, poniżej Jeziora Krutyńskiego do ujścia bieg jest następujący:
- jezioro Bełdany
- Krutynia
- Jezioro Jerzewko
- Krutynia
- jezioro Malinówko
- Krutynia
- jezioro Malinówko
- Krutynia
- Jezioro Jerzewko
- Krutynia
Szlak kajakowy edytuj
Szlak kajakowy Krutyni przebiega przez Puszczę Piską, a od Jeziora Mokrego także przez Mazurski Park Krajobrazowy. Długość szlaku wynosi 91 km[3]. Najpopularniejsza trasa spływu rozpoczyna się w Sorkwitach i kończy w miejscowości Ruciane-Nida.
Popularna trasa spływu przebiega następująco:
- Jezioro Lampackie
- Rz. Sobiepanka
- Jezioro Borowski Las
- Rz. Babięcka Struga
- Jezioro Dłużec
- Jezioro Białe
- Jezioro Gant
- Babięta
- jezioro Zyzdrój Wielki
- jezioro Zyzdrój Mały
- Jezioro Spychowskie
- Jezioro Zdrużno
- Jezioro Mokre
- Zgon
- Rz. Krutynia
- Krutyń
- Krutyński Piecek
- Wojnowo
- Ukta
- Jezioro Gardyńskie
- Jezioro Bełdany
- Jezioro Nidzkie
- Ruciane-Nida
Szlak Krutynią w literaturze edytuj
Kajakowe spływy szlakiem krutyńskim opisywali poeci i pisarze, m.in. Melchior Wańkowicz w słynnym reportażu Na tropach Smętka (1936), Franciszek Fenikowski, Zbigniew Chojnowski (np. Dziś płyniemy[4]).
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Aleksander Władysław Sokołowski, Jacek Kot, Przyroda województwa suwalskiego, Suwałki: Wydaw. Włodzimierz Łapiński, 1996, s. 109, ISBN 83-900714-2-8, OCLC 69470489.
- ↑ a b Flora. Mazurski Park Krajobrazowy. [dostęp 2014-03-18].
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Sorkwity, str. 33. Biuletyn Informacji Publicznej Gmina Sorkwity, 2014-08-29. [dostęp 2016-11-05].
- ↑ Almanach 2015, Olsztyn 2015, s. 103-115)