Linia demarkacyjna III Rzesza – ZSRR

Linia demarkacyjna III Rzesza – ZSRR – granica stref wpływów pomiędzy III Rzeszą a ZSRR na okupowanym przez Wehrmacht i Armię Czerwoną terytorium II Rzeczypospolitej, ustalona 28 września 1939 roku w Moskwie w traktacie o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR, delimitowana w terenie, istniejąca do ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku.

Granica międzypaństwowa
Mapa
Państwa graniczące

 III Rzesza
 ZSRR

Okres istnienia

1939–1941

W obecnym przebiegu

nie istnieje

Długość

ok. 1500 km

Zgodnie z protokołem dodatkowym do podpisanego w dniu 23 sierpnia 1939 roku paktu Ribbentrop-Mołotow, na wypadek przekształcenia terytorialno-politycznego na terenach państw bałtyckich oraz Polski, granicę sfery interesów III Rzeszy i ZSRR miały stanowić: północna granica Litwy (do której miano dołączyć Wileńszczyznę) oraz – na terenie Polski – linia: NarewWisłaSan.

W wykonaniu ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow III Rzesza i ZSRR dokonały we wrześniu 1939 agresji na Polskę.

28 września 1939 roku – bezpośrednio po kapitulacji Warszawy – w zawartym w Moskwie Wikiźródła pakcie o granicach i przyjaźni III Rzesza i ZSRR dokonały wbrew prawu międzynarodowemu (Wikiźródła konwencja haska IV z 1907 r.)[1] wytyczenia granicy niemiecko-sowieckiej na okupowanym wojskowo terytorium Polski.

4 października 1939 utworzono radziecko-niemiecką centralną komisję graniczną dla wyznaczenia granic między państwowymi interesami ZSRR i Niemiec[2]. Na jej czele stanęli: ze strony niemieckiej radca Henke, a ze strony sowieckiej szef wydziału środkowoeuropejskiego Komisariatu Ludowego Spraw Zagranicznych (ros. Narkomindieł) Aleksandrow[3].

Wojska Pograniczne NKWD otrzymały rozkaz wzięcia pod ochronę granicy państwowej (linii demarkacyjnej) 8 października 1939[2].

Na ok. 1500 km linii granicznej postawiono 2820 słupów granicznych. Oficjalny komunikat sowiecki o zakończeniu delimitacji granicy ogłoszono w Moskwie 5 marca 1940 roku – w tym samym dniu, kiedy zapadła decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych[3].

W końcu czerwca 1940 r. po ultimatum ZSRR nastąpiła okupacja krajów bałtyckich przez Armię Czerwoną, której konsekwencją była w początku sierpnia 1940 aneksja Litwy, Łotwy i Estonii przez ZSRR w formie republik radzieckich. Granica Litwy z III Rzeszą stała się w ten sposób granicą sowiecko-niemiecką.

17 sierpnia 1940 w Berlinie przedstawiciele III Rzeszy i ZSRR podpisali w konsekwencji porozumienie o stosunkach prawnych obowiązujących przy granicy oraz zmianie nazwy linia graniczna na granica państwowa[4].

Linia demarkacyjna pomiędzy III Rzeszą a ZSRR na terytorium państwa polskiego była uznawana za linię graniczną wyłącznie przez obu sygnatariuszy-agresorów: III Rzeszę i ZSRR.

Linia ta zaczynała się w okolicach wsi Kalety, gdzie stykała się z przedwojenną granicą polsko-litewską. Stamtąd biegła przeważnie w kierunku zach przez tereny Puszczy Augustowskiej, na północ od Augustowa, do okolic wsi Chomontowo, gdzie stykała się z przedwojenną granicą polsko-niemiecką. Dalej biegła w kierunku południowo-zachodnim wzdłuż starej granicy aż do rzeki Pisy. Następnie w dół Pisy, aż do jej ujścia do Narwi w okolicach Nowogrodu. Dalej w dół Narwi aż do miejsca położonego ok. 5 km na północny wschód od Ostrołęki. Stąd granica biegła w kierunku południowo-wschodnim, mijając od wschodu Ostrów Mazowiecką, aż do rzeki Bug, którą osiągała ok. 5 km na wschód od Małkini. Dalej w górę Bugu aż do ujścia rzeki Sołokija koło Krystynopola. Stamtąd w górę Sołokiji aż do Uhnowa. Dalej biegła w kierunku przeważnie zachodnim i południowo-zachodnim, przecinając Roztocze i mijając od południa Bełżec i Cieszanów, zaś od północy Lubaczów, aż do rzeki San ok. 5 km na północny zachód od Sieniawy. Dalej w górę Sanu aż do okolic jego źródeł w Bieszczadach, gdzie stykała się z przedwojenną granicą polsko-węgierską (do marca 1939 roku będącą granicą polsko-czechosłowacką)[potrzebny przypis].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Dział III konwencji: „O władzy wojennej na terytorium państwa nieprzyjacielskiego”. W czasie II wojny światowej tezę o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego utrzymywali jedynie sygnatariusze paktu z 28 września 1939: III Rzesza i ZSRR. Analiza prawnomiędzynarodowa i stosunek społeczności międzynarodowej do państwa polskiego i jego statusu po wrześniu 1939 r. Henryk Batowski, Rok 1940 w dyplomacji europejskiej, Poznań 1981, Wydawnictwo Poznańskie, ISBN 83-210-0173-4, s. 11–26 i passim. Por. też: Henryk Batowski, Polska dyplomacja na obczyźnie 1939–1941, Kraków 1991, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-02284-7.
  2. a b G. Mazur, J. Skwara, J. Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. s. 78, 80.
  3. a b A. Kunert, Z. Walkowski: Kronika kampanii wrześniowej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Polska, 2005, s. 123. ISBN 83-60160-99-6.
  4. G. Mazur, J. Skwara, J. Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. s. 78, 146.

Bibliografia edytuj