Wikipedia

Maryla Jonasówna

pianistka

Maryla Jonasówna (również Maryla Jonas; ur. 31 maja 1911 w Warszawie, zm. 3 lipca 1959 w Nowym Jorku) – polska pianistka i wirtuoz żydowskiego pochodzenia, laureatka II Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie[1].

Maryla Jonasówna
(Maryla Jonas)
Ilustracja
Maryla Jonasówna (ok. 1935)
Data i miejsce urodzenia

31 maja 1911
Warszawa

Data i miejsce śmierci

3 lipca 1959
Nowy Jork

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

pianistka

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Początek kariery pianistycznej edytuj

Urodziła się w 1911, w Warszawie, w wielodzietnej rodzinie polskich Żydów. Zafascynowana grą na fortepianie oraz będąc utalentowaną w tej dziedzinie rozpoczęła już jako kilkuletnie dziecko naukę gry na tym instrumencie, początkowo u pedagoga Włodzimierza Oberfelta. Mając osiem lat zadebiutowała na pierwszym publicznym koncercie z orkiestrą pod batutą Emila Młynarskiego, na którym została uznana jako „cudowne dziecko”[2]. Następnie jako jedenastoletnia dziewczyna, w 1922 została przyjęta do Konserwatorium Warszawskiego (klasa Józefa Turczyńskiego)[2]. W wieku lat 12 wystąpiła po raz pierwszy na poranku symfonicznym w Filharmonii Warszawskiej[1].

Lata pobytu w Polsce edytuj

W trakcie swojej kariery wzięła udział w kilku konkursach pianistycznych, w tym w dwóch Konkursach Chopinowskich w Warszawie. Przygotowując się do występu w Konkursie Chopinowskim – na krótko – wyjechała do Morges na konsultacje pianistyczne do Ignacego Jana Paderewskiego, a następnie do Wiednia do Emila von Sauera[2].

W 1927 wystąpiła jako jedna z najmłodszych uczestniczek w I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina, ale odpadła po eliminacjach, nie docierając do finału. Pięć lat później w 1932 zdobyła XIII nagrodę i tytuł laureatki na II Konkursie Chopinowskim. W recenzji prasowej po jej występie eliminacyjnym (17 marca) pisano wówczas w „Ilustrowanym Kuryerze Codziennym”[3]:

Pani Maryla Jonasówna dała nam kreację tak ciekawą i pełną polotu, iż gry tej młodej, utalentowanej artystki słuchaliśmy z prawdziwą rozkoszą. Liryzm p. Jonasówny jest szczery, słoneczny i pełen uroku. Linia melodyjna świetnie uwypuklona. Pani Jonasówna wydobywa z utworu maksimum wyrazu, podkreślając w sposób wysoce artystyczny wszystkie elementy dynamiczne i ekspresyjne.

Ponadto brała udział w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Beethovena w Wiedniu (1933), gdzie otrzymała wyróżnienie i Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. Eugène’a Ysaÿe’a w Brukseli (1938)[2]. Koncertowała w wielu krajach Europy, m.in. w Niemczech, Francji, Holandii, Danii czy Szwecji[1]. W okresie 1927–1928 wystąpiła na Festiwalach Mozartowskich w Bayreuth i Salzburgu[1].

Przed wybuchem II wojny światowej często koncertowała na terenie Polski, m.in. w Filharmonii Warszawskiej, gdzie m.in. zagrała I Koncert fortepianowy e-moll, Henryka Melcera-Szczawińskiego czy Partitę na fortepian z orkiestrą Alfredo Caselli[2]. Wyszła w tym czasie po raz pierwszy za mąż za znanego polskiego kryminologa[4]. Często występowała na recitalach, z repertuarem różnych kompozytorów[2]. Na antenie Polskiego Radia można ją było usłyszeć w transmitowanych koncertach chopinowskich[2].

Okres emigracji w Ameryce edytuj

W trakcie II wojny światowej już w pierwszych jej miesiącach straciła rodziców, męża i dwóch braci, a sama niebawem została aresztowana przez gestapo i zatrzymana[2]. Po siedmiu miesiącach pobytu w więzieniu wydostał ją jeden z oficerów niemieckich, który słyszał jej grę na koncercie i zaproponował, aby udała się do ambasady brazylijskiej w Berlinie, gdzie dotarła – idąc pieszo – po kilku tygodniach[2]. Po wyrobieniu przez urzędników ambasady fałszywych dokumentów, udała się do punktu przerzutowego w Lizbonie, skąd wyruszyła do Ameryki Południowej, docierając w 1940 do Rio de Janeiro w Brazylii[2][1].

