Matti Nykänen

fiński skoczek narciarski

Matti Ensio Nykänen (wym. [ˈmɑtːi ˈnykænɛn] ( odsłuchaj); ur. 17 lipca 1963 w Jyväskylä, zm. 4 lutego 2019 w Lappeenrancie) – fiński skoczek narciarski, reprezentant klubu Jyväskylän Hiihtoseura, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i mistrzostw świata w lotach, trener narciarski. Uznawany za najlepszego skoczka narciarskiego w dziejach[1][2], przez znawców narciarstwa uważany również za największy talent w historii tej dyscypliny[3]. W latach 1996–1998 nosił nazwisko Paanala.

Matti Nykänen
Ilustracja
Matti Nykänen (2014)
Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1963
Jyväskylä

Data i miejsce śmierci

4 lutego 2019
Lappeenranta

Klub

Jyväskylän Hiihtoseura

Wzrost

177 cm

Debiut w PŚ

10 stycznia 1981 w Harrachovie (44. miejsce)

Pierwsze punkty w PŚ

6 marca 1981 w Lahti (6. miejsce)

Pierwsze podium w PŚ

7 marca 1981 w Lahti (2. miejsce)

Pierwsze zwycięstwo w PŚ

30 grudnia 1981 w Oberstdorfie

Rekord życiowy

191,0 m na Velikance w Planicy (16 marca 1985)

Dorobek medalowy
Reprezentacja  Finlandia
Igrzyska olimpijskie
złoto Sarajewo 1984 duża
złoto Calgary 1988 normalna
złoto Calgary 1988 duża
złoto Calgary 1988 duża druż.
srebro Sarajewo 1984 normalna
Mistrzostwa świata
złoto Oslo 1982 duża
złoto Engelberg 1984 duża druż.
złoto Seefeld in Tirol 1985 duża druż.
złoto Oberstdorf 1987 duża druż.
złoto Lahti 1989 duża druż.
srebro Oberstdorf 1987 normalna
brąz Oslo 1982 duża druż.
brąz Seefeld in Tirol 1985 duża
brąz Lahti 1989 duża
Mistrzostwa świata w lotach
złoto Planica 1985 indywidualnie
srebro Vikersund 1990 indywidualnie
brąz Harrachov 1983 indywidualnie
brąz Bad Mitterndorf 1986 indywidualnie
brąz Oberstdorf 1988 indywidualnie
Mistrzostwa świata juniorów
złoto Schonach 1981 indywidualnie
Mistrzostwa świata weteranów
złoto Taivalkoski 2008 indywidualnie
złoto Harrachov 2011 indywidualnie
brąz Žiri 2010 indywidualnie
Inne nagrody
Puchar świata
1. miejsce
1982/1983
1. miejsce
1984/1985
1. miejsce
1985/1986
1. miejsce
1987/1988
2. miejsce
1983/1984
Turniej Czterech Skoczni
złoto 1. miejsce
1982/1983
złoto 1. miejsce
1987/1988
srebro 2. miejsce
1984/1985
srebro 2. miejsce
1988/1989
brąz 3. miejsce
1983/1984
Puchar KOP
złoto 1. miejsce
1982/1983
złoto 1. miejsce
1983/1984
Sportowiec Roku
złoto 1. miejsce
1985
złoto 1. miejsce
1988
złoto Całokształt kariery
2013
Inne
złoto Medal Holmenkollen
1987

Mistrzostwo olimpijskie zdobywał czterokrotnie (trzy indywidualne i jedno drużynowe), wicemistrzostwo – jednokrotnie. Na mistrzostwach świata w narciarstwie klasycznym wywalczył dziewięć medali – jeden indywidualny i cztery drużynowe złote, jeden indywidualny srebrny oraz dwa indywidualne brązowe i jeden drużynowy brązowy. Zdobył również pięć medali mistrzostw świata w lotach (po jednym złotym i srebrnym oraz trzy brązowe). Czterokrotnie zwyciężył w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata, w ramach którego wygrał 46 konkursów, a 76 razy stawał na podium[4]. Dwukrotnie triumfował w Turnieju Czterech Skoczni; tyleż samo razy wygrał Puchar KOP. Triumfator Turnieju Szwajcarskiego i Turnieju Czeskiego. W tych najwyższych rangą zimowych zawodach sportowych zdobył 86 miejsc na podium (50 razy był pierwszy, 24 drugi i 12 trzeci).

Zdobył mistrzostwo świata juniorów, dwukrotnie triumfował w mistrzostwach świata weteranów, trzynastokrotny mistrz Finlandii (łącznie dwadzieścia dwa medale). Pięciokrotnie ustanawiał lub wyrównywał rekord świata w długości skoku narciarskiego. Dwukrotnie wybrany Sportowcem Roku w Finlandii. Odznaczony Medalem Hollmenkollen.

Matti Pulli, trener Nykänena, do jego zalet zaliczał m.in. „charakter sportowca, który nigdy się nie poddaje, specjalną umiejętność latania, pasjonujący trening oraz nerwy ze stali”[5]. Pulli większą niż inni trenerzy wagę przywiązywał do treningu siłowego, podczas którego Nykänen wykorzystywał ołowiane ciężarki[6]. Trenując, potrafił oddawać 60 skoków dziennie[7]. W czasie sportowej kariery ważył 60 kg przy wzroście 174 cm[3]. Skakał na nartach marki Elan oraz Kneissl. W czasie lotu przekręcał narty lekko na prawą stronę, przez co zwiększał płaszczyznę lotu[3]. Wobec swych rywali często pozostawał arogancki, nie nawiązywał z nimi również bliższych relacji[6].

Pozostaje jedynym skoczkiem w dziejach, który indywidualnie przynajmniej raz zdobył Puchar Świata, złoty medal igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata, mistrzostw świata w lotach oraz wygrał Turniej Czterech Skoczni[8].

Po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem, jego pierwsza płyta uzyskała status złotej. Został również celebrytą i bohaterem wielu głośnych skandali, związanych z nadużywaniem alkoholu i agresywnym zachowaniem[9].

Przebieg kariery sportowej edytuj

Swój pierwszy skok Nykänen oddał w wieku siedmiu lat[10]. 19 marca 1974 wystartował w swym pierwszym w życiu konkursie – w zawodach dla dzieci na ośmiometrowej skoczni zajął pierwsze miejsce[11].

1980/1981 edytuj

Międzynarodową karierę rozpoczął w styczniu 1981 od startu w zawodach w Harrachovie i w Libercu, zaliczanych do Pucharu Świata. Sklasyfikowany w nich został dwukrotnie poza pierwszą piętnastką zawodników, otrzymującą punkty do klasyfikacji generalnej.

W lutym trener Hannu Lepistö, mimo zewnętrznej krytyki tego ruchu[12], powołał Nykänena na organizowane w zachodnioniemieckim Schonach im Schwarzwald mistrzostwach świata juniorów. Na skoczni Langenwald oddał skoki na odległość 92 m i 89 m, co dało mu złoty medal z notą 264,7 pkt. i z przewagą 12,7 pkt. nad drugim Austriakiem Ernstem Vettorim[13].

Miesiąc potem na rodzimej skoczni Salpausselkä w Lahti wystąpił w Pucharze Świata. W pierwszym konkursie uplasował się na szóstym miejscu, w kolejnym był drugi, przegrywając z Jarim Puikkonenem i po raz pierwszy w karierze stanął na pucharowym podium. Wziął również udział w zawodach w Falun i Oslo, gdzie sklasyfikowany został w trzeciej dziesiątce zawodników. Na Holmenkollen skakał również w konkursie festiwalowym, zajmując 28. miejsce. W klasyfikacji generalnej PŚ sezonu 1980/1981 z dorobkiem 30 pkt. został sklasyfikowany na 26. pozycji, ex aequo z Vettorim i Włochem Lidą Tomasim[14].

1981/1982 edytuj

Sezon Nykänen rozpoczął od udziału w Turnieju Czterech Skoczni. W konkursie w Oberstdorfie odniósł swoje pierwsze zwycięstwo w zawodach zaliczanych do PŚ. Skoki na odległość 109 m i 104,5 m dały mu notę 241,4 pkt.[15] W następnym konkursie, rozgrywanym w Garmisch-Partenkirchen, uplasował się na piątej pozycji[16] i w klasyfikacji generalnej TCS spadł na drugą lokatę[17], wyprzedzony przez Manfreda Deckerta. W austriackiej części Turnieju skakał słabiej: w Innsbrucku zajął miejsce 32., a w Bischofshofen 37. W końcowej klasyfikacji Turnieju zajął 11. pozycję[18], a w cyklu Pucharu Świata zajmował miejsce piąte[19].

 
Skocznia Midtstubakken w Oslo

Pod koniec lutego w Oslo rozegrano mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym, zaliczane do klasyfikacji PŚ. W pierwszym konkursie, na skoczni normalnej Midtstubakken, Nykänen ukończył rywalizację na czwartym miejscu, tracąc do lokaty dającej brązowy medal 1,4 pkt.[20] W konkursie drużynowym na dużej skoczni reprezentacja Finlandii zajęła trzecie miejsce, osiągając punktację 670,8. Nykänen wylądował wówczas na 92,5 m i 101,5 m[21]. W drugich zawodach indywidualnych, odbywających się w trudnych warunkach atmosferycznych[10], osiągnął 108,5 m oraz 102,5 m, dzięki czemu uzyskał notę 257,9 pkt. i tytuł mistrza świata[22].

