Marek Matczyński
Marek Matczyński herbu Jastrzębiec (ur. 1631, zm. 10 lutego 1697) – senator Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zaufany sługa i osobisty przyjaciel króla Jana III Sobieskiego[1].
| |
 Jastrzębiec | |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Marek Matczyński |
| Matka |
Elżbieta z d. Jankowska |
Dziedzic Waręża, od 1658 chorąży husarski, od 1661 miecznik podolski, od 1663 starosta grodowy grabowiecki, rotmistrz królewski, w 1669 elektor z województwa bełskiego, a w 1674 z województwa ruskiego od 1676 koniuszy wielki koronny, od 1689 podskarbi wielki koronny, od 1692 wojewoda ruski[2][3], starosta bracławski[4], hrubieszowski, grójecki[1] i piaseczyński, starosta bełski w latach 1689-1697[5], marszałek dworu królewskiego i generał ziem ruskich[2].
Życiorys edytuj
W młodości służył prawdopodobnie jako chorąży w pułku króla Jana Kazimierza. Uczestniczył w bitwie pod Zborowem w sierpniu 1649 roku, następnie walczył przeciw Kozakom, Rosjanom i Szwedom. Od czasu rokoszu Jerzego Lubomirskiego był stałym towarzyszem Sobieskiego, a w trakcie elekcji 1674 r. propagował wśród szlachty jego kandydaturę na tron Rzeczypospolitej jako Piasta[6]. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa ruskiego w 1674 roku[7]. Poseł na sejm koronacyjny 1676 roku[8].
W 1677 r. zakupił od podkomorzego kaliskiego Stanisława Krzyckiego podwarszawską wieś Milanów[9], którą przekazał w użytkowanie Sobieskiemu (zgodnie z prawem Rzeczypospolitej król nie mógł nabywać dóbr ziemskich); to na jej terenie powstał następnie pałac wilanowski. Brał udział w wyprawie wiedeńskiej 1683 roku. W trakcie pierwszej bitwy pod Parkanami 7 października organizował ochronę zagrożonego monarchy. Był filarem stronnictwa regalistycznego, popierając na kolejnych sejmach plany króla w zakresie polityki zagranicznej i wewnętrznej.
Uczestniczył w zbrojnych wyprawach mołdawskich 1686 i 1691 r., których negatywne skutki dały się wkrótce odczuć w postaci wzmożonych najazdów tatarskich z Chanatu Krymskiego. Od 1689 do 1692 r. pełnił urząd podskarbiego koronnego, które otrzymał po Marcinie Zamoyskim, wyróżniając się wyjątkową uczciwością i sumiennością. Po rezygnacji z poprzedniego urzędu, został wojewodą ruskim po hetmanie Jabłonowskim. Od 1693 jego zdrowie ulegało pogorszeniu, dlatego w czasie bezkrólewia w 1696 roku nie odegrał większej roli. Po zerwanym sejmie konwokacyjnym 1696 roku przystąpił 28 września 1696 roku do konfederacji generalnej[10].
Zmarł 10 lutego 1697 roku w Jaworowie i został pochowany w ufundowanym przez siebie kościele w Warężu. Większość swego majątku zapisał synom Jana III Sobieskiego[1][11][12], a dobra rodowe otrzymał jego bratanek Marek, syn Aleksandra Ignacego Matczyńskiego[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Henryk Kotarski. Matczyński Marek h. Jastrzębiec (1631-1697). „Polski Słownik Biograficzny, t. XX/1975”. s. 175-176.
- ↑ a b Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. X. Warszawa: 1913, s. 266.
- ↑ Jan Władysław Poczobut Odlanicki: Pamiętnik (1640-1684). oprac. Andrzej Rachuba. Warszawa: Czytelnik, 1987, s. 392.
- ↑ Krzysztof Chłapowski: Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier: 2017, s. 325.
- ↑ Ewa Ważna, Działalność gospodarcza starostów bełskich w XVI-XVIII w: Rocznik Przemyski, t. XXXV: 1999, z. 4, s. 66.
- ↑ tak potocznie nazywano pewnych kandydatów, którzy nie mieli nic wspólnego z dynastią Piastów
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 154.
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 248.
- ↑ https://www.wilanow-palac.pl/sobiesciana/nabycie_posiadlosci_milanow_sobiesciana.html
- ↑ Konfederacya Generalna Ordinvm Regni & Magni Dvcatus Lithvaniæ Po niedoszłey Konwokacyey głowney Warszawskiey umowiona Roku Pańskiego 1696. dnia 29 Miesiąca Sierpnia, [1696], [b.n.s.]
- ↑ Kadrinazi: Wybawca króla Jana. 2010-04-28. [dostęp 2012-01-11].
- ↑ Hanna Widacka: Marek Matczyński, przyjaciel Jana III. Muzeum Pałac w Wilanowie. [dostęp 2012-08-28].