Liazy

Liazy (EC 4^[1]) – klasa enzymów katalizujących rozrywanie wiązań C−C, C−O, C−N, C−S, C−X (X = halogen), P−O i innych w sposób inny niż hydroliza lub utlenianie^[2]. Pękaniu wiązania towarzyszy powstanie nowego wiązania podwójnego lub pierścienia w rozszczepianej cząsteczce, np.^[2]^[3]:

CH−C−OH ⇄ C=C + H
2O

(dla przejrzystości pominięto podstawniki przy atomach węgla)

W reakcjach w jednym kierunku ich substratem jest pojedyncza cząsteczka, a produktem dwie cząsteczki, podczas gdy w reakcji w kierunku odwrotnym substratem są dwie cząsteczki, a produktem jedna cząsteczka (enzymy, dla których ten drugi kierunek reakcji jest ważniejszy mogą być nazywane syntazami)^[2]:

A ⇄ B + C

Nazwy systematyczne liaz tworzy się wg schematu „grupa substratu-liaza”, natomiast nazwy zwyczajowe są typu „dekarboksylaza”, „aldolaza” lub „hydrolaza”^[2].

Dzielą się na podklasy (wymienione są wszystkie podklasy EC poziomu 2 i 3)^[1]:

4.1. Liazy węgiel–węgiel:

4.1.1. Karboksy-liazy (dekarboksylazy)

Przykłady:

4.1.1.1. Karboksy-liaza 2-oksokwasów – dekarboksylaza pirogronianowa. Jest to białko zawierające pirofosforan tiaminy jako koenzym. Katalizuje reakcję: kwas pirogronowy = aldehyd octowy.
4.1.1.3. Karboksy-liaza szczawiooctanu – dekarboksylaza szczawiooctanowa, katalizująca przemianę szczawiooctanu do pirogronianu, z wydzieleniem dwutlenku węgla.
4.1.1.11. Karboksy-liaza L-asparaginianu – 1-dekarboksylaza asparaginianowa. Jest to białko zawierające w swym składzie fosforan pirydoksalu.

4.1.2. Aldehydo-liazy

Przykład:

4.1.2.13. Aldolaza

4.1.3. Liazy ketokwasów

Przykład:

4.1.3.6. Szczawiowooctano-liaza cytrynianu (acetylująca CoA) – katalizuje rozpad cytrynianu do octanu i szczawianu.

4.1.99. Inne liazy węgiel–węgiel

4.2. Liazy węgiel–tlen:

4.2.1. Hydro-liazy

Przykłady:

4.2.1.2. Hydro-liaza L-jabłczanu – hydrataza fumarowa (fumaraza). Przekształca, odwracalnie jabłczan do fumaranu z wydzieleniem cząsteczki wody.
4.2.1.3. Hydro-liaza cytrynianu (izocytrynianu) – hydrataza akonitanowa (akonitaza). Jest również enzymem z cyklu Krebsa. Odłączając wodę od cytrynianu, przekształca go najpierw do cis-akonitanu, później dołączając kolejną cząsteczkę wody – do izocytrynianu.

4.2.2. Liazy węgiel–tlen działające na polisacharydach
4.2.3. Liazy węgiel–tlen działające na fosforanach
4.2.99. Inne liazy węgiel–tlen

4.3. Liazy węgiel–azot:

4.3.1. Amoniako-liazy
4.3.2. Amido-liazy
4.3.3. Amino-liazy
4.3.99. Inne liazy węgiel–azot

4.4. Liazy węgiel–siarka

4.4.1. Liazy węgiel–siarka

4.5. Liazy węgiel–halogen

4.5.1. Liazy węgiel–halogen

4.6. Liazy fosfor–tlen

4.6.1. Liazy fosfor–tlen

4.7. Liazy węgiel–fosfor

4.7.1. Liazy węgiel–fosfor

4.99. Inne liazy

4.99.1. Inne liazy

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Enzyme entry: EC 4.-.-.-, [w:] Enzyme nomenclature database, SIB Swiss Institute of Bioinformatics (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d EC 4. Introduction, [w:] Recommendations of the Nomenclature Committee of the International Union of Biochemistry and Molecular Biology on the Nomenclature and Classification of Enzymes by the Reactions they Catalyse [online], School of Biological and Chemical Sciences, Queen Mary University of London [zarchiwizowane z adresu 2012-07-16] (ang.).
↑ EdwardE. Bańkowski EdwardE., Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Wrocław: Urban & Partner, 2004, s. 62–63, ISBN 83-89581-10-8, OCLC 749167067 .

[EC-1] Enzyme entry: EC 4.-.-.-, [w:] Enzyme nomenclature database, SIB Swiss Institute of Bioinformatics (ang.).

[iubmb-2] EC 4. Introduction, [w:] Recommendations of the Nomenclature Committee of the International Union of Biochemistry and Molecular Biology on the Nomenclature and Classification of Enzymes by the Reactions they Catalyse [online], School of Biological and Chemical Sciences, Queen Mary University of London [zarchiwizowane z adresu 2012-07-16] (ang.).

[EB-3] EdwardE. Bańkowski EdwardE., Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Wrocław: Urban & Partner, 2004, s. 62–63, ISBN 83-89581-10-8, OCLC 749167067 .

[1]

[2]

[3]