Będąc w trudnym położeniu po podróży (wyczerpanie fizyczne i psychiczne) poddała się leczeniu w sanatorium. Kluczowym momentem w jej dalszym życiu było spotkanie w 1940 z przybyłym na cykl recitali wybitnym pianistą i wirtuozem Arturem Rubinsteinem, który pomógł jej powrócić do czynnego życia artystycznego[5]. 30 czerwca 1940 po raz pierwszy dała po przyjeździe do Ameryki Południowej swój koncert w Rio de Janeiro[5]. W następnych latach wielokrotnie koncertowała w Rio de Janeiro i Buenos Aires[6][7], jak również w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej[5]. Postanowiła wówczas, aby spróbować swoich sił w Stanach Zjednoczonych, gdzie 25 lutego 1946 wystąpiła w sali Carnegie Hall w Nowym Jorku, w swoim pierwszym zorganizowanym koncercie po zakończeniu wojny, który odbył się przy niewielkiej frekwencji publiczności. Jej talent został jedynie zauważony przez krytyków muzycznych i dziennikarzy. Jerome D. Bohm, krytyk muzyczny „The Herald Tribune” napisał o niej wówczas pochlebną recenzję, stwierdzając[2][8]:

Zupełnie nieskazitelna, najlepsza pianistka od czasów Teresy Carreño. (...) Trudno sobie wyobrazić bardziej wyrafinowaną, tonującą interpretację.

Kilka tygodni później (30 marca) zorganizowano jej kolejny koncert w Nowym Jorku (Carnegie Hall), w którym odniosła wielki sukces, zarówno artystyczny jak i frekwencyjny[5]. Następnie 10 października 1946 wystąpiła z orkiestrą Filharmonii Nowojorskiej pod dyrekcją Artura Rodzińskiego, a potem występowała w innych amerykańskich salach koncertowych, m.in. w Chicago, Filadelfii, Cincinnati czy Dallas[5] oraz w Kanadzie[1]. W 1946 wyszła po raz drugi za mąż, poślubiając endokrynologa dr. Ernesta G. Abrahama[4].

U schyłku życia edytuj

Podczas jednego ze swoich koncertów w 1951 zemdlała i od tej pory ograniczyła znacznie tempo swojego życia artystycznego[5]. Przeprowadzone wkrótce badania w 1952 wykazały, że jest to skutkiem rzadkiej choroby krwi[5]. Wówczas koncertowała już tylko sporadycznie, dając kilka koncertów[4]. 1 grudnia 1956 wystąpiła – jak się później okazało – po raz ostatni z publicznym recitalem w nowojorskiej sali Carnegie Hall, mając w programie utwory Wolfganga Amadeusa Mozarta i Fryderyka Chopina, ale ze względu na stan zdrowia pominęła niektóre zaplanowane utwory, a ostatni Polonez fis-moll op. 44 (Chopina) zagrała tylko częściowo, przerywając występ[5][9]. Zmarła 3 lipca 1959 w Nowym Jorku, w wyniku długotrwałej, postępującej i wyniszczającej choroby[4].

Repertuar i dyskografia edytuj

W jej repertuarze znalazły się utwory m.in. Fryderyka Chopina, Roberta Schumanna, Henryka Melcera-Szczawińskiego, Georga Friedricha Händla czy Franza Schuberta[10][11]. Nagrała kilka płyt dla wytwórni płytowej Columbia Records[1].

  Albumy
Rok Tytuł Wydawca
1948 Maryla Jonas, Piano. Piano Music Of Chopin Columbia Records
Schumann, Scenes Of Childhood, Op. 15. Maryla Jonas, Piano
1950 Chopin: Mazurkas. Maryla Jonas, Piano
Chopin: Nocturnes. Maryla Jonas, Piano
1952 A Piano Recital Of Chopin By Maryla Jonas
1955 Chopin Mazurkas. Maryla Jonas, Piano
2000 Piano Masters Maryla Jonas: Chopin, Schumann, Handel, Rossi, Schubert Pearl
2017 The Maryla Jonas Story – Her Complete Piano Recordings – Remastered Sony
Maryla Jonas Plays Piano Miniatures

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g Błaszczyk 2014 ↓, s. 120.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Dybowski, Osoby związane z Chopinem. Maryla Jonas, [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], pl.chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2019-01-30].
  3. ↑ Dwunasty dzień rozgrywek konkursu Szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 78, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 19 marca 1932, s. 10, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-30].
  4. ↑ a b c d Maryla Jonas Dies; Polish Pianist, 48 [online], nettheim.com [zarchiwizowane z adresu 2021-10-26] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h FORGOTTEN ARTISTS – An occasional series by Christopher Howell. 19. MARYLA JONAS (1911-1959) [online], musicweb-international.com [zarchiwizowane z adresu 2022-10-05] (ang.).
  6. ↑ Maryla Jonas Recital Programs, Rio de Janiero, 1940-1943 [online], nettheim.com [zarchiwizowane z adresu 2021-10-26] (ang.).
  7. ↑ Maryla Jonas: several recital programs, 1942, Buenos Aires [online], nettheim.com [zarchiwizowane z adresu 2021-10-26] (ang.).
  8. ↑ Music: Touchdown [online], content.time.com [zarchiwizowane z adresu 2020-08-10] (ang.).
  9. ↑ Maryla Jonas, Pianist. Carnegie Hall – Saturday Afternoon, December 1, 1956 – at 3.00 o'clock [online], nettheim.com [zarchiwizowane z adresu 2021-10-26] (ang.).
  10. ↑ Maryla Jonas (1911-1959). Polish pianist [online], forte-piano-pianissimo.com [zarchiwizowane z adresu 2022-11-27] (ang.).
  11. ↑ MARYLA JONAS, PIANIST (1911-1959): A DISCOGRAPHY [online], nettheim.com [zarchiwizowane z adresu 2022-05-22] (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maryla_Jonasówna&oldid=72438387”