Kolejne dwa pucharowe konkursy zorganizowano w Lahti. Nykänen uplasował się tam na pozycjach czwartej i drugiej[23]. Po raz ostatni w konkursach Pucharu Świata zaprezentował się na mamuciej skoczni Kulm w Tauplitz. Podczas trzech konkursów zajmował kolejno pierwszą, drugą i piątą pozycję. W klasyfikacji generalnej Pucharu Świata za sezon 1981/1982 został sklasyfikowany na czwartym miejscu ze 138 punktami[24]. W 1982 Fin zaczął mieć problemy alkoholowe, przyjmował leki, które miały mu pomóc w walce z nałogiem[25].

1982/1983 edytuj

We wrześniowych zawodach w szwajcarskim Kanderstegu Fin przegrał tylko z Olavem Hanssonem i zajął drugie miejsce[26].

Podczas grudniowych zawodów o Puchar Europy w Raufoss był dziewiąty, a w Lillehammer drugi. Pierwszy konkurs Pucharu Świata odbył się w Cortina d’Ampezzo. Nykänen po skoku na odległość 87 m zwyciężył w zawodach, podczas których rozegrano jedną serię[27] i został liderem klasyfikacji generalnej.

W inaugurującej 31. Turniej Czterech Skoczni rywalizacji w Oberstdorfie był drugi, po skokach na 113 m i 114 m[28]. Wygrał Kanadyjczyk Horst Bulau. W noworocznym konkursie w Ga-Pa uplasował się na czwartej pozycji, razem ze swym rodakiem Puikkonenem. W klasyfikacji Turnieju zmniejszył stratę do szóstego w Garmisch Bulaua do 1,1 pkt.[29] W Innsbrucku wygrał dzięki skokom na odległość 105 m i 104 m i został nowym liderem TCS[30]. Ostatni konkurs niemiecko–austriackiej imprezy w Bischofshofen Nykänen ukończył na siódmym miejscu. Pozwoliło mu to wygrać Turniej z przewagą 17,6 pkt. nad drugim Jensem Weißflogiem ze Wschodnich Niemiec[31].

Następne dwa konkursy PŚ odbyły się w Czechosłowacji. W Harrachovie na dużej skoczni był dziewiąty, a w Libercu czwarty. Tydzień później wygrał oba konkursy na skoczni w amerykańskim Lake Placid. W pierwszym, który zakończył się po jednej serii skoków, do zwycięstwa wystarczyła mu odległość 124,5 m[32]. Dzień później uzyskał 120,5 m oraz 108 m[33]. Rywalizacja przeniosła się następnie do Kanady, gdzie na skoczniach w Thunder Bay zajął siódmą i pierwszą pozycję. W drugiej serii drugiego konkursu osiągnął 125,5 m[34]. Nadal prowadził z dużą przewagą punktową w łącznej klasyfikacji cyklu (zgromadził 157 pkt., o 46 pkt. więcej od drugiego Armina Koglera[35]). W lutym w Sarajewie wziął udział w próbie przedolimpijskiej, zajmując w dwóch konkursach kolejno trzecie i pierwsze miejsce[36].

Ponownie w zawodach pucharowych pojawił się na mamuciej Vikersundbakken, na której w trakcie jednego weekendu wygrał trzy konkursy. Wyczyn ten powtórzył dopiero w 2007 w Planicy Adam Małysz[37]. Szwedzkie konkursy PŚ w Falun zakończył na drugim i pierwszym miejscu. W piątkowych zawodach przegrał ze znaczną stratą z Bulauem[38], w niedzielnych nieznacznie wyprzedził Austriaka Koglera[39]. Podczas zawodów w Lahti uplasował się na dziewiątym i trzecim miejscu. W Bærum i Oslo nie zdołał zdobyć punktów do klasyfikacji PŚ, zajmując odpowiednio 31. i 17. miejsce.

Nykänen zadebiutował w mistrzostwach świata w lotach narciarskich. Na skoczni w Harrachovie wywalczył brązowy medal, po skokach na 176,0 m, 168,0 m, 176,0 m, 159,0 m, 155,0 m, 151,0 m, 174,0 m, 163,0 m i 171,0 m. Uzyskał notę 1043,5 pkt., tracąc do złotego medalisty Klausa Ostwalda 7,5 pkt[40].

W ostatnich pucharowych konkursach sezonu 1982/1983 na skoczniach normalnej i dużej w Planicy odpowiednio wygrał i zajął piąte miejsce. Zapewnił sobie tym samym zwycięstwo w całym Pucharze Świata. Łącznie zgromadził 277 punktów, o 17 pkt. więcej od drugiego w tabeli Bulaua[41].

1983/1984 edytuj

W zaliczanych do Pucharu Świata konkursach skoków, rozgrywanych w grudniu na kontynencie amerykańskim Nykänen trzy razy stawał na drugim stopniu podium, a raz był piąty. Po pierwszym konkursie w Lake Placid został samodzielnym liderem rankingu FIS[42].

Rywalizację w Turnieju Czterech Skoczni rozpoczął od czwartego miejsca w Oberstdorfie. Do zwycięzcy, Klausa Ostwalda, stracił 21,3 pkt.[43] W Garmisch uplasował się na piątej pozycji, jednak w klasyfikacji całego Turnieju awansował na trzecią pozycję. Nowym liderem został Jens Weißflog[44]. W Innsbrucku, po skokach na 96 m oraz 102,5 m, reprezentant Finlandii sklasyfikowany został jako drugi, za Weißflogiem. Miejsca na podium TCS nie zmieniły się[45]. W zawodach w Bischofshofen był szósty, co ostatecznie dało mu trzecie miejsce na koniec niemiecko–austriackiego cyklu. Obronił jednak swoje prowadzenie w PŚ przed zwycięskim na skoczni Paula Ausserleitnera Niemcem.

Fin nie pojawił się na starcie pięciu kolejnych pucharowych konkursów, przez co Weißflog po konkursach w Cortina d’Ampezzo został nowym liderem klasyfikacji PŚ, a po kolejnych zawodach powiększył swoją przewagę[46].

 
Masyw górski Igman wraz ze skoczniami olimpijskimi

Przed igrzyskami w Sarajewie Nykänen był wymieniany jako jeden z głównych kandydatów do zdobycia medali[47]. W pierwszej serii zawodów na skoczni normalnej osiągnął 91 m i prowadził z przewagą 3,6 pkt. nad Jensem Weißflogiem. W finale oddał skok na 84 m (czternasty wynik serii finałowej) i przy lepszej o trzy metry próbie Niemca spadł na drugą pozycję, przegrywając z nim o 1,2 pkt.[47] W czasie drugiego skoku narta ześliznęła się poza oblodzony tor, przez co skoczek zachwiał się i spóźnił skok[10]. Po konkursie tłumaczył słabszy występ również zatruciem pokarmowym[10]. Sześć dni później na większym obiekcie w pierwszej rundzie Nykänen wylądował na 116 m (ustanawiając rekord skoczni[48]) i prowadził z przewagą 13,1 pkt. nad Weißflogiem. W finale osiągnął 111 m i z notą 231,2 pkt. został mistrzem olimpijskim. Pokonując drugiego Weißfloga o 17,5 punktu uzyskał największą różnicę punktową pomiędzy złotym i srebrnym medalistą olimpijskim w historii skoków narciarskich[47].

Tydzień po zakończeniu igrzysk, w Engelbergu zorganizowano drużynowy konkurs skoków w randze mistrzostw świata, rozegrany w związku z nieprzyjęciem zawodów drużynowych do programu jugosłowiańskiej olimpiady. Reprezentacja Finlandii, z Nykänenem w składzie, wygrała z notą 618,3 pkt. z przewagą 46,1 pkt. nad drugą w klasyfikacji drużyną Niemiec Wschodnich.

 
Jens Weißflog, mistrz olimpijski z Sarajewa na normalnej skoczni

W pucharowych zawodach w Lahti, rozegranych w marcu na skoczni normalnej i dużej, odniósł podwójne zwycięstwo. Na obiekcie o punkcie konstrukcyjnym umiejscowionym na 88 metrze osiągnął 86 m i 84 m i wygrał zawody przed swym rodakiem Puikkonenem[49]. Dzień później zajął drugą pozycję w konkursie niezaliczanym do klasyfikacji PŚ, a na zakończenie rywalizacji w Lahti zwyciężył na dużej skoczni, skacząc na odległość 119,5 m oraz 109,5 m. Na skoczni Lugnet w Falun zajął czwarte miejsce. W klasyfikacji PŚ wyprzedzał nieobecnego w Finlandii i w Szwecji Jensa Weißfloga. W Lillehammer uplasował się na miejscu drugim, przegrywając z Czechosłowakiem Pavlem Plocem[50]. Do rywalizacji w PŚ wrócił szósty w tych zawodach Weißflog. W Oslo Nykänen był 76., z kolei Niemiec zajął również nienagradzane punktami do klasyfikacji, 22. miejsce[51].

Na mamucim obiekcie Heiniego Klopfera w Oberstdorfie Nykänen wygrał dwukrotnie z przewagą ponad 30 pkt.[52][53], a także dwukrotnie poprawił rekord świata w długości skoku (182 m, następnie na 185 m). Powiększył liczbę punktów w rankingu PŚ oraz przewagę nad drugim Weißflogiem[54]. Nie wystartował w dwu ostatnich zawodach sezonu w Planicy. Weißflog wygrał konkurs na skoczni normalnej i w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata wyprzedził Nykänena. Zwycięstwo to zagwarantowało mu końcową wiktorię w całym cyklu, bowiem w tamtym sezonie FIS zaliczał do rankingu pięć najlepszych wyników każdego zawodnika do konkursów w Sapporo i pięć najlepszych uzyskanych po nim[55]. W ostatnim konkursie sezonu, na skoczni dużej, Niemiec był ósmy i oficjalnie został ogłoszony zwycięzcą Pucharu Świata. Nykänen był drugi[56].

