Wikipedia

Marian Lutosławski

polski inżynier

Marian Lutosławski (ur. 1871 w Drozdowie, zm. 5 września 1918 w Moskwie) – polski działacz społeczno-polityczny, przedsiębiorca, inżynier, mechanik oraz wynalazca. Pionier zastosowania żelbetu w budownictwie oraz silnika Diesla do wytwarzania prądu.

Marian Lutosławski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1871
Drozdowo

Data i miejsce śmierci

5 września 1918
Moskwa

Zawód, zajęcie

inżynier, wynalazca

Multimedia w Wikimedia Commons

Rodzina edytuj

 
Dwór Lutosławskich w Drozdowie, obecnie muzeum

Urodził się w ziemiańskiej rodzinie Lutosławskich herbu Jelita, ze związku agronoma Franciszka Dionizego Lutosławskiego oraz jego drugiej żony Pauliny Szczygielskiej. Miał pięcioro braci: Stanisława, redaktora i publicystę Jana, księdza i parlamentarzystę Kazimierza, profesora filozofii Wincentego oraz polityka Józefa[1]. Witold Lutosławski, jeden z najważniejszych europejskich kompozytorów 20. wieku, był synem Józefa, a bratankiem Mariana[2].

Marian Lutosławski w 1898 roku ożenił się z Marią z domu Zielińską, z którą miał czworo dzieci: dwóch synów Franciszka i Zbigniewa oraz dwie córki Hannę i Zofię.

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinnym majątku Drozdowo w obecnym powiecie łomżyńskim. Ta część Polski znajdowała się wówczas pod zaborem rosyjskim. Studiował na Politechnice w Rydze, a także w innych rosyjskich i zagranicznych uczelniach, uzyskując dyplom z inżynierii elektrycznej na Uniwersytecie Technicznym w Darmstadt w Niemczech. Lutosławski po studiach za granicą zamieszkał w Warszawie, gdzie założył fabrykę o nazwie Grafit produkującą sejfy ognioodporne. Został również wykładowcą na wydziale mechanicznym Szkoły Wawelberga i Rotwanda.

W 1900 roku zbudował pierwszą w Polsce elektrownię o mocy 250 kW napędzaną silnikiem wysokoprężnym, która została uruchomiona przy warszawskim Hotelu Bristol. Drugą o mocy 240 kW zbudował w pasażu Simonsa w Warszawie[3]. Wprowadził do napędzania urządzeń nowe techniki, takie jak zastosowanie prądu trójfazowego. W 1902 roku założył biuro techniczno-projektowe rozwijające swoją działalność w branży budowlanej i specjalizujące się w budownictwie z betonu zbrojonego.

Był propagatorem zastosowania żelbetu w budownictwie, w tym w mostach opartych na nowej technologii François Hennebique’a. Jako pierwszy w Polsce opracował naukowo i praktycznie zagadnienia konstrukcji żelbetowej, a także był pionierem zastosowania tych technologii w praktyce. Zaprojektował stropy żelbetowe pierwszego domu zbudowanego z użyciem tej techniki przy ulicy Solec w Warszawie oraz elementy konstrukcji nośnej w kościele św. Zbawiciela w Wilnie. W latach 1908–1909 zaprojektował i zbudował dwa pierwsze żelbetowe mosty w Lublinie. Na podstawie swojego doświadczenia Lutosławski prowadził wykłady oraz kursy, pisał artykuły oraz instrukcje z zakresu inżynierii lądowej[4].

Działalność społeczno-polityczna edytuj

Lutosławski był społecznikiem, który udzielał się w wielu organizacjach pożytku publicznego. Przyczynił się do powstania w 1898 roku Stowarzyszenia Techników w Warszawie oraz kilka lat później Koła Żelbetników działającego w ramach tego stowarzyszenia. W 1899 roku pełnił funkcję sekretarza Delegacji Elektrotechnicznej. Był także współzałożycielem rady Banku Towarzystw Spółdzielczych, współtwórcą organizacji społeczno-wychowawczej – Polska Macierz Szkolna[5][6] oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, gdzie kilkukrotnie pełnił funkcję przewodniczącego Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.

Był również członkiem zarządu Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i aktywnym działaczem Ligi Narodowej. W 1906 roku wraz z Władysławem Grabskim był członkiem komitetu oraz zarządu Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim[7]. W czasie I wojny światowej był jednym z inicjatorów Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej PKPS. 3 sierpnia 1914 roku został członkiem Komitetu Obywatelskiego Miasta Warszawy[8]. 25 listopada 1914 roku był jednym z sygnatariuszy proklamacji określającej stanowisko polskie w obliczu wojny wydanej przez Komitet Narodowy Polski utworzony przez Romana Dmowskiego[9]. W 1915 roku z powodu działań wojennych większość rodziny Lutosławskiego ewakuowała się w głąb Rosji. Mając nadzieję na odzyskanie zbrojne terenów zajętych przez wojska niemieckie Marian oraz Józef zajęli się organizacją polskich sił zbrojnych walczących po stronie carskiej Rosji – Legionu Puławskiego. Reprezentował KC PKPS w Moskwie niosącej pomoc uchodźcom z Polski. Jego działania obejmowały tworzenie polskich przedszkoli, organizowanie warsztatów, szpitali i ośrodków pomocy i opieki medycznej[10][11]. Był członkiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 roku[12]. W lipcu 1917 roku został członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie[13].

