Lalande 21185
Lalande 21185 (również Gliese 411) – gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, czerwony karzeł niewidoczny gołym okiem. Jest to jedna z najbliższych gwiazd, znajduje się w odległości ok. 8,3 roku świetlnego od Słońca. Nazwa gwiazdy pochodzi od nazwiska francuskiego astronoma Jérôme Lalande. Ma układ planetarny.
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
11h 03m 20,194s[1] | ||||||||||||||||
| Deklinacja |
+35° 58′ 11,57″[1] | ||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana (pasmo V) |
|||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−4765,85 ± 0,64 mas/rok[1] | ||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−84,69 ± 0,10 km/s[1] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||||||
| Typ widmowy |
M2,0 V | ||||||||||||||||
| Masa |
0,3899 +0,0106−0,061[2] | ||||||||||||||||
| Promień |
0,3685 +0,0081−0,0054[2] | ||||||||||||||||
| Metaliczność [Fe/H] |
−0,3621 +0,087−0,069[2] | ||||||||||||||||
| Wielkość absolutna |
10,46m | ||||||||||||||||
| Okres obrotu |
56,16 ± 0,27[2] | ||||||||||||||||
| Wiek |
8,0 +4,0−4,5[2] | ||||||||||||||||
| Temperatura |
3719 +21−31 K[2] | ||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Charakterystyka edytuj
Lalande 21185 jest czerwonym karłem o typie widmowym M2 V (zob. diagram Hertzsprunga-Russella); jej absolutna wielkość gwiazdowa to 10,5m. Gwiazda ta ma masę 0,39 masy Słońca i promień 0,37 promienia Słońca[2]. Jej temperatura powierzchniowa to 3500 K, a jasność stanowi 0,55% jasności Słońca. Wiek Lalande 21185 szacuje się na 3,5-12,0 miliardów lat[2].
Gwiazdę tę wyróżnia bardzo duży ruch własny. Porusza się ona z dużą prędkością prostopadle do płaszczyzny dysku galaktycznego i za ok. 20 000 lat znajdzie się w odległości 4,2 roku świetlnego od Słońca.
Układ planetarny edytuj
Wczesne hipotezy edytuj
Ze względu na bliskość Słońca gwiazda ta była w XX wieku celem obserwacji astrometrycznych, dzięki którym astronomowie mieli nadzieję odkryć planety pozasłoneczne. W 1951 roku Peter van de Kamp i jego studentka Sarah Lippincott postulowali istnienie planety o okresie orbitalnym 1,14 roku, a 9 lat później Lippincott opublikowała wyniki dłuższych obserwacji, wskazujące na obecność w układzie mniej masywnej planety o ośmioletnim okresie obiegu. W 1974 roku George Gatewood odrzucił tę hipotezę po przeanalizowaniu oryginalnych zdjęć[3].
W 1996 roku ten sam Gatewood ogłosił, że według jego pomiarów gwiazdę okrąża co najmniej jeden gazowy olbrzym, planeta o masie 0,9 MJ i okresie obiegu 5,8 roku, a prawdopodobnie także druga planeta o trzydziestoletnim okresie orbitalnym[4]. Jednakże niezależne próby wykrycia tych hipotetycznych planet nie powiodły się; możliwe jest, że niejednorodności jasności powierzchni (plamy na gwieździe) mogą powodować efekt zinterpretowany jako grawitacyjne oddziaływanie planet[5].
Ze względu na niską jasność ekosfera Lalande 21185 jest wąska. Ocenia się, że rozciąga się ona od 0,139 do 0,272 au od gwiazdy[6] (bliżej niż orbita Merkurego w Układzie Słonecznym)[7].
Odkryte planety edytuj
W 2017 roku opublikowano wyniki pomiarów prędkości radialnej wielu gwiazd, w tym Lalande 21185, z użyciem teleskopów Kecka. Znaleziony został sygnał, który przypuszczalnie pochodzi od planety typu ziemskiego o masie minimalnej równej 2,6 M🜨, krążącej wokół tej gwiazdy. Obiekt ten ma okres orbitalny równy 12,94 doby[2] i dociera do niego strumień promieniowania ok. 5 razy większy niż dochodzący do Ziemi[8]. Istnienie planety zostało potwierdzone przez dalsze obserwacje[9][2].