1984/1985 edytuj

 
Nykänen po rozpoczęciu służby wojskowej, 1984

W pierwszych czterech konkursach Pucharu Świata sezonu 1984/1985 Nykänen plasował się w połowie pierwszej dziesiątki. Najbliżej podium był w drugich zawodach w Thunder Bay, gdzie sklasyfikowany został na czwartej pozycji, ze stratą 2,4 pkt. do trzeciego Ernsta Vettoriego[57].

Otwierający Turniej Czterech Skoczni konkurs w Oberstdorfie ukończył na miejscu drugim, tracąc 11,5 pkt. do zwycięzcy Vettoriego[58]. W Ga-Pa był dziewiąty i w klasyfikacji Turnieju spadł na trzecią lokatę. Nowym liderem został Jens Weißflog[59]. Nykänen zwyciężył w Innsbrucku, gdzie oddał skoki na 105 m oraz 110 m, zmniejszając tym samym stratę do Niemca w turniejowej tabeli do 11 pkt.[60] Ostatnie zawody, rozgrywane w Bischofshofen, zakończył na pozycji szóstej, co przy czwartej lokacie reprezentanta NRD oznaczało wygraną Weißfloga i drugie miejsce Nykänena w całym Turnieju[61]. W klasyfikacji PŚ, do której zaliczono pięć najlepszych osiągnięć każdego skoczka, plasował się na czwartym miejscu, ze stratą 36 punktów do pierwszego Andreasa Feldera[62].

Na mistrzostwach świata, których gospodarzem było austriackie Seefeld in Tirol, Fin zdobył dwa medale. Konkursy na skoczni dużej rozegrano w Innsbrucku (Bergisel). Indywidualnie Nykänen wywalczył tam brązowy krążek, osiągając dwukrotnie odległość 108 m. Do złotego medalisty – Norwega Pera Bergeruda stracił 2,5 pkt.[63] W zawodach drużynowych fińska drużyna sięgnęła po złoto. Nykänen oddał skoki na 104 m oraz 107 m, najdłuższe w zespole[64]. Zawody na normalnej skoczni odbyły się w Seefeld – tam Fin osiągnął 83,5 m i 88 m, co pozwoliło mu na zajęcie 11. miejsca. Strata do podium wyniosła 8,2 pkt[65].

Rywalizacja w Pucharze Świata przeniosła się do Sapporo, gdzie Nykänen stanął na podium dwukrotnie – najpierw na najwyższym, a potem na drugim jego stopniu. Pierwszy konkurs wygrał z przewagą 21,4 pkt. nad Czechosłowakiem Ladislavem Dluhošem[66]. W drugim konkursie przegrał z Japończykiem Masahiro Akimoto. Drugą pozycję zajął również w zawodach w szwajcarskim Sankt Moritz, gdzie zwyciężył Vettori[67]. W Engelbergu nie wystartował, podobnie jak w konkursie lotów w Harrachovie.

 
Skocznie w Planicy

Na skoczniach w Lahti ponownie dwukrotnie zajął miejsce w czołowej trójce. Na mniejszej skoczni wygrał (skoki na 85,5 m i 84 m)[68], a na dużej uplasował się na drugiej pozycji. Ósmym i szóstym miejscem zakończył rywalizację na skoczniach w Szwecji, odpowiednio w Örnsköldsvik i w Falun. W klasyfikacji PŚ przegrywał z Felderem[69]. Wygrał jednak trzy ostatnie zawody sezonu, najpierw na Holmenkollbakken w Oslo (Austriak był tam czwarty), a na koniec w Szczyrbskim Jeziorze. Zwycięstwa te, przy słabszej postawie Feldera[70], zagwarantowały mu pierwsze miejsce w Pucharze Świata 1984/1985 z oficjalnym dorobkiem 224 punktów[71].

Tydzień wcześniej na mamucie w Planicy wywalczył mistrzostwo świata w lotach narciarskich. Tytuł ten wywalczył dzięki skokom na 190,0 m, 174,0 m, 136,0 m, 187,0 m oraz 186,0 m. Jego przewaga nad kolejnym w klasyfikacji zawodnikiem wyniosła 49,5 pkt.[72] W czasie imprezy Nykänen dwukrotnie poprawiał rekord świata, skacząc najpierw 187 m, a następnie 191 m[73][74]. Rok później, w marcu 1986 wynik 191 m wyrównał Andreas Felder i od tego momentu kolejne najdłuższe skoki miały nadawany przez FIS status już nie rekordów, a „najlepszych wyników na świecie”[75][76].

Nykänen na przełomie marca i kwietnia wystartował jeszcze w Pucharze Europy, zajmując trzecią lokatę w Ruce oraz drugą w Bardufoss. Był też trzeci na zawodach w Bardu[77].

W 1985 został wybrany Sportowcem Roku w Finlandii. Ponownie tytuł ten zdobył w 1988[78].

1985/1986 edytuj

Ten sezon Nykänen rozpoczął udziałem w zawodach Pucharu Świata w Thunder Bay. W pierwszym konkursie uplasował się na najniższym stopniu podium, ustępując Primožowi Uladze i Vegardowi Opaasowi[79]. Dzień później był czwarty, a zwyciężył ponownie Ulaga. W amerykańskim Lake Placid Fin skakał słabiej i zajął siódmą i dziewiętnastą lokatę[80]. Zawodnik miał coraz większe problemy z alkoholem. Został na krótko zawieszony przez fińską federację narciarską[10] i nie pojawił się na starcie kilku kolejnych zawodów, opuszczając m.in. Turniej Czterech Skoczni.

Po zawodach i obozach treningowych dużo piliśmy. W ten sposób dodawałem sobie odwagi. Nikt nie wlewał mi alkoholu do ust. To była moja własna ręka.

Matti Nykänen, [81]

Powrócił do rywalizacji w Harrachovie, gdzie 11 stycznia 1986 wygrał swój pierwszy w sezonie konkurs. Sukces dały mu odległości 122 m i 116 m[82]. Z kolei w jednoseryjnych zawodach w Libercu był jedenasty, ze stratą 15,3 pkt. do zwycięzcy Piotra Fijasa. Pomimo tego zajął pierwsze miejsce w klasyfikacji Turnieju Bohemii. Następną wygraną Fin zanotował w Klingenthalu, gdzie lądował na 100 m i 103 m[83]. Z kolei w Oberwiesenthalu nie powiększył swego punktowego dorobku, zajmując 21. pozycję.

Nykänen poleciał następnie na Hokkaido, gdzie na skoczniach w Sapporo dwukrotnie zdecydowanie zwyciężył i po których klasyfikowany był w tabeli całego pucharowego cyklu na pierwszym miejscu, 5 punktów przed Ernstem Vettorim i 10 punktów przed Ulagą[84]. W kolejnych zawodach, które odbywały się w norweskim Vikersundzie, Fin dwa razy uplasował się w czołowej trójce zawodników; w pierwszym konkursie ustąpił Felderowi, w drugim również Vettoriemu. W trakcie Turnieju Szwajcarskiego, rozgrywanego na obiektach w Sankt Motitz, Gstaad i Engelbergu zajmował odpowiednio dwunastą, trzecią oraz drugą pozycję. Zwycięstwo w klasyfikacji końcowej TS przegrał z Rolfem Ågem Bergiem o 0,1 pkt. Na ojczyźnianych skoczniach w Lahti był już najlepszy; na normalnym obiekcie o 10,7 pkt. wyprzedził swojego rodaka Puikkonena, na dużym – o 2,7 pkt. innego Fina, Pekkę Suorsę[85].

W dniach 8-9 marca w Bad Mitterndorf zorganizowano mistrzostwa świata w lotach. Nykänen w liczonym jako czteroseryjny konkursie znalazł się na trzeciej, nagradzanej brązowym medalem, pozycji. Uzyskał wówczas odległości 123,0 m, 183,0 m, 131,0 m, 173,0 m, 185,0 m i 176,0 m. Różnica między nim a zwycięskim Felderem wyniosła 46,5 pkt[86].

Podczas konkursu PŚ na dużej skoczni w Oslo przegrał tylko z Vettorim. Na obiekcie K-90 w Planicy odniósł zwycięstwo, a Austriak znalazł się poza pierwszą piętnastką[87]. Vettori triumfował wprawdzie dzień później na dużej skoczni (Fin był trzeci), ale nie miało to już znaczenia dla układu w klasyfikacji generalnej PŚ, w której Nykänen wyprzedził rywala o 18 punktów (250 do 232) i jako pierwszy skoczek narciarski w historii po raz trzeci wygrał w tym cyklu.

W 1986 usłyszał swój pierwszy w życiu wyrok. Ukradł ze sklepu papierosy i piwo, skończyło się jednak na grzywnie[9].

1986/1987 edytuj

 
Kolekcja medali Nykänena w Muzeum Sportu w Helsinkach

W konkursach w Thunder Bay Fin dwukrotnie stanął na podium; najpierw zajął drugie miejsce (za Jensem Weißflogiem), a dzień później zwyciężył[88]. Na niższych lokatach plasował się tydzień później w Lake Placid – na amerykańskich skoczniach był trzynasty oraz dziesiąty.

