Męcina
Męcina – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Limanowa[4][5].
| wieś | |
 Nowy kościół w Męcinie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2013) |
3248[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-654[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KLI |
| SIMC |
0438825 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Limanowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  | |
 49°40′44″N 20°33′02″E/49,678889 20,550556[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Męcina. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0438831 | Biały Dwór | część wsi |
| 0438848 | Bobrówka | część wsi |
| 0438854 | Bukowiec | część wsi |
| 0438860 | Dębina | część wsi |
| 0438877 | Łęgi | część wsi |
| 0438883 | Miczaki Dolne | część wsi |
| 0438890 | Miczaki Górne | część wsi |
| 0438908 | Paszkowiec | część wsi |
| 0438914 | Podgórze | część wsi |
| 0438920 | Podlesie | część wsi |
| 0438937 | Podwysokie | część wsi |
| 0438943 | Szczepieniec | część wsi |
| 0438950 | Wygoniska | część wsi |
| 0438966 | Zadziele | część wsi |
| 0438972 | Zagórze | część wsi |
| 0438989 | Zakrętek | część wsi |
Położenie edytuj
Męcina leży u podnóży Pasma Łososińskiego i grzbietu Litacza[6], w środkowym biegu potoku Smolnik (dopływu Dunajca), przy drodze powiatowej nr 1551K Limanowa – Chełmiec[7][8][9]. Przez miejscowość przebiega linia kolejowa nr 104 Chabówka - Nowy Sącz[10].
Szlak żółty prowadzi do grzbietu Pasma Łososińskiego (na Jaworz).
Historia edytuj
Najstarsze ślady działalności człowieka na tym terenie udokumentowane są pomiędzy Męciną i Pisarzową. Wykopaliska archeologiczne ujawniły tu cmentarzyska urnowe z czasów kultury łużyckiej, która na ziemiach polskiej trwała w okresie 1300–400 r. p.n.e.[6]
Pierwsze wzmianki o wsi rycerskiej Męcina pochodzą ze świętopietrza z 1326 i dotyczą miejscowej parafii[7].
Pod koniec XVI w. Męcina dzieliła się na Niżną i Wyżną, rządziły tu rody szlacheckie Krzeszów i Marcinkowskich. W połowie XVI w. dziedzic Męciny Sebastian Krzesz popadł w spór z miejscowym proboszczem, który rychło przemienił się w otwarty konflikt[11]. Zwycięsko z tej batalii wyszedł Krzesz, który ostatecznie wygnał księdza, zagarnął jego majątek, poniszczył księgi parafialne, a na miejsce kazał sprowadzić dwóch kaznodziejów braci polskich. W świątyni zamiast ołtarzy ustawiono zwykły drewniany krzyż[6]. W okresie reformacji kościół służył miejscowemu zborowi braci polskich.
Dopiero w 1605 r. na miejsce przybył nowy ksiądz katolicki, który swoją posługę musiał rozpocząć od remontu kościoła, w czym pomógł finansowo kolejny dziedzic z rodu Krzeszów – Stanisław, który nawrócił się na katolicyzm[6].
W XIX w. proboszczem w Męcinie był ksiądz Wincenty Wąsikiewicz, badacz kultury ludowej, autor książek i opracowań ludoznawczych. W tym okresie w Męcinie było kilka dworków szlacheckich i folwarków. W Męcinie Dolnej na dworze zwanym "Białym" (dziś teren naprzeciw szkoły) w XIX w. gospodarowała rodzina Gostkowskich, natomiast blisko Kłodnego był dwór zwany "Bobrówką" (dziś pozostały po nim 2 niewielkie spichlerzyki). W Męcinie Górnej był w XIX w. dwór zwany "Dębiną" (ok. 1 km od kościoła, w górę wsi, po prawej stronie drogi do Pisarzowej), w którym również gospodarzyła inna gałąź rodziny Gostkowskich.
