Kwas fosfonowy
Kwas fosfonowy[7][8], kwas fosforawy[7][9] (nazwa Stocka: kwas ortofosforowy(III)), H
3PO
3 – nieorganiczny związek chemiczny, kwas tlenowy, zawierający fosfor na III stopniu utlenienia.
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
H | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory |
H | ||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa |
82,00 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezwonne, bezbarwne[1] lub białe[2][3], nietrwałe, romboidalne kryształy[4] | ||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS |
13598-36-2 | ||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||
| Pochodne | |||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||
Czysty kwas fosfonowy to w temperaturze pokojowej białe, krystaliczne ciało stałe, bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie. Ma lekkie właściwości redukujące. Bezwodnikiem kwasu fosforawego jest heksatlenek tetrafosforu (P
4O
6). Sole i estry kwasu fosfonowego to fosforyny lub H-fosfoniany.
Kwas fosfonowy otrzymuje się poprzez hydrolizę bezwodnika lub trichlorku fosforu (PCl
3). Reakcja kwasu fosfonowego z czynnikami kondensującymi (np. z chlorkiem piwaloilu) prowadzi do powstania kwasu difosfonowego, będącego łagodnym czynnikiem fosfonylującym alkohole i aminy.
Tautomeria kwasu fosfonowego edytuj
Występuje w dwóch formach tautomerycznych. Forma główna (>99%) to forma fosfonowa (H-fosfonianowa):
Ze względu na trwałość formy fosfonowej jest kwasem dwuprotonowym, o mocy porównywalnej do kwasu fosforowego.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Phosphonic acid, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3380 [dostęp 2017-10-21] (niem. • ang.).
- ↑ a b c d e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-77, 5-87, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b c Kwas fosfonowy (nr 215112) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2017-10-21]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b Phosphorous acid, karta charakterystyki wydana na obszar Polski, Alfa Aesar (Thermo Fisher Scientific), numer katalogowy A11189 [dostęp 2017-10-21].
- ↑ Kwas fosfonowy, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2017-10-21] (ang.).
- ↑ a b Nomenklatura chemii nieorganicznej. Zalecenia 1990, Zofia Stasicka (red.), Wrocław: Polskie Towarzystwo Chemiczne, Komisja Nomenklatury Chemii Nieorganicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998, s. 162, ISBN 83-229-1873-9 [dostęp 2023-06-19].
- ↑ Adam Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, t. 2, Warszawa: PWN, 2002, s. 675–676, ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ Frank Albert Cotton, Geoffrey Wilkinson, Paul L. Gaus, Chemia nieorganiczna, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 420–421, ISBN 978-83-01-11772-6, OL: 25563824M.
Bibliografia edytuj
- Jacek Stawinski, Adam Kraszewski, How To Get the Most Out of Two Phosphorus Chemistries. Studies on H-Phosphonates, „Accounts of Chemical Research”, 35 (11), 2002, s. 952–960, DOI: 10.1021/ar010049p.