Podobnie prezentował się w niemieckiej części Turnieju Czterech Skoczni. W Oberstdorfie w słabym stylu zajął piętnastą pozycję, a w Garmisch-Partenkirchen dziewiątą[89]. Jeszcze przed inauguracją TCS ogłosił w prasie – bez porozumienia ze sztabem szkoleniowym i krajowym związkiem narciarskim – rezygnację z udziału w niemiecko-austriackiej rywalizacji. Po długich negocjacjach nakłoniono go do zmiany zdania, lecz jego stosunek do zawodów pozostał lekceważący: do Oberstdorfu zapomniał zabrać nart, na miejscu odmówił skakania na zorganizowanych mu przez sztab deskach jugosłowiańskich, a po znalezieniu odpowiadających mu wreszcie skokówek wystartował w konkursie bez oddania choćby jednego skoku treningowego[90]. Po noworocznych zawodach w Ga-Pa Nykänen oddalił się wraz z żoną od fińskiej ekipy, opuszczając treningi w Innsbrucku. Do stacjonującej w hotelu kadry dołączył dopiero wieczorem, będąc wyraźnie w słabej kondycji fizycznej. Kierownictwo drużyny skontaktowało się z szefem swojej federacji, który po telefonicznej rozmowie z zawodnikiem usunął go ze składu reprezentacji[90]. Nykänen pod wpływem alkoholu spowodował w tamtym czasie znaczne straty materialne na terenie hotelu, w którym mieszkał[10]. W tabeli nieukończonego TCS sklasyfikowano go na 66. miejscu[91].

Dla mnie Nykänen to powietrze. Reprezentacji są potrzebni zdyscyplinowani zawodnicy, a nie pseudogwiazdorzy. I bez niego damy sobie radę.

Za fińskim skoczkiem wstawił się wówczas austriacki producent nart Kneissl, skaczący na jego sprzęcie Nykänen był bowiem najważniejszą postacią marketingową firmy. Austriacy obiecali, że zadbają o przygotowanie zawodnika do zbliżających się mistrzostw świata i zorganizują mu spokojny trening. Skoczek zignorował tę możliwość i wraz z żoną poleciał na Sri Lankę. Kneissl zagroził mu wtedy zerwaniem kontraktu, a związek wycofaniem z mistrzostw. Po namowach swojego trenera Mattiego Pulliego Nykänen wrócił do Europy i doszedł ze wszystkimi stronami do porozumienia[92].

15 lutego 1987 na skoczni K-120 Nykänen zajął dziewiętnastą pozycję w ramach rozgrywanych w Oberstdorfie mistrzostw świata. Oddał wówczas skoki na 101 m i 112 m[93]. Dwa dni później Finowie zdobyli tytuł mistrzowski w konkursie drużynowym. Nykänen lądował na 110 m i 111 m. W ostatnich zawodach imprezy, konkursie indywidualnym na obiekcie normalnym zajął drugą lokatę i zdobył srebrny medal. 88 m i 87 m nie pozwoliły mu na pokonanie jedynie Jiříego Parmy, z którym przegrał o 11,5 pkt[94].

Do Pucharu Świata, w którego klasyfikacji zajmował jedenaste miejsce[95], powrócił w Lahti. Na obiekcie K-88 zajął szesnastą pozycję, a dzień później odniósł zwycięstwo, osiągając odległości 90 m i 85,5 m[96]. Kolejną wygraną zanotował w szwedzkim Falun, gdzie lądował na 115 m i 103 m. Opuścił potem konkursy w Planicy i wystąpił tylko w dwóch kończących sezon zawodach w Norwegii: w Rælingen był czwarty, a w Oslo siódmy. W końcowej klasyfikacji PŚ ze 133 punktami znalazł się na miejscu szóstym[97].

1987/1988 edytuj

Reprezentant Finlandii grudniowe konkursy Pucharu Świata wygrywał ze zdecydowaną przewagą nad rywalami – w pierwszym konkursie w Thunder Bay pokonał Pavla Ploca różnicą 23 pkt.[98], w drugim Jensa Weißfloga o 23,8 pkt.[99] Natomiast w Sapporo zdystansował przeciwników o odpowiednio 17,3 pkt. (zawody przerwano po pierwszej serii[100]) oraz 39,3 pkt.

Pierwszy konkurs Turnieju Czterech Skoczni zakończył się jednak zwycięstwem Ploca, który wyprzedził drugiego w kolejności Fina o 4,6 pkt. W Garmisch-Partenkirchen Nykänen ponownie był najlepszy, osiągając 103,5 m i 101 m i awansowywując na pozycję lidera TCS[101]. Z dużą przewagą wygrał również zawody w Austrii, najpierw w Innsbrucku skacząc na 108 m i 105 m, a następnie w finale w Bischofshofen, uzyskując 112,5 m oraz 110 m. W tabeli końcowej całego cyklu wyprzedził drugiego Weißfloga o 99 punktów[102]. Był też liderem w Pucharze Świata[103]. Po ostatnim konkursie TCS wdał się w bójkę z grupą austriackich kibiców, czego efektem było podbite oko[90].

Fin wziął następnie udział w zaliczanym do PŚ Turnieju Szwajcarskim. Wygrał konkurs w Sankt Moritz, był też piąty w Gstaad i drugi w Engelbergu. Rezultaty te dały mu zwycięstwo w generalnym rankingu TS[104].

 
Znaczek pocztowy wyemitowany po sukcesie Nykänena na igrzyskach w Calgary

Nykänen był głównym kandydatem do zwycięstwa w Calgary na zawodach olimpijskich[105]. Na normalnej skoczni w serii otwierającej konkurs skoczył zdecydowanie najdalej (89,5 m) i wyprzedzał drugiego Jiříego Malca o 7,9 pkt. W drugiej rundzie skopiował osiągnięty wcześniej przez siebie dystans i zdecydowanie zwyciężył, pokonując drugiego w klasyfikacji Pavla Ploca o 17 pkt.[105]. Na dużym obiekcie Fin ponownie był najlepszy: osiągnął odległości 118,5 m oraz 107 m i z notą 224,0 pkt., przy przewadze 16,1 pkt. nad drugim Erikiem Johnsenem został pierwszym skoczkiem w historii, który zdobył dwa złote medale olimpijskie na jednych igrzyskach, a także pierwszym trzykrotnym mistrzem olimpijskim w skokach narciarskich[105]. Dzień później rozegrano pierwszy konkurs drużynowy w olimpijskiej historii skoków. Zakończył się on sukcesem reprezentacji Finlandii, której najlepszym zawodnikiem był Nykänen. Sięgnął tym samym po trzeci złoty medal, oddając dwa najdłuższe skoki w całych zawodach – 115,5 m i 114,5 m. Tym samym został pierwszym i do dziś jedynym skoczkiem narciarskim w historii, który na jednych igrzyskach wywalczył trzy złote medale[105]. Po tym sukcesie stał się idolem fińskich kibiców i celebrytą[9].

Wystąpił on następnie przed własną publicznością w Lahti i, podobnie jak dwa i cztery lata wcześniej, dwukrotnie okazał się najlepszy. Dwukrotnie zaraz za nim uplasował się Szwed Jan Boklöv.

Na mistrzostwach świata w lotach w Oberstdorfie wywalczył brązowy medal. Jego loty miały długość 168 m, 168 m i 180 m. Z powodu silnego wiatru pierwszy dzień lotów został odwołany, a rezultaty ustalono na podstawie tylko dwóch serii, przeprowadzonych 13 marca[106].

Po absencji w Meldal pojawił się na starcie konkursu w Oslo, lecz zajął pozycję poza punktowaną pierwszą piętnastką – siedemnaste[107]. Zawody w jugosłowiańskiej Planicy ukończył z jedną lokatą w czołówce – czwartą na mniejszym obiekcie (w drugim konkursie był 18.). Tym samym po raz czwarty w karierze wygrał generalną klasyfikację PŚ[108] i po raz pierwszy odebrał, wręczaną od 1987, Kryształową Kulę[109]. W całym sezonie zdobył 282 punkty, najwięcej w karierze.

2 kwietnia zwyciężył w rozgrywanym w Ruce konkursie międzynarodowym, skacząc 118,5 m i 115 m.

1988/1989 edytuj

We wrześniu Nykänen zwyciężył w zawodach w Kanderstegu, wyprzedzając drugiego w klasyfikacji Ladislava Dluhoša o 25,7 pkt.[110]

Sezon zimowy otworzył trzecią pozycją w konkursie PŚ na skoczni w Thunder Bay. Ustąpił wówczas tylko Dieterowi Thomie i Risto Laakkonenowi[111]. W drugim konkursie rozgrywanym w tym mieście zajął 51. miejsce. W Sapporo na obiekcie K-90 wygrał (skoki na 88,5 m i 90 m)[112], a na obiekcie K-115 był trzeci.

 
Dieter Thoma, zwycięzca Turnieju Czterech Skoczni w 1990

Trzecią pozycję zajął też w Oberstdorfie, w pierwszych zawodach Turnieju Czterech Skoczni. Stracił wówczas 10,5 pkt. do zwycięskiego Thomy[113]. Skoki na 109 m i 102 m dały mu wygraną w Ga-Pa, ostatnią w karierze w Pucharze Świata[10]. W TCS tracił 4 pkt. do Thomy[114]. W Innsbrucku sklasyfikowany został na miejscu piątym, w generalnej tabeli cyklu pozostał drugi, ze stratą 1,5 pkt. do nowego lidera, Weißfloga[115]. W Bischofshofen słabszą formę obu skoczków (Fin osiemnasty, półtora punktu przed dziewiętnastym Niemcem) wykorzystał dziesiąty w konkursie Laakkonen, który ostatecznie wyprzedził ich w klasyfikacji Turnieju o 2,5 pkt. i wygrał cały cykl. Nykänen i Weißflog byli drudzy z notą łączną 838,5 pkt.[116] Po tym konkursie trzykrotny mistrz olimpijski zajmował czwartą pozycję w PŚ[117]. Więcej punktów w tamtym sezonie nie zdobył i ostatecznio sklasyfikowano go na dziewiątej pozycji[118].

