Markus Wolf

Markus Johannes Wolf, ps. Michael Storm, „Mischa”, Маркус Вольф (ur. 19 stycznia 1923 w Hechingen, zm. 9 listopada 2006 w Berlinie) – wieloletni szef Głównego Zarządu Wywiadu (Hauptverwaltung Aufklärung – HVA) przy wschodnioniemieckim Ministerstwie Bezpieczeństwa Państwowego (Ministerium für Staatssicherheit – MfS), znanym także jako Stasi.

Markus Wolf
ps. Michael Storm, „Mischa”
Маркус Вольф
gen. płk służby bezpieczeństwa NRD Stasi

Markus Wolf
Pełne imię i nazwisko	Markus Johannes Wolf
Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1923 Hechingen, Niemcy
Data i miejsce śmierci	9 listopada 2006 Berlin
Szef Służby Politycznego Wywiadu Zagranicznego NRD, tzw. „Instytutu Badań Ekonomicznych”
Okres	od 1952 do 1953
Przynależność polityczna	SED
Poprzednik	Richard Stahlmann
Szef Służby Politycznego Wywiadu Zagranicznego NRD, Wydziału Głównego XV (Hauptabteilung XV) Sekretariatu Stanu
Okres	od 1953 do 1956
Przynależność polityczna	SED
Szef Służby Politycznego Wywiadu Zagranicznego NRD, Zarządu Głównego Wywiadu (Hauptverwaltung Aufklärung – HVA) Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD Stasi
Okres	od 1956 do 1987
Przynależność polityczna	SED
Następca	Werner Grossmann
Odznaczenia

Grób Konrada i Markusa Wolf na Cmentarzu Centralnym Friedrichsfelde w Berlinie

Życiorys

Urodzony jako syn żydowskiego lekarza, a zarazem dramaturga, Friedricha Wolfa, brat reżysera filmowego Konrada Wolfa. Ojciec Markusa był członkiem Komunistycznej Partii Niemiec (KPD). Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech, rodzina Wolfów wyemigrowała do Szwajcarii, później młody Markus przeniósł się do Francji, a następnie w 1934 do Związku Radzieckiego. W Moskwie ukończył szkołę Kominternu. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Niemiec, wraz z grupą Waltera Ulbrichta. Początkowo pracował jako dziennikarz radia, był jednym z dziennikarzy zajmujących się procesem norymberskim, w którym sądzono wyższych funkcjonariuszy nazistowskich za zbrodnie popełnione podczas wojny.

Inne źródła podają, że po II wojnie światowej Wolf powrócił do Niemiec, współpracując z władzami radzieckimi w tworzeniu NRD. Początkowo pracował jako komentator radiowy, następnie we wschodnioniemieckiej służbie dyplomatycznej. W 1949 został radcą nowo otwartej ambasady NRD w Moskwie (-1951).

Markus Wolf był jednym z twórców politycznego wywiadu zagranicznego NRD i jego szefem o najdłuższym stażu (1952–1987), struktura, która najpierw działała jako osobna instytucja – Służba Politycznego Wywiadu Zagranicznego (Außenpolitische Nachrichtendienst – APN), działająca pod przykrywką tzw. „Instytutu Badań Ekonomicznych” (Institut für wirtschaftswissenschaftliche Forschung) (1951–1953), następnie włączona jako Wydział Główny XV (Hauptabteilung XV) w strukturze ówczesnego Sekretariatu Stanu (Staatssekretariat) (1953–1956), i Zarząd Główny Wywiadu (Hauptverwaltung Aufklärung – HVA) w Ministerstwie Bezpieczeństwa Państwowego NRD Stasi (1956–1990).

Jego głównym zadaniem, które przyniosło mu sukcesy, było umieszczenie swoich agentów w administracji kanclerza Republiki Federalnej Niemiec Willy’ego Brandta. Kiedy w 1974 sekretarz kanclerza Günter Guillaume, został zdemaskowany jako wschodnioniemiecki kret, Brandt zmuszony był podać się do dymisji. Generał Markus Wolf miał duży udział w uwolnieniu w 1985 kapitana SB Mariana Zacharskiego. Z racji sprawowanych funkcji był „skoszarowany” w partyjno-rządowym osiedlu kierownictwa NRD wokół Majakowskiring w Berlinie-Pankow.

W 1987 Markus Wolf przeszedł na emeryturę z powodu złego stanu zdrowia. Zajął się pisaniem książki o swym dorastaniu w Moskwie w latach 30. XX wieku.

Po zjednoczeniu Niemiec w 1990, razem z kilkoma innymi wysokimi funkcjonariuszami wschodnioniemieckiego wywiadu, został postawiony przed sądem. W 1993 uznano go winnym działalności szpiegowskiej przeciwko RFN i skazano na sześć lat więzienia. Jednakże Trybunał Konstytucyjny zjednoczonych Niemiec orzekł 23 maja 1995, że byłe kierownictwo Stasi nie może być sądzone za nadzorowanie działalności szpiegowskiej przeciwko Zachodowi w okresie zimnej wojny. Orzeczenie przyjęte stosunkiem głosów 5:3, praktycznie udzieliło amnestii Wolfowi oraz innym funkcjonariuszom wywiadu zagranicznego, którzy wykradali tajemnice Zachodu. Skorzystało również z tego wielu funkcjonariuszy bezpieczeństwa.

W 1997 Wolf ponownie stanął przed niemieckim sądem, tym razem za trzy porwania – w 1955 tłumaczki pracującej dla władz amerykańskich, zwolnionej po jej odmowie szpiegowania, w 1959, przyjaciela Brandta, zwolnionego po odmowie zadenuncjowania Brandta jako nazistowskiego sympatyka, oraz w 1962, wschodnioniemieckiego uciekiniera, który po porwaniu spędził 10 lat w więzieniu. Markus Wolf został uznany za winnego i otrzymał wyrok dwóch lat więzienia w zawieszeniu. W Stanach Zjednoczonych książka wyszła w 1997 pod tytułem – A Man Without Face, wydanie polskie w 1999 pod tym samym tytułem – Człowiek bez twarzy.

Pochowany na Cmentarzu Centralnym Friedrichsfelde w Berlinie.

Bibliografia

• Biogram BStU
• Biogram
• Markus Wolf, Anne McElvoy: Człowiek bez twarzy. Autobiografia szefa STASI, Świat Książki 1999