Manasterz (powiat przeworski)

Manasterz
	wieś
	; Stacja kolejki wąskotorowej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
Gmina	Jawornik Polski
Liczba ludności (2021)	816
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-230
Tablice rejestracyjne	RPZ
SIMC	0604070
	Położenie na mapie gminy Jawornik Polski Manasterz
	Położenie na mapie Polski Manasterz
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Manasterz
	Położenie na mapie powiatu przeworskiego Manasterz
	49°56′05″N 22°20′43″E/49,934722 22,345278
	Multimedia w Wikimedia Commons

Manasterz – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Jawornik Polski^[5]^[4]. Leży nad rzeką Mleczką.

Do 1954 roku istniała gmina Manasterz. W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Manasterz. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Manasterz^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0604086	Mijów	część wsi
0604092	Na Dziale	przysiółek
0604100	Niewaźka	przysiółek
0604117	Oblasek	przysiółek
0604123	Rzeki	przysiółek

Historia edytuj

Z wykopalisk w Manasterzu wynika istnienie osady otwartej z okresu VII w. p.n.e. Niszczycielskie najazdy Hunów na przełomie V i VI wieku spaliły osadę. Przebywały na tych terenach plemiona słowiańskie, czy też związek plemienny Lędzian. Odkryte w pobliżu Manasterza ślady domostw z XIII w. świadczą, że były w tych okolicach półziemianki, najczęściej o wymiarach 4 x 4 m, z kamiennym piecem w rogu chaty i słupami podtrzymującymi ściany i dach. Badania wykopaliskowe sugerują istnienie w X-XIII wieku osadnictwa obronnego oraz przypuszczalnie świątyni (manasteru), od którego pochodzi nazwa miejscowości.

Historia Manasterza ściśle wiąże się z historią parafii utworzonej przed rokiem 1452. Pierwotny kościół drewniany, pw. św. Katarzyny PM, zbudowany został wraz z utworzeniem parafii w roku 1452. Taką datę, umieszczona na belce kościelnej, odnalazł biskup Wacław Hieronim Sierakowski wizytujący parafię w 1745 roku. W 1479 proboszczem w Manasterzu był Jan z Hyżnego. W roku 1611 dawne uposażenie parafii odnowiła kolatorka księżna Anna Ostrogska z Jarosławia.

W 1624 roku, w oktawę święta Bożego Ciała, na Manasterz napadli Tatarzy i go zniszczyli ogniem i mieczem. Jeszcze tragiczniejsze okazały się najazd szwedzki w 1655 i najazd księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego w 1657 roku. Przy końcu maja 1772 roku przez Manasterz przeszły wojska austriackie generałów Esterhazyego i Hadika, dokonując I rozbioru Polski. W wyniku rozbioru ziemie te znalazły się pod austriackim panowaniem i otrzymały nazwę Królestwa Galicji i Lodomerii.

W 1783 roku kościół w Manasterzu był bardzo zniszczony. Rozebrano go w roku 1881. Obecny kościół murowany zbudowano w latach 1881-82, kosztem kolatora Józefa Kellermana. Poświęcono go w roku 1886. Konsekrował świątynię pw. św. Katarzyny w roku 1895 biskup sufragan przemyski Jakub Glazer (1887–1898).

Zabytki edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego^[6]:

zespół kościoła pw. św. Katarzyny. Stary, drewniany kościół rozebrano w 1881 roku. Fundatorem obecnej świątyni był właściciel majątku Józef Kellerman. Część wyposażenia barokowego przeniesiono ze starego kościoła. Krzyż gotycki pochodzi z 1522 roku. Organy 9-głosowe ufundował w roku 1894 ksiądz Wojciech Białas. Polichromie wykonał w 1960 roku art. J. Gross z Gliwic;
- dzwonnica, 1910;
- ogrodzenie metalowe, 1928;
dworzec kolejki wąskotorowej i magazyn, XIX/XX w., nr rej.: A-463 z 30.09.1991 (dec.: kolejka wąskotorowa Przeworsk-Dynów).