Na mistrzostwach świata w Lahti zajął trzecie na dużej i czwarte miejsce na normalnej skoczni. W pierwszym konkursie wylądował po dwakroć na 108 m i stracił do złotego medalisty, Jariego Puikkonena, 13,5 punktu[119]. Fińska drużyna, z Nykänenem w składzie, sięgnęła po złoto w konkursie drużynowym[120]. W drugim, skróconym do jednej serii, konkursie indywidualnym osiągnął 85,5 m, co sprawiło, że stracił 1,4 pkt. do trzeciego miejsca[121].

W 1989 został przez dziennikarzy wybrany najlepszym fińskim sportowcem lat 80. Otrzymał 65% głosów[122].

1989/1990 edytuj

Pierwsze konkursy nowej edycji Pucharu Świata, które miały miejsce w Thunder Bay, zakończyły się dla fińskiego skoczka 10. i 18. pozycją w stawce (w tych drugich zawodach sklasyfikowano go ex aequo z Japończykiem Noriakim Kasaiem)[123]. W Lake Placid stanął na drugim stopniu podium (było to jego ostatnie podium w karierze), przegrywając z Ernstem Vettorim, którego pokonał blisko dziewięć lat wcześniej na światowym czempionacie juniorów, osiągając swój pierwszy w karierze międzynarodowy sukces. Dzień później był ósmy[124].

W pierwszym konkursie TCS uplasował się na siódmej lokacie w stawce, w drugim zajął miejsce czwarte, pół punktu za trzecim Františkiem Ježem[125]. W całym Turnieju przesunął się na szóstą pozycję. Na skoczniach austriackich wypadł znacznie słabiej, notując 33. miejsce w Innsbrucku oraz 40. w Bischofshofen. Turniej ukończył na miejscu szesnastym[126]. Wystąpił jeszcze w pucharowych zawodach w Czechosłowacji, jednak 23. pozycja w Harrachovie i 24. w Libercu zniechęciły go do kolejnych startów w PŚ. Wobec braków w treningu domagał się zmiany trenera. O słabe wyniki obwiniał wszystkich ze swego otoczenia[3]. W końcowym rankingu uplasował się na 19. miejscu z dorobkiem 55 punktów[127].

Pojawił się za to na mistrzostwach świata w lotach w Vikersundzie. Po skokach na 171 m i 160 m, odebrał srebrny medal, ustępując Dieterowi Thomie o 6,9 pkt[128].

1990/1991 edytuj

W październiku ogłosił, że po igrzyskach w Albertville zmieni dyscyplinę sportu i będzie startował w wyścigach łodzi motorowych Formuły Królewskiej[129].

Nykänen wystąpił jeszcze w czterech pierwszych konkursach PŚ w grudniu 1990. Punktów nie zdołał zdobyć w żadnym z nich, najbliżej tego będąc w drugich zawodach w Thunder Bay, gdzie zajął 16. pozycję[130]. Następnie, zamiast na Turniej Czterech Skoczni, poleciał na Wyspy Kanaryjskie, gdzie urządzał alkoholowe libacje[9]. W związku z niezdobyciem żadnych punktów PŚ, nie został ujęty w końcowej klasyfikacji Pucharu.

Pomimo słabej formy, otrzymał powołanie na mistrzostwa świata w Predazzo, gdzie na skoczni dużej znalazł się na 50. miejscu na 62 startujących[131]. Reprezentacja Finlandii tytuł wicemistrzowski w konkursie drużynowym zdobyła już bez niego[132].

Po mistrzostwach 27-letni sportowiec ogłosił, że kończy ze skokami. Oficjalnym powodem zakończenia kariery były problemy z plecami. Narośl na jego kręgosłupie została później zoperowana, ale nie miał już entuzjazmu do trenowania[10].

Po zakończeniu kariery sportowej edytuj

W grudniu 1992 udał się do Sapporo, gdzie podjął się szkolenia miejscowych skoczków, ale po trzech tygodniach zrezygnował. Próbował jeszcze potem wrócić do narciarstwa, jednak po kilku nieudanych startach (we wrześniu 1993 w Hinterzarten był 29., a w marcu 1994 w Pucharze Kontynentalnym 61. w Ruce i 53. w Rovaniemi) całkowicie zrezygnował z czynnego uprawiania skoków[133].

W 1996 został wybrany radnym miasta Uurainen z listy populistycznej i antyeuropejskiej partii Prawdziwych Finów[9]. Dostał 525 głosów[134]. Był też jej kandydatem w wyborach do parlamentu w 1995, ale nie uzyskał mandatu[9]. W radzie zasiadał do 1998.

W 1999 został przez kibiców wybrany drugim najlepszym fińskim sportowcem dwudziestego stulecia. Dostał 19,2% głosów, zwycięzcą z 35,5% głosów został biegacz Paavo Nurmi; trzeci był Lasse Virén[135]. Z kolei w 1996, 2003 i 2005 w radiowym głosowaniu fińskich celebrytów otrzymał tytuł Turha julkkis (Bezużytecznej gwiazdy)[136].

13 stycznia 2006 do fińskich kin wszedł film biograficzny poświęcony życiu Nykänena pt. Matti. W głównego bohatera wcielił się Jasper Pääkkönen[137]. Na potrzeby filmu powstała też piosenka Lennä Nykäsen Matti, do której muzykę skomponował Heikki Salo, słowa napisali Mato Valtonen i Sakke Järvenpää, a wykonał Timo Kotipelto[138].

Myślę o powrocie do skakania, mamy w Lahti zawody weteranów, chcemy zebrać dawnych skoczków, ale na skoczni pokażę się najwcześniej w przyszłym roku. Każdej nocy marzę o skakaniu i we śnie biję rekordy. Kiedy jestem za sceną na swoich koncertach, łapię się na tym, że trenuję telemarki. O pewnych rzeczach nie da się zapomnieć.

Matti Nykänen (2007), [139]
 
Skocznia Laajavuori w Jyväskyli nosząca imię Mattiego Nykänena

Imieniem Nykänena nazwana została skocznia Laajavuori o HS108 w Jyväskyli[140].

W lutym 2008 wziął udział w organizowanych na skoczniach w Taivalkoski mistrzostwach świata weteranów w skokach narciarskich. Na obiekcie K-50 zajął piąte miejsce[141], a na K-38 okazał się najlepszy. Osiągnął wówczas odległości 37,5 m i 37 m, co dało mu przewagę 13,2 pkt. nad drugim w tabeli Norwegiem Janem Ingem Skjervenem[142]. Do rywalizacji weteranów o tytuł mistrza świata powrócił w styczniu 2010 w Žiri. Tym razem uplasował się na piątej pozycji na skoczni K-40[143] oraz na trzeciej na K-26 (miał skoki na 22,5 m i 24 m)[144]. Po raz ostatni w tej rywalizacji uczestniczył w marcu 2011: w Harrachovie ponownie najpierw był 5. (skocznia K-70)[145], a następnie wygrał (skocznia K-40) ze skokami na 36 m i 34,5 m, osiągając przewagę 16,4 pkt. nad wicemistrzem, Rosjaninem Władimirem Saiczikiem[146].

W listopadzie 2009 premierę miał jego ośmioodcinkowy internetowy program telewizyjny o gotowaniu Mattihan se sopan keitti (na kanale Sub TV), były skoczek wydał też potem książkę kucharską[9]. W 2011 otrzymał nagrodę biznesową od międzynarodowej grupy ekspertów[147].

11 marca 2013 podczas kwalifikacji do konkursu Pucharu Świata w Kuopio dał sygnał startu austriackiemu skoczkowi Gregorowi Schlierenzauerowi, który wcześniej pobił jego rekord w liczbie zwycięstw w konkursach PŚ[148]. Również w marcu został trenerem skoczka Harriego Olliego[149]. Na corocznej Fińskiej Gali Sportu otrzymał nagrodę za całokształt kariery sportowej.

W 2016 powstał film biograficzny o brytyjskim skoczku Eddiem Edwardsie Eddie zwany Orłem. W roli Nykänena wystąpił w nim szwedzki aktor Edvin Endre[150]. W wielu fińskich teatrach od 2018 wystawiano również sztukę (monolog) Matti Nykänen – skok we mgle, w której tytułową rolę kreował Tatu Mönttinen[151][152].

Kariera muzyczna edytuj

 
Matti Nykänen podczas występu artystycznego w Kirkkonummi, 19 czerwca 2010

W 1991 grupa biznesmenów zaproponowała Nykänenowi zostanie piosenkarzem. Jego pierwszy album Yllätysten yö (Noc niespodzianek) został wydany w 1992 i rozszedł się w liczbie 25 000 egzemplarzy[153]. Został tym samym drugim fińskim mistrzem olimpijskim, którego album uzyskał status złotej płyty (pierwszym był Tapio Rautavaara). Kolejny album (Samurai) wydany w 1993 nie odniósł takiego sukcesu, głównie z powodu nadużywania przez artystę alkoholu oraz jego problemów małżeńskich[154]. W 2002 wydał singiel pod tytułem Elämä on laiffii (Życie jest życiem) oraz wypuścił na rynek własną markę cydru, którego sloganem reklamowym był tytuł piosenki[154].

