Kwisa
Kwisa (niem. Queis) – rzeka w południowo-zachodniej Polsce, płynie przez województwo dolnośląskie i lubuskie, lewy (najdłuższy) dopływ Bobru, długość 126,8 km, powierzchnia zlewni 1026 km² (z czego na terenie kraju 994,9 km²), źródła na wysokości ok. 1020 m n.p.m., ujście – ok. 110 m n.p.m.
_in_%C5%81awszowa.jpg) Kwisa w Ławszowej | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 126,8 km |
| Powierzchnia zlewni |
1026 km² |
| Źródło | |
| Miejsce | Góry Izerskie, Izerskie Garby |
| Wysokość |
1020 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Bóbr |
| Miejsce |
okolice Żelisławia |
| Wysokość |
110 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Płynie przez Pogórze Izerskie i kompleks leśny Borów Dolnośląskich. Zasila Bóbr w okolicach Żagania. Od Świętoszowa na 5,5 km odcinku stanowi granicę między województwami dolnośląskim i lubuskim.
Opis edytuj
Wypływa z północnych zboczy Izerskich Garbów (Wysoki Grzbiet Gór Izerskich). Płynie głęboko wciętą doliną pomiędzy Wysokim Grzbietem a Grzbietem Kamienickim na północny zachód. W Świeradowie skręca na północny wschód (NNE). W Krobicy – Orłowicach opuszcza Góry Izerskie, nie zmieniając kierunku. Płynie przez Pogórze Izerskie. W Gryfowie Śląskim skręca na zachód, a w Leśnej na północ z lekkim odchyleniem ku wschodowi (NNE). W głębokiej, wąskiej i krętej dolinie między Gryfowem a Leśną wybudowano dwie zapory i utworzono malownicze jeziora. Za Nowogrodźcem skręca na północ i wpływa na Nizinę Śląsko-Łużycką. W jej obrębie płynie przez Bory Dolnośląskie, a następnie przez Równinę Szprotawską. w obrębie której wpada do Bobru[1].
Dopływy edytuj
Najważniejszymi dopływami są[2][1][3]:
- Siniec (lewy)
- Struga (prawy)
- Płoka (prawy)
- Wodopój (lewy)
- Jastrząbek (prawy)
- Czerwony Potok (lewy)
- Pluskotnik (lewy)
- Bystrzyk (prawy)
- Mokrzyca (lewy)
- Świeradówka (lewy)
- Krobicki Potok (prawy)
- Dzieża (prawy)
- Długi Potok (prawy)
- Czarny Potok (lewy)
- Bruśnik (lewy)
- Miłoszowski Potok (Czarny Strumień) (lewy)
- Młyńska Struga (prawy)
- Oldza (prawy)
- Grabiszówka (lewy)
- Dolna (lewy)
- Gliniec (prawy)
- Olszówka (prawy)
- Luciąża (prawy)
- Siekierka (lewy)
- Łazek (lewy)
- Złoty Stok (lewy)
- Iwnica (prawy)
- Polanka (prawy)
Miejscowości edytuj
Ważniejsze miejscowości leżące nad Kwisą: Świeradów-Zdrój, Mirsk, Gryfów Śląski, Leśna, Lubań i Nowogrodziec.
Historia edytuj
Od połowy XIII wieku (1241), po klęsce Polaków z Mongołami w bitwie pod Legnicą, stanowi historyczną, zachodnią granicę Dolnego Śląska, a dawniej również Polski. Wówczas granica Milska przesunięta została z zachodniego wododziału Nysy Łużyckiej na zachodni wododział Kwisy lub na samą Kwisę. Błędnie na mapach Polski z czasów Mieszka I granica Milska rysowana jest na Kwisie. Wówczas granica wschodnia Milska przebiegała zachodnim wododziałem Nysy Łużyckiej. Przyjmuje się, że leżące na zachód od Kwisy tereny aktualnie należą już do Łużyc Górnych.[potrzebny przypis]
Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku w rzece żyły małże perłoródki, z których pozyskiwano perły. Muszle wykorzystywano do przyrządzania leczniczego proszku. Z powodu zanieczyszczenia po 1945 roku małże były spotykane coraz rzadziej, wreszcie wymarły[4].
Po włączeniu rzeki w granice Polski w 1945 przez krótki czas używano równolegle nazwy Gwizd[5].
Jeziora zaporowe edytuj
W początkach XX wieku powstały na niej dwa sztuczne zbiorniki retencyjne: Jezioro Złotnickie i Jezioro Leśniańskie.
Infrastruktura edytuj
Nad rzeką (jako nad jedną z niewielu rzek w kraju) prowadzą dwie autostrady: A4 i A18.
Przez Kwisę przerzuconych jest 7 mostów kolejowych:
| Miejscowość | Linia kolejowa | Rok otwarcia |
|---|---|---|
| Orłowice | Świeradów – Mirsk | 1909[6] |
| Mirsk | Gryfów Śląski – Mirsk | 1884[7] |
| Kościelniki Dolne | Leśna – Lubań | 1896[8] |
| Lubań | Wrocław Świebodzki – Zgorzelec | |
| Nowogrodziec | Jelenia Góra – Żagań | 1904[9] |
| Zebrzydowa/Kierżno | Miłkowice – Jasień | 1846[10] |
| Żelisław | Wrocław Muchobór – Gubinek | 1875[11] |
Przypisy edytuj
- ↑ a b Staffa 2003a ↓.
- ↑ Staffa 1989 ↓.
- ↑ Staffa 2003b ↓.
- ↑ Przełomy Kwisy, [w:] Cyprian Skała, Sudety, 2008, ISBN 978-83-7513-135-2 [dostęp 2016-02-10].
- ↑ Rzeka Kwisa, serwis miasta Nowogrodziec
- ↑ Most kolejowy (rz. Kwisa / Orłowice), Orłowice - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Most kolejowy (rz. Kwisa / Mirsk), ul. Przedmieście, Mirsk - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Most kolejowy (rz. Kwisa / Kościelnik), Kościelnik - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Most kolejowy (rz. Kwisa / Nowogrodziec), Nowogrodziec - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Most kolejowy (rz. Kwisa / Zebrzydowa), Zebrzydowa - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Most kolejowy na Kwisie (Żelisław) - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2022-07-10].
Bibliografia edytuj
- Marek Staffa (red.), Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 1 Góry Izerskie, Warszawa – Kraków: PTTK Kraj, 1989, ISBN 83-7005-095-6.
- Marek Staffa (red.), Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 2 Pogórze Izerskie (A–Ł), Wrocław: I-BiS, 2003a, ISBN 83-85773-60-6.
- Marek Staffa (red.), Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 2 Pogórze Izerskie (M–Ż), Wrocław: I-BiS, 2003b, ISBN 83-85773-61-4.
- Góry Izerskie, mapa turystyczna, skala 1:50 000, wyd. V, Jelenia Góra: Plan, 2008, ISBN 978-83-60975-68-8.