Druga planeta obiegająca tę gwiazdę została wykryta w 2021 roku, dzięki długotrwałym obserwacjom. Jest to obiekt o masie podobnej do masy Neptuna (ok. 14 M🜨), obiegający gwiazdę w czasie 7,68 roku[2]. Badacze wskazali także sygnał uznany za mogący pochodzić od planety o okresie 215 dni, która – o ile istnieje – jest obiektem około czterokrotnie masywniejszym od Ziemi, obiegającym gwiazdę po ekscentrycznej orbicie poza zewnętrznym skrajem ekosfery[2]. Istnieje jeszcze inny sygnał, o okresie 25 lat, który może pochodzić od dalszej, masywnej planety[10].
| Towarzyszka | Masa minimalna [M🜨] |
Okres orbitalny [d] |
Półoś wielka [au] |
Ekscentryczność |
|---|---|---|---|---|
| b[2] | 2,69 +0,19−0,18 | 12,9394 +0,0014−0,0013 | 0,07879+0,00056−0,00055 | 0,063 +0,061−0,043 |
| (kandydat)[2] | 3,82 +0,85−0,82 | 215,7 ± 1,2 | 0,5142 +0,043−0,041 | 0,18 +0,22−0,13 |
| c[2] | 13,6 +2,4−2,3 | 2946 +210−180 | 2,94 +0,14−0,12 | 0,132 +0,160−0,091 |
Odniesienia kulturowe edytuj
Lalande 21185 była inspiracją debiutanckiej powieści Janusza Zajdla z 1966 roku pod tym samym tytułem.
W grze Cywilizacja II: Próba Czasu (Civilization II: Test of Time) - gracz w jednym ze scenariuszy zajmuje się kolonizacją układu Lalande 21185. Sam scenariusz tej części gry jest oparty na hipotezie z 1996[11][12].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Lalande 21185 w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Spencer A. Hurt i inni, Confirmation of the Long-Period Planet Orbiting Gliese 411 and the Detection of a New Planet Candidate, „The Astronomical Journal”, 5, 163, 2022, DOI: 10.3847/1538-3881/ac5c47, arXiv:2107.09087 [dostęp 2021-12-30] (ang.).
- ↑ George Gatewood. An astrometric study of Lalande 21185. „Astronomical Journal”. 79. s. 52–53. DOI: 10.1086/111530. Bibcode: 1974AJ.....79...52G. (ang.).
- ↑ George Gatewood. Lalande 21185. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 28, s. 885, 1996. Bibcode: 1996AAS...188.4011G.
- ↑ Gregory W. Henry, Sallie L. Baliunas, Robert A. Donahue, Francis C. Fekel i inni. Photometric and Ca II H and K Spectroscopic Variations in Nearby Sun-like Stars with Planets. III. „The Astrophysical Journal”. 531 (1), s. 415–437, 2000-03-01. DOI: 10.1086/308466. Bibcode: 2000ApJ...531..415H.
- ↑ Justin R. Cantrell, Todd J. Henry, Russel J. White. The Solar Neighborhood XXIX: The Habitable Real Estate of our Nearest Stellar Neighbors. „Astronomical Journal”. 146 (4), s. 99, 2013. DOI: 10.1088/0004-6256/146/4/99. arXiv:1307.7038. Bibcode: 2013AJ....146...99C.
- ↑ Lalande 21185 [online], SolStation [dostęp 2017-02-13] (ang.).
- ↑ Team makes planet hunting a group effort, finds more than 100 candidates [online], Carnegie Institution, 13 lutego 2017 [dostęp 2017-02-13] (ang.).
- ↑ S. Stock i inni, The CARMENES search for exoplanets around M dwarfs. Three temperate to warm super-Earths, „Astronomy and Astrophysics”, 643, 2020, A112, DOI: 10.1051/0004-6361/202038820, arXiv:2010.00474 [dostęp 2021-06-28].
- ↑ Lee J. Rosenthal i inni, The California Legacy Survey I. A Catalog of 177 Planets from Precision Radial Velocity Monitoring of 719 Nearby Stars over Three Decades, „The Astrophysical Journal”, 1, 255, 2021, DOI: 10.3847/1538-4365/abe23c, arXiv:2021.11583 [dostęp 2021-06-28].
- ↑ Lalande 21185 (Civ2) | Civilization Wiki | FANDOM powered by Wikia [online], civilization.fandom.com [dostęp 2019-03-19] (ang.).
- ↑ Instrukcja do gry Civilization II: Test of Time, str. 137-149