W 2006 wydał swój trzeci studyjny album Ehkä otin, ehkä en (Może wziąłem, może nie). Przez większość swej kariery muzycznej Nykänen pracował z profesjonalnym muzykiem Jussim Niemim[155]. Jeździł po kraju, dając 2-3 koncerty w tygodniu z zespołem Samurai, prowadzonym przez Niemiego. Niektóre wypowiedzi Nykänena, a także fragmenty jego piosenek weszły do fińskiego języka potocznego[155].

Dyskografia edytuj

  • Yllätysten yö (1992)
  • Samurai (1993)
  • Ehkä otin, ehkä en (2006)

Single edytuj

  • Elämä on laiffii (2002)
  • Tää on mun elämää (2004)
  • Jump and Fly (nieopublikowany)
  • Mäkikotka ja häkkilintu (2005)
  • Voitosta voittoon (2007)
  • Anna mulle sexii (2008)
  • Lennä Nykäsen Matti (2008)
  • Pomminvarma rakkaus (2009)
  • Jälleen joulu on (2009)
  • Tuusula mielessäin (2013, z Teflon Brothers)
  • Jokainen tsäänssi on mahdollisuus (2013)

Życie prywatne edytuj

Pochodzący z Kangaslampi (część miasta Jyväskylä) Nykänen na początku swej kariery sportowej rzucił szkołę, by poświęcić się w całości narciarstwu[7]. Jego rodzicami byli sprzedawczyni Vieno i kierowca Hilmeri Ensio (1933−2016). Miał dwie siostry: Päivi i Tuiję.

W 1985 na świat przyszła jego nieślubna córka Anniina[156], której matką była Tarja Jokinen[157]. W 1986 ożenił się z fotomodelką[92] Tiiną Hassinen. Wkrótce urodziło im się dziecko – syn Sami (ur. 1987). Po dwóch latach małżeństwa rozwiedli się. W 1989 narciarz poślubił Pię Hynninen, z którą był związany do 1991. Z tego związku mają córkę Eveliinę (ur. 1990).

W 1996 ożenił się po raz trzeci, tym razem z Sari Paanalą. Podczas ślubu przyjął nazwisko żony. Od tej pory, przez dwa lata, nazywał się Matti Paanala. Ich związek trwał do 1998. Były skoczek powrócił wówczas do swojego dawnego nazwiska. Od 2001 do 2003 i ponownie od 2004 do 2010 był żonaty z Mervi Tapolą[10], córką fińskiego potentata w produkcji parówek[9]. Ich relacje były częstym tematem poruszanym przez brukowce. Borykał się z kłopotami finansowymi, z których chcąc wybrnąć sprzedał wszystkie zdobyte medale[81], które odkupiło od niego Muzeum Sportu w Helsinkach. Jeszcze pod koniec lat 90. dorabiał jako kelner, śpiewak w barze karaoke, striptizer[9]. W lutym 2003 został skazany na cztery miesiące więzienia w zawieszeniu po próbie zaatakowania nożem swojej czwartej żony. Kilka miesięcy później napisał swoją autobiografię, zatytułowaną Greetings from hell (Pozdrowienia z piekła)[92]. Przyznał, że cierpi na ADHD[158].

27 października 2004 otrzymał kolejny wyrok – 26 miesięcy więzienia – po tym, jak podczas sprzeczki w domu letniskowym swojej żony zranił nożem 59-letniego mężczyznę. Prokuratura oskarżała Nykänena o usiłowanie popełnienia morderstwa, jednak sąd, biorąc pod uwagę fakt, iż były skoczek był w momencie popełnienia przestępstwa pod wpływem alkoholu i nie w pełni świadom swoich czynów, skazał go jedynie za ciężkie uszkodzenie ciała[81]. W tym samym roku doznał zawału serca[92]. Z więzienia został zwolniony we wrześniu 2005. Przebywając na zwolnieniu warunkowym został ponownie aresztowany za zaatakowanie żony. 16 marca 2006 został skazany na karę czterech miesięcy pozbawienia wolności. Wkrótce po zwolnieniu zranił nożem klienta pizzerii w Korpilahti. Został skazany na dwa lata pozbawienia wolności, jednakże karę zmniejszono do 60 dni oraz 57 godzin pracy społecznej[159].

26 grudnia 2009 został aresztowany za próbę zamordowania swojej żony paskiem od szlafroka. Trafiła ona do szpitala z ranami na rękach i czole. Wcześniej zadzwoniła na policję z domu swoich sąsiadów, gdzie schroniła się przed atakującym ją mężem[160]. Za to przestępstwo 24 sierpnia 2010 został skazany na 16 miesięcy więzienia[161]. Musiał także zapłacić żonie 5 000 euro odszkodowania oraz pokryć koszty procesu w wysokości 3 000 euro[162]. Badania wykazały, że cierpi na zespół nadpobudliwości psychoruchowej, która powoduje agresję i zaburzenia neurologiczne. W sierpniu 2010 Mervi Tapola wniosła piętnasty pozew o rozwód, który ostatecznie zakończył ich związek.

Po wyjściu z więzienia zaręczył się z celebrytką Susanną Ruotsalainen. W 2012 wystąpił w dziesięcioodcinkowym programie o swoim codziennym życiu. Reality show biło rekordy popularności[9]. Po rozstaniu z Ruotsalainen, w październiku 2013 zaręczył się z pochodzącą z Joutseno Pią Talonpoiką[163]. W lipcu 2014 pobrali się[164]. Mieszkali we włączonym w 2009 do miasta Lappeenranta Joutseno (Nykänen wcześniej mieszkał w Ylöjärvi). Były skoczek miał trudne relacje ze swoimi dziećmi, które nie pozwalały mu spotykać się z jego wnukami[165].

Latem 2018 u Nykänena zdiagnozowano cukrzycę[166]. Kilka miesięcy później ponownie zaczął dawać koncerty, po raz ostatni wystąpił 1 lutego 2019 w helsińskiej restauracji. W ostatnim okresie życia cierpiał na zawroty głowy i nudności[167]. Nie stosował się do zalecanej diety. Zmarł krótko po północy 4 lutego 2019 w swoim domu w wieku 55 lat[168][169]. Dostał wówczas silnych torsji, po których poszedł się umyć do łazienki, z której przez dłuższy czas nie wychodził. Gdy jego żona dostała się do środka, leżał martwy na podłodze we własnych wymiocinach[170]. Oficjalną przyczyną zgonu było długotrwałe zapalenie trzustki z powodu nadużywania alkoholu, na które nałożyło się zapalenie płuc[171]. Informacja o jego śmierci była szeroko komentowana przez media fińskie i zagraniczne[172]. Na wniosek ministra kultury, sportu i spraw europejskich Sampy Terhy rząd Finlandii planował zorganizować Nykänenowi państwowy pogrzeb w uznaniu „ogromnych zasług dla kraju i narodu”, jednak rodzina skoczka sprzeciwiła się tym zamiarom, wybierając prywatną, skromną ceremonię w Jyväskylä, jego rodzinnej miejscowości[173]. Został pochowany w rodzinnym grobowcu obok swojego ojca i prababki. Koszty pogrzebu pokryło fińskie państwo[174].

Książki o Nykänenie edytuj

  • Kari Kyheröinen i Hannu Miettinen: Takalaudasta täysillä: Matti Nykäsen tie maailmanhuipulle (1984)[175]
  • Antti Arve: Matti Nykänen Maailman paras (1988)[175]
  • Antero Kujala: Voittohyppy (1999)[175]
  • Egon Theiner: Grüsse aus der Hölle (2004)[175] (angielski przekład jako Greetings from Hell wydano w styczniu 2006)
  • Kai Merilä: Matin ja minun rankka reissu (2005)[175]
  • Juha-Veli Jokinen: Elämä on laiffii (2006)[175]
  • Matti Nykänen, Päivi Ainasoja i Manu Syrjänen: Mattihan se sopan keitti (2007)[175]
  • Juha-Veli Jokinen: Missä me ollaan ja oonko mäkin siellä (2007)[175]
  • Juha-Veli Jokinen: Myötä- ja vastamäessä (2010)[175]
  • Benita Heiskanen: Mitä Matti tarkoittaa? Esseitä Matti Nykäsestä (2013)

Igrzyska olimpijskie edytuj

Indywidualnie edytuj

1984   Sarajewo srebrny medal (K-90), złoty medal (K-112)
1988   Calgary złoty medal (K-89), złoty medal (K-114)

Drużynowo edytuj

1988   Calgary złoty medal (K-114)

Starty M. Nykänena na igrzyskach olimpijskich – szczegółowo edytuj

Miejsce Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Konkurs Skok 1 Skok 2 Nota Strata Zwycięzca
2.  12 lutego 1984   Sarajewo Igman K-90 indywid. 91,0 m 84,0 m 214,0 pkt 1,2 pkt Jens Weißflog
1.  18 lutego 1984   Sarajewo Igman K-112 indywid. 116,0 m 111,0 m 231,2 pkt - -
1.  14 lutego 1988   Calgary Olimpijska K-89 indywid. 89,5 m 89,5 m 229,1 pkt - -
1.  23 lutego 1988   Calgary Olimpijska K-114 indywid. 118,5 m 107,0 m 224,0 pkt - -
1.  24 lutego 1988   Calgary Olimpijska K-114 druż.[a] 115,5 m 114,5 m 634,4 pkt (228,8 pkt) - -

