Wikipedia

Leszy

demon lasu, jego pan i władca zwierząt w nim żyjących

Leszy, borowy, także laskowiec, boruta, borowiec, gajowy, lasowy, leśnik, leśny dziad, dziad borowy, wilczy pasterz[1][2] – w wierzeniach słowiańskich demon lasu, jego pan i władca zwierząt w nim żyjących[3]. Czczony także jako wielkoruski demon dusz ludzi zmarłych[4].

Leszy, rys. N. Bruta na okładce czasopisma Leszy, 1906
Rzeźba leszego w Bolkowie na Dolnym Śląsku
Leszy, szkic Wiktora Wasniecowa przedstawiający kostium do opery Nikołaja Rimskiego-Korsakowa Снегурочка (ros. Śnieżka), 1885

Według wierzeń Słowian ukazuje się pod postacią mężczyzny o nienaturalnie białej twarzy i złym spojrzeniu, którego wzrost zmieniał się w zależności od wysokości drzewostanu[1]. Ma także przyjmować postacie zwierzęce (wilk, niedźwiedź, puchacz) lub postać wichru[5] oraz potrafić naśladować głosy zwierząt i dźwięki przypominające wycie wiatru. Takie umiejętności mają pozwalać mu na manipulację ludźmi wędrującymi po lesie[2]. Częstym wyobrażeniem leszego jest mężczyzna ubrany w mundur i czapkę leśnika, który nosi strzelbę lub pałkę[1].

Wobec ludzi był zasadniczo neutralny, a jego usposobienie zależało od tego, jaki przejawiali stosunek wobec lasu i jego mieszkańców. Bywało, że wypędzał intruzów ze swojego królestwa[1]. Mógł zaprowadzić wędrowców w głąb lasu, bądź bezpiecznie z niego wyprowadzić, wysypać dzieciom zebrane runo leśne z koszyka, uchronić przed atakiem zbójców, wydać na pastwę dzikich zwierząt lub ochronić przed nimi[1].

Leszy często bywał kapryśny, dlatego składano mu ofiary w postaci zwierząt domowych oraz plonów. Zasad tych przestrzegali przede wszystkim myśliwi i drwale, wobec których leszy był nieprzychylny[6]. W ten sposób prosili demona o możliwość ingerencji w lesie[2].

Leszy przetrwał w polskich wierzeniach ludowych aż do końca XIX wieku (Bohdan Baranowski przytacza podanie, według którego borowy pomógł w ucieczce dezerterowi z carskiego wojska)[7].

Leszy we współczesnej kulturze edytuj

Literatura
  • Leszy (Wujek Czesio) jest jednym z drugoplanowych bohaterów powieści Marcina Mortki pt. „Projekt Mefisto”[8].
  • Inspirowany uniwersum Wiedźmina Leszy występuje w powieści Polowanie na małego szczupaka autorstwa fińskiego pisarza Juhaniego Karili. W polskim przekładzie tłumacz zdecydował się na zastąpienie tej postaci istotą z innego kręgu kulturowego, baskijskim bóstwem lasu Basajaunem[9].
  • Leszy jest głównym bohaterem bajki ,,Lew Deszczowy i Leszy Bibliotekarz" autorstwa Daniela Chmarzyńskiego.[10]
Komiksy
  • W serii komiksowej Kajko i Kokosz Janusza Christy, Leszy wystąpił pod nazwą Dziada Borowego, w zeszycie Dzień Śmiechały.
  • Leszy pojawia się także w komiksie Lil i Put.
Gry
  • W grze Wiedźmin 3: Dziki Gon dwa zadania polegają na zlikwidowaniu Leszego przez Geralta z Rivii. W dodatku do gry, Krew i wino, można podjąć się dwóch kolejnych zadań z tą istotą, tym razem występującą pod nazwą Borowy.
  • Leszy jest głównym bohaterem gry polskiego studia Glivi Games S.A. pod tytułem „Leshy”.
  • Leszy jest jednym z bohaterów gry Inscryption[11].
  • Leszy jest jednym z bossów w grze Valheim.
Film
  • Leszy jest tytułowym bohaterem i antagonistą w polskim filmie krótkometrażowym pt. Leszy z 2017[12].
  • Leszy pojawia się także w 5 sezonie serialu Supernatural (odcinek nr 5 – Fallen Idols).
Inne
  • Rzeźba Leszego znajduje się w Bolkowie na Dolnym Śląsku; autorem rzeźby jest Dariusz Fluder[13].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Podgórscy 2005 ↓, s. 61–62
  2. ↑ a b c Leszy i Dobrochoczy – strażnicy leśnego ładu, „Slawoslaw.pl”, 30 września 2015 [dostęp 2018-11-12] (pol.).
  3. ↑ Andrzej Kempiński: Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich. Warszawa: Iskry, 2001, s. 256. ISBN 83-207-1629-2.
  4. ↑ Podgórscy 2005 ↓, s. 262–263.
  5. ↑ Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 120. ISBN 978-83-7301-973-7.
  6. ↑ Leszy – opiekun lasu – Słowiański Bestiariusz [online], slowianskibestiariusz.pl [dostęp 2018-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-12] (pol.).
  7. ↑ Bohdan Baranowski: W kręgu upiorów i wilkołaków. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981, s. 160–162. ISBN 83-218-0072-6.
  8. ↑ Marcin Mortka: Projekt Mefisto. Warszawa: GW Foksal, 2016. ISBN 978-83-280-3710-6.
  9. ↑ Sebastian Musielak, Posłowie, czyli słów parę o słowach, [w:] Juhani Karila, Polowanie na małego szczupaka, Wydanie I, Gdańsk: Marpress Wydawnictwo, 2021, s. 338, ISBN 978-83-7528-242-9, OCLC 1291308212 [dostęp 2023-04-18].
  10. ↑ Daniel Chmarzyński, Lew Deszczowy i Leszy bibliotekarz, Warszawa 2023. ISBN 978-83-67094-40-5
  11. ↑ Artur Dąbrowski: Inscryption – niespodziewany przebój. Świetne oceny i milion sprzedanych kopii. ithardware.pl, 2022-01-12. [dostęp 2022-02-10].
  12. ↑ Info na temat filmu w serwisie www.filmweb.pl
  13. ↑ Leszy. Dariusz Fluder. [dostęp 2023-04-02].

Bibliografia edytuj

  • Barbara i Adam Podgórscy: Wielka Księga Demonów Polskich. Leksykon i antologia demonologii ludowej. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 61-62. ISBN 83-89375-40-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leszy&oldid=73541290”