Rewolucja październikowa edytuj

W 1917 roku wybuchła rewolucja październikowa. Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, do którego wraz z bratem Józefem należał Marian Lutosławski, było zdecydowanie przeciwne bolszewickim rządom. Obaj zaangażowali się w pomoc w czasie ewakuacji polskich uchodźców poprzez Murmańsk do Francji i Anglii. Wspierali także Murmańczyków – oddziały wojska polskiego w Murmańsku walczące przeciw komunistom. 23 kwietnia 1918 roku zostali za tę działalność aresztowani przez bolszewików pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej. Przewiezieni do Moskwy i 5 września 1918 roku jako „kontrrewolucjoniści” rozstrzelani na kilka dni przed procesem, bez sądu, w masowej egzekucji dokonanej we wsi Wsiechswiatskoje pod Moskwą. Jego grób symboliczny znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 175-rząd 1/2)[14]

Zrealizowane projekty inżynierskie edytuj

 
Most Mariana Lutosławskiego przy ulicy Zamojskiej w Lublinie
  • 1900 – projekt elektrowni o mocy 250 kW napędzanej silnikiem spalinowym Diesla dla zespołu hotelu Bristol w Warszawie,
  • 1908 – projekt mostu nad Bystrzycą na ul. Kalinowszczyzna w Lublinie,
  • 1909 – projekt mostu nad Bystrzycą przy ul. Zamojskiej w Lublinie,
  • 1910 – dwa projekty mostów w Tuligłowach k. Krasnegostawu oraz w Piaskach w Warszawie (obecnie nieistniejące).

Publicystyka edytuj

Od 1905 roku organizował redakcję kupionego przez Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne „Gońca Porannego i Wieczornego”[15]. Był jednym z redaktorów „Polskiego Słownika Elektrotechniki”, a także autorem wielu artykułów i publikacji związanych z inżynierią oraz budownictwem:

  • O zastosowaniu prądów zmiennych o wysokim napięciu do celów motorycznych 1896,
  • Prąd elektryczny – jego wytwarzanie i zastosowanie 1900,
  • Materyały do słownictwa elektrotechnicznego 1904,
  • Nowy system głębokiego fundamentowania na gruntach niepewnych 1907,
  • Pale betonowe SIMPLEX do fundamentowania na gruntach niepewnych 1908,
  • Warunki techniczne do projektowania i wykonania robót żelbetowych w budownictwie szkieletowem miejskiem 1914.

Upamiętnienie edytuj

  • Marian Lutosławski jest patronem mostu w Lublinie na Bystrzycy[16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Lutosławscy w Drozdowie.
  2. ↑ Steven Stucky 1981 ↓, s. 1.
  3. ↑ Marian Gajewski 1979 ↓, s. 153.
  4. ↑ Bogdan Klukowski 1998 ↓, s. 92.
  5. ↑ Tadeusz Radzik 1995 ↓, s. 8.
  6. ↑ Katarzyna Puczyńska, Joanna Zętar: Marian Lutosławski (1871–1918). [w:] Leksykon Lublin [on-line]. Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN”. [dostęp 2015-10-22].
  7. ↑ Stanisław Dzięciołowski 1981 ↓, s. 168.
  8. ↑ Marian Marek Drozdowski 1998 ↓, s. 8.
  9. ↑ „100 lat temu powstał Komitet Narodowy Polski”, Myśl Polska.
  10. ↑ Bogdan Klukowski 1998 ↓, s. 94.
  11. ↑ Kazimierz Dopierała 2005 ↓, s. 135.
  12. ↑ Mariusz Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 r., w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia Vol. 46/47 (1991/1992), s. 348.
  13. ↑ Polski Zjazd Polityczny w Moskwie : 21 -26 lipca st. st. 1917 r., Piotrogród 1917, s. 14.
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARJAN ZIELIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-08-03].
  15. ↑ Stefan Dunin 1963 ↓, s. 240.
  16. ↑ Marian Lutosławski zostanie patronem mostu na Bystrzycy.

Bibliografia edytuj

  • Steven Stucky: Lutosławski and His Music. Berlin: Cambridge University Press, 1981. ISBN 978-0-521-22799-5.
  • Bogdan Klukowski: Lutosławscy w kulturze polskiej. Drozdowo: Tow. Przyjaciół Muzeum Przyrody w Drozdowie, 1998. ISBN 83-910590-0-6.
  • Kazimierz Dopierała: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii: P-S.T. 4. Oficyna Wydawnicza Kucharski, 2005. ISBN 83-89376-10-5.
  • Marian Marek Drozdowski: Warszawa w pierwszych latach Niepodległości. Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie, Instytut Historii (Polska Akademia Nauk). Komisja Badań Dziejów Warszawy, Typografika, 1998. ISBN 83-86417-32-3.
  • Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy: Zarys historyczny. Seria Biblioteka Syrenki. Warszawa: Państwowy instytut wydawniczy, 1979. ISBN 83-06-00089-7.
  • Tadeusz Radzik: Polska Macierz Szkolna Zagranicą: 1953-1993. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995. ISBN 83-227-0671-5.
  • Stefan Dunin: Wspomnienia dziennikarza. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963.
  • Stanisław Dzięciołowski: Centralne Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskim i jego polityka agrarna, 1906-1918. Warszawa: Państwowe Wyd. Nauk., 1981.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marian_Lutosławski&oldid=73117125”