Mistrzostwa świata edytuj

Indywidualnie edytuj

1982   Oslo 4. miejsce (K-85), złoty medal (K-105)
1985   Seefeld in Tirol/Innsbruck brązowy medal (K-109), 11. miejsce (K-90)
1987   Oberstdorf 19. miejsce (K-115), srebrny medal (K-90)
1989   Lahti brązowy medal (K-114), 4. miejsce (K-90)
1991   Predazzo 50. miejsce (K-115)

Drużynowo edytuj

1982   Oslo brązowy medal (K-105)
1984   Engelberg złoty medal (K-120)
1985   Seefeld in Tirol/Innsbruck złoty medal (K-109)
1987   Oberstdorf złoty medal (K-115)
1989   Lahti złoty medal (K-114)

Starty M. Nykänena na mistrzostwach świata – szczegółowo edytuj

Miejsce Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Konkurs Skok 1 Skok 2 Nota Strata Zwycięzca
4. 21 lutego 1982   Oslo Midtstuen K-85 indywid. 82,0 m 82,5 m 244,4 pkt 4,9 pkt Armin Kogler
3.  26 lutego 1982   Oslo Holmenkollen K-105 druż.[b] 92,5 m 101,5 m 670,8 pkt (224,6 pkt) 47,7 pkt Norwegia
1.  28 lutego 1982   Oslo Holmenkollen K-105 indywid. 108,5 m 102,5 m 257,9 pkt - -
1.  26 lutego 1984   Engelberg Gros-Titlis K-120 druż.[c] 117,0 m 120,5 m 618,3 pkt (220,0 pkt) - -
3.  20 stycznia 1985   Innsbruck Bergisel K-109 indywid. 108,0 m 108,0 m 221,7 pkt 2,5 pkt Per Bergerud
1.  22 stycznia 1985   Innsbruck Bergisel K-109 druż.[d] 104,0 m 107,0 m 583,0 pkt (213,7 pkt) - -
11. 26 stycznia 1985   Seefeld in Tirol Olimpijska Toniego Seelosa K-90 indywid. 83,5 m 88,0 m 206,4 pkt 18,9 pkt Jens Weißflog
19. 15 lutego 1987   Oberstdorf Schattenberg K-115 indywid. 101,0 m 112,0 m 191,2 pkt 24,8 pkt Andreas Felder
1.  17 lutego 1987   Oberstdorf Schattenberg K-115 druż.[e] 110,0 m 111,0 m 634,1 pkt (209,6 pkt) - -
2.  20 lutego 1987   Oberstdorf Schattenberg K-90 indywid. 88,0 m 87,0 m 216,5 pkt 7,9 pkt Jiří Parma
3.  20 lutego 1989   Lahti Salpausselkä K-114 indywid. 105,0 m 108,5 m 205,0 pkt 13,5 pkt Jari Puikkonen
1.  22 lutego 1989   Lahti Salpausselkä K-114 druż.[f] 108,5 m 98,0 m 645,0 pkt (195,5 pkt) - -
4. 26 lutego 1989   Lahti Salpausselkä K-90 indywid. 88,5 m - 107,1 pkt 7,2 pkt Jens Weißflog
50. 10 lutego 1991   Val di Fiemme Giuseppego dal Bena K-115 indywid. 91,5 m 90,0 m 121,1 pkt 96,4 pkt Franci Petek

Mistrzostwa świata w lotach edytuj

Indywidualnie edytuj

1983   Harrachov brązowy medal
1985   Planica złoty medal
1986   Bad Mitterndorf brązowy medal
1988   Oberstdorf brązowy medal
1990   Vikersund srebrny medal

Starty M. Nykänena na mistrzostwach świata w lotach – szczegółowo edytuj

Miejsce Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Konkurs Skok 1 Skok 2 Skok 3 Skok 4 Skok 5 Skok 6 Skok 7 Skok 8 Skok 9 Nota Strata Zwycięzca
3.  18-20 marca 1983   Harrachov Čerťák K-180 indywid. 176,0 m 168,0 m 176,0 m 159,0 m 155,0 m 151,0 m 174,0 m 163,0 m 171,0 m 1043,5 pkt 7,5 pkt Klaus Ostwald
1.  16-17 lutego 1985   Planica Velikanka K-185 indywid. 190,0 m 174,0 m 136,0 m 187,0 m 186,0 m - - - - 580,5 pkt - -
3.  8-9 marca 1986   Bad Mitterndorf Kulm K-185 indywid. 123,0 m 183,0 m 131,0 m 173,0 m 185,0 m 176,0 m - - - 698,5 pkt 46,5 pkt Andreas Felder
3.  13 marca 1988   Oberstdorf Heiniego Klopfera K-182 indywid. 168,0 m 168,0 m 180,0 m - - - - - - 355,5 pkt 8,5 pkt Ole Gunnar Fidjestøl
2.  25 lutego 1990   Vikersund Vikersund K-175 indywid. 171,0 m 160,0 m - - - - - - - 350,8 pkt 6,9 pkt Dieter Thoma

Mistrzostwa świata juniorów edytuj

1981   Schonach złoty medal

Starty M. Nykänena na mistrzostwach świata juniorów – szczegółowo edytuj

Miejsce Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Konkurs Skok 1 Skok 2 Nota Strata Zwycięzca
1.  15 lutego 1981   Schonach Langenwald K-90 indywid. 92,0 m 89,0 m 264,7 pkt - -

Puchar Świata edytuj

 
Kryształowa Kula, trofeum zdobyte przez Nykänena w 1988

Matti Nykänen który w sumie ma na swoim koncie 46 wygranych w Pucharze Świata, jest jednym z dwóch skoczków narciarskich w historii (obok Adama Małysza – 39 wygranych konkursów), który czterokrotnie zwyciężył w klasyfikacji generalnej PŚ. W pucharowych zawodach brał udział 143 razy.

Miejsca w klasyfikacji generalnej edytuj

Sezon Miejsce
1980/1981 26.
1981/1982 4.
1982/1983 1.
1983/1984 2.
1984/1985 1.
1985/1986 1.
1986/1987 6.
1987/1988 1.
1988/1989 9.
1989/1990 19.

Zwycięstwa w konkursach Pucharu Świata edytuj

Nykänen, mając na koncie 46 pucharowych zwycięstw, jest drugim zawodnikiem w historii pod względem liczby zwycięstw w konkursach Pucharu Świata, za Gregorem Schlierenzaurem (53 wygrane). Jako jedyny skoczek w dziejach wygrał w jednym mieście aż osiem zawodów PŚ (skocznie Salpausselkä w Lahti).

Lp. Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Skok 1 Skok 2 Nota Przypisy
1. 30 grudnia 1981   Oberstdorf Schattenberg K-115 109,0 m 104,5 m 241,4 pkt * TCS 1981/1982
2. 28 lutego 1982   Oslo Holmenkollen K-105 108,5 m 102,5 m 257,9 pkt * MŚ 1982
3. 12 marca 1982   Tauplitz/Bad Mitterndorf Kulm K-165 166,0 m 146,0 m 385,5 pkt
4. 18 grudnia 1982   Cortina d’Ampezzo Italia K-92 87,0 m 120,7 pkt
5. 4 stycznia 1983   Innsbruck Bergisel K-109 105,0 m 104,0 m 249,5 pkt * TCS 1982/1983
6. 15 stycznia 1983   Lake Placid MacKenzie Intervale K-114 124,5 m 146,5 pkt
7. 16 stycznia 1983   Lake Placid MacKenzie Intervale K-114 120,5 m 108,0 m 259,3 pkt
8. 23 stycznia 1983   Thunder Bay Big Thunder K-120 117,0 m 125,5 m 272,0 pkt
9. 18 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 150,0 m 153,0 m 361,0 pkt
10. 19 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 152,0 m 150,0 m 369,0 pkt
11. 20 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 143,0 m 147,0 m 354,5 pkt
12. 27 lutego 1983   Falun Lugnet K-112 111,5 m 104,0 m 241,9 pkt
13. 26 marca 1983   Planica Srednja velikanka K-92 92,0 m 92,0 m 262,7 pkt
14. 18 lutego 1984   Sarajewo Igman K-112 116,0 m 111,0 m 231,2 pkt * ZIO 1984
15. 3 marca 1984   Lahti Salpausselkä K-88 86,0 m 84,0 m 211,9 pkt
16. 4 marca 1984   Lahti Salpausselkä K-113 119,5 m 109,5 m 228,7 pkt
17. 17 marca 1984   Oberstdorf Heiniego Klopfera K-182 185,0 m 173,0 m 392,5 pkt
18. 18 marca 1984   Oberstdorf Heiniego Klopfera K-182 170,0 m 178,0 m 391,0 pkt
19. 4 stycznia 1985   Innsbruck Bergisel K-109 105,0 m 110,0 m 219,3 pkt * TCS 1984/1985
20. 9 lutego 1985   Sapporo Miyanomori K-90 92,5 m 90,0 m 227,0 pkt
21. 1 marca 1985   Lahti Salpausselkä K-88 85,5 m 84,0 m 212,6 pkt
22. 10 marca 1985   Oslo Holmenkollen K-105 107,5 m 104,0 m 226,6 pkt
23. 23 marca 1985   Szczyrbskie Jezioro MS 1970 B K-88 85,0 m 88,5 m 221,0 pkt
24. 24 marca 1985   Szczyrbskie Jezioro MS 1970 A K-114 111,5 m 115,0 m 225,9 pkt
25. 11 stycznia 1986   Harrachov Čerťák K-120 122,0 m 116,0 m 224,2 pkt * TC 1986
26. 17 stycznia 1986   Klingenthal Aschberg K-102 100,0 m 103,0 m 227,6 pkt
27. 25 stycznia 1986   Sapporo Miyanomori K-90 88,0 m 94,0 m 226,7 pkt
28. 26 stycznia 1986   Sapporo Ōkurayama K-112 120,0 m 108,5 m 233,3 pkt
29. 1 marca 1986   Lahti Salpausselkä K-88 86,5 m 89,0 m 225,7 pkt
30. 2 marca 1986   Lahti Salpausselkä K-113 111,0 m 113,5 m 225,9 pkt
31. 22 marca 1986   Planica Srednja velikanka K-90 92,0 m 91,5 m 227,7 pkt
32. 7 grudnia 1986   Thunder Bay Big Thunder K-120 124,5 m 119,5 m 236,1 pkt
33. 1 marca 1987   Lahti Salpausselkä K-88 90,0 m 85,5 m 221,7 pkt
34. 8 marca 1987   Falun Lugnet K-112 115,0 m 103,0 m 216,6 pkt
35. 5 grudnia 1987   Thunder Bay Normal Thunder K-89 95,5 m 94,5 m 250,2 pkt
36. 6 grudnia 1987   Thunder Bay Big Thunder K-120 121,5 m 126,5 m 241,7 pkt
37. 19 grudnia 1987   Sapporo Miyanomori K-90 91,5 m 113,4 pkt
38. 20 grudnia 1987   Sapporo Ōkurayama K-115 112,5 m 103,5 m 202,4 pkt
39. 1 stycznia 1988   Garmisch-Partenkirchen Wielka Olimpijska K-107 103,5 m 101,5 m 212,4 pkt * TCS 1987/1988
40. 4 stycznia 1988   Innsbruck Bergisel K-109 108,0 m 105,0 m 220,0 pkt * TCS 1987/1988
41. 6 stycznia 1988   Bischofshofen Paula Ausserleitnera K-111 112,5 m 110,0 m 229,7 pkt * TCS 1987/1988
42. 20 stycznia 1988   Sankt Moritz Olimpijska K-94 88,5 m 94,0 m 216,7 pkt * TS 1988
43. 5 marca 1988   Lahti Salpausselkä K-90 87,0 m 86,0 m 214,8 pkt
44. 6 marca 1988   Lahti Salpausselkä K-114 111,0 m 103,0 m 208,4 pkt
45. 17 grudnia 1988   Sapporo Miyanomori K-90 88,5 m 90,0 m 219,7 pkt
46. 1 stycznia 1989   Garmisch-Partenkirchen Wielka Olimpijska K-107 109,0 m 102,0 m 220,5 pkt * TCS 1988/1989

