Leon Lederman

Leon Max Lederman
	; Leon Lederman (2007)
Państwo działania	Stany Zjednoczone
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1922 ; Buffalo
Data i miejsce śmierci	3 października 2018 ; Rexburg
	profesor
	Specjalność: fizyka
Alma Mater	City College of New York
Uczelnia	Uniwersytet Columbia
	dyrektor Fermilab
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki; Nagroda Wolfa
	Multimedia w Wikimedia Commons

Leon Max Lederman (ur. 15 lipca 1922 w Buffalo^[1], zm. 3 października 2018 w Rexburg^[2]) – amerykański fizyk pochodzenia żydowskiego, noblista; doświadczalny fizyk cząstek elementarnych, wieloletni dyrektor Fermilabu, a wcześniej profesor Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku; popularyzator nauki.

Lederman w latach 60. udowodnił, że istnieje więcej niż jeden rodzaj neutrin – odkrywając neutrino mionowe, za co otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1988 roku, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem^[3].

Życiorys edytuj

Był synem emigrantów żydowskich przybyłych do Stanów Zjednoczonych z Ukrainy.

W latach 1958–1979 był profesorem Columbia University w Nowym Jorku, a w latach 1979–1989 dyrektorem Laboratorium im. Enrica Fermiego w Batavii. Prowadził badania w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych. W 1956 odkrył mezon K⁰_L, a w 1957 przeprowadził obserwację niezachowania parzystości w rozpadach pionów (π) i mionów (μ)^[4]. W 1962, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem, wykonał eksperyment wykazujący istnienie dwóch typów neutrin (elektronowego i mionowego)^[5], za co w 1988 otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla. W 1977 odkrył cząstkę ypsilon (ϒ). W następnych latach zajmował się urządzeniami do przyspieszania cząstek elementarnych^[3].

Nagrody edytuj

Oprócz Nagrody Nobla Lederman otrzymał też inne wyróżnienia. W 1982 został uhonorowany Nagrodą Wolfa w dziedzinie fizyki^[3]. Był doktorem honoris causa wielu amerykańskich i zagranicznych uniwersytetów.

Zobacz też edytuj

Oops-Leon

Publikacje edytuj

Oryginały

Leon Lederman, David N. Schramm, From Quarks to the Cosmos
Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Symmetry and the Beautiful Universe
Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Quantum Physics for Poets

Wydania polskie

1996: Boska cząstka. Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?, współautor: Dick Teresi, tłum. Elżbieta Kołodziej-Józefowicz, Prószyński i S-ka, ISBN 83-86868-10-4.
2013: Zrozumieć niepojęte. Fizyka kwantowa i rzeczywistość, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-7839491-4.
2015: Dalej niż boska cząstka, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-8069027-1.

Przypisy edytuj

↑ Leon M. Lederman • Autobiografia. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
↑ Leon Lederman, 96, Explorer (and Explainer) of the Subatomic World, Dies. nytimes.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
↑ Lederman Leon Max, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-12] .
↑ Nobel Lecture • Observations in Particle Physics from Two Neutrinos to the Standard Model. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

Bibliografia edytuj

The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

[AB-1] Leon M. Lederman • Autobiografia. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

[2] Leon Lederman, 96, Explorer (and Explainer) of the Subatomic World, Dies. nytimes.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).

[www.nobelprize-3] The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

[epwn-4] Lederman Leon Max, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-12] .

[WN-5] Nobel Lecture • Observations in Particle Physics from Two Neutrinos to the Standard Model. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]