Po wojnie Męcina zasłynęła w całym kraju i poza jego granicami dzięki wytwórni kijów hokejowych Bronisława Smolenia. Bronisław Smoleń był inicjatorem budowy szkoły w Męcinie i wielu innych akcji społecznych. Na ścianie szkoły znajduje się tablica poświęcona jego osobie, odsłonięta 1 września 1997 r[12].
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- Kościół parafialny pw. św. Antoniego, otoczenie, drzewostan.
Kościół pochodzi z końca XVII wieku, drewniany, budowany na zrąb, z wieżą konstrukcji słupowej. Wewnątrz zachowała się belka tęczowa z barokowym krucyfiksem, chór muzyczny o wykroju i profilach barokowych. Pod ołtarzem znajduje się kamienna krypta grobowa dziedziców Męciny oraz miejscowych proboszczów. W kruchcie wisi obraz św. Jana Kantego oraz figura św. Jana Nepomucena z 1740 r[6][14].
Inne zabytkowe obiekty na terenie wsi edytuj
- Kościół św. Antoniego w Męcinie (nowy). Zbudowany w latach 1984–2006 nowy kościół murowany, pełniący obecnie funkcję kościoła parafialnego.
- Izba pamięci Zdzisława Smolenia – inspektora Okręgu Podhalańsko–Karpackiego Związku Strzeleckiego „Strzelec”, który zebrał dość bogatą kolekcję pamiątek rodzinnych, obejmującą zdjęcia, kolekcję orzełków wojskowych, umundurowanie żołnierskie i uzbrojenie (m.in. szabla rosyjska, zdobyta w bitwie warszawskiej 1920)[6].
- Dom pracy twórczej Jolanty i Zygmunta Kłosowskich, miejscowych artystów malarzy i rzeźbiarzy[6].
- Zabytkowa kapliczka z XVII wieku w przysiółku Miczaki, przy której odprawiali nabożeństwa katolicy męcińscy w czasie, gdy miejscowy kościół został zamieniony na zbór ariański[6].
- Nad Miczakami znajduje się duży kamieniołom piaskowca (niedawno wznowiono prace).
- W dolnej części wsi, przy drodze do Krasnego Potockiego można zobaczyć zrujnowany, dwustuletni młyn. Zachowały się fragmenty starego koła młyńskiego[6].
W centrum wsi znajduje się również zespół szkół, remiza OSP, kilka sklepów, dworzec PKP.
Urodzeni w Męcinie edytuj
Urodzili się Ferdynand Piwowar i Władysław Pociecha, ofiary zbrodni katyńskiej[15].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 78987
- ↑ Rejestr TERYT. Jednostki podziału terytorialnego (TERC). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 771 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c d e f g h i beskidwyspowy.eu: Męcina. www.beskidwyspowy.eu, 13,04,2010. [dostęp 2011-03-26]. (pol.).
- ↑ a b P. Skoczek, "Parafie...", s. 139
- ↑ Powiatowy Zarząd Dróg w Nowym Sączu [online], pzdns.pl [dostęp 2024-03-08] (pol.).
- ↑ PZD Limanowa - sieć dróg - czerwiec 2020 rok - mapa opracowana w programie EWIDR 2010 [online], pzd.limanowa.pl [dostęp 2024-03-08].
- ↑ Linia kolejowa 104 (PL) • Chabówka - Nowy Sącz / Atlas Kolejowy Polski, Czech, Słowacji i Podkarpackiej Rusi [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2024-03-08].
- ↑ A. Matuszczyk, "Beskid...", s. 166
- ↑ A. Matuszczyk, "Beskid...", s. 167
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03].
- ↑ P. Skoczek, "Parafie...", s. 139-145
- ↑ Ludwika Dudzik. Katyń - symboliczne groby w Męcinie. „Skibowy Kamień”, s. 11, Nr 74 - kwiecień 2009. ISSN 1734-350X.
Bibliografia edytuj
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 139-145. ISBN 978-83-88383-43-4.
- Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Rewasz, 2008, s. 166-167. ISBN 978-83-89188-78-6.
- Męcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 272.
- Męcina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 316.