Miejsca na podium edytuj

Sezon PŚ 1. miejsce 2. miejsce 3. miejsce razem
1980/1981 - 1 - 1
1981/1982 3 2 - 5
1982/1983 10 2 1 13
1983/1984 5 6 - 11
1984/1985 6 4 - 10
1985/1986 7 3 4 14
1986/1987 3 1 - 4
1987/1988 10 2 - 12
1988/1989 2 - 3 5
1989/1990 - 1 - 1
1990/1991 - - - -
suma 46 22 8 76

Miejsca na podium w konkursach Pucharu Świata edytuj

Matti Nykänen 76 razy stawał na podium zawodów Pucharu Świata (co klasyfikuje go na piątym miejscu w tej kategorii, ex aequo z Thomasem Morgensternem; najwięcej podiów osiągnął Janne Ahonen – 108), z czego 46 na najwyższym jego stopniu. Oprócz tego 22 razy był drugi i 8-krotnie zajmował najniższy stopień podium. Najwięcej razy w pierwszej trójce konkursu był klasyfikowany podczas zawodów rozgrywanych w Lahti (dwunastokrotnie).

Lp. Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Skok 1 Skok 2 Skok 3 Nota Lok. Strata Zwycięzca
1. 7 marca 1981   Lahti Salpausselkä K-113 104,0 m 111,5 m - 251,1 pkt 2. 2,2 pkt Jari Puikkonen
2. 30 grudnia 1981   Oberstdorf Schattenberg K-115 109,0 m 104,5 m - 241,4 pkt 1. - -
3. 28 lutego 1982   Oslo Holmenkollen K-105 108,5 m 102,5 m - 257,9 pkt 1. - -
4. 7 marca 1982   Lahti Salpausselkä K-88 80,5 m 83,5 m - 242,2 pkt 2. 2,3 pkt Ole Bremseth
5. 12 marca 1982   Tauplitz/Bad Mitterndorf Kulm K-165 166,0 m 146,0 m - 385,5 pkt 1. - -
6. 13 marca 1982   Tauplitz/Bad Mitterndorf Kulm K-165 155,0 m 165,0 m - 386,0 pkt 2. 9,0 pkt Hubert Neuper
7. 18 grudnia 1982   Cortina d’Ampezzo Italia K-92 87,0 m - - 120,7 pkt 1. - -
8. 30 grudnia 1982   Oberstdorf Schattenberg K-110 113,0 m 114,0 m - 261,8 pkt 2. 3,1 pkt Horst Bulau
9. 4 stycznia 1983   Innsbruck Bergisel K-109 105,0 m 104,0 m - 249,5 pkt 1. - -
10. 15 stycznia 1983   Lake Placid MacKenzie Intervale K-114 124,5 m - - 146,5 pkt 1. - -
11. 16 stycznia 1983   Lake Placid MacKenzie Intervale K-114 120,5 m 108,0 m - 259,3 pkt 1. - -
12. 23 stycznia 1983   Thunder Bay Big Thunder K-120 117,0 m 125,5 m - 272,0 pkt 1. - -
13. 18 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 150,0 m 153,0 m - 361,0 pkt 1. - -
14. 19 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 152,0 m 150,0 m - 369,0 pkt 1. - -
15. 20 lutego 1983   Vikersund Vikersund K-150 143,0 m 147,0 m - 354,5 pkt 1. - -
16. 25 lutego 1983   Falun Lugnet K-89 90,5 m 87,0 m - 254,1 pkt 2. 8,4 pkt Horst Bulau
17. 27 lutego 1983   Falun Lugnet K-112 111,5 m 104,0 m - 241,9 pkt 1. - -
18. 6 marca 1983   Lahti Salpausselkä K-113 117,5 m 101,0 m - 244,2 pkt 3. 13,5 pkt Horst Bulau
19. 26 marca 1983   Planica Srednja velikanka K-92 92,0 m 92,0 m - 262,7 pkt 1. - -
20. 10 grudnia 1983   Thunder Bay Normal Thunder K-89 91,5 m 87,0 m - 221,8 pkt 2. 17,3 pkt Horst Bulau
21. 12 grudnia 1983   Thunder Bay Big Thunder K-120 118,5 m 119,0 m - 218,0 pkt 2. 4,0 pkt Vegard Opaas
22. 17 grudnia 1983   Lake Placid MacKenzie Intervale K-86 88,5 m 82,0 m - 216,6 pkt 2. 14,1 pkt Primož Ulaga
23. 4 stycznia 1984   Innsbruck Bergisel K-106 96,0 m 102,5 m - 207,6 pkt 2. 16,5 pkt Jens Weißflog
24. 12 lutego 1984   Sarajewo Igman K-90 91,0 m 84,0 m - 214,0 pkt 2. 1,2 pkt Jens Weißflog
25. 18 lutego 1984   Sarajewo Igman K-112 116,0 m 111,0 m - 231,2 pkt 1. - -
26. 3 marca 1984   Lahti Salpausselkä K-88 86,0 m 84,0 m - 211,9 pkt 1. - -
27. 4 marca 1984   Lahti Salpausselkä K-113 119,5 m 109,5 m - 228,7 pkt 1. - -
28. 9 marca 1984   Lillehammer Lysgårds K-120 103,5 m 125,0 m - 200,9 pkt 2. 9,6 pkt Pavel Ploc
29. 17 marca 1984   Oberstdorf Heiniego Klopfera K-182 185,0 m 173,0 m - 392,5 pkt 1. - -
30. 18 marca 1984   Oberstdorf Heiniego Klopfera K-182 170,0 m 178,0 m - 391,0 pkt 1. - -
31. 30 grudnia 1984   Oberstdorf Schattenberg K-115 114,5 m 115,0 m - 223,9 pkt 2. 11,5 pkt Ernst Vettori
32. 4 stycznia 1985   Innsbruck Bergisel K-109 105,0 m 110,0 m - 219,3 pkt 1. - -
33. 9 lutego 1985   Sapporo Miyanomori K-90 92,5 m 90,0 m - 227,0 pkt 1. - -
34. 10 lutego 1985   Sapporo Ōkurayama K-110 111,0 m 90,0 m - 189,9 pkt 2. 4,6 pkt Masahiro Akimoto
35. 13 lutego 1985   Sankt Moritz Olimpijska K-94 90,0 m 94,0 m - 217,6 pkt 2. 7,4 pkt Ernst Vettori
36. 1 marca 1985   Lahti Salpausselkä K-88 85,5 m 84,0 m - 212,6 pkt 1. - -
37. 3 marca 1985   Lahti Salpausselkä K-113 120,5 m 109,0 m - 223.9 pkt 2. 19,4 pkt Andreas Felder
38. 10 marca 1985   Oslo Holmenkollen K-105 107,5 m 104,0 m - 226,6 pkt 1. - -
39. 23 marca 1985   Szczyrbskie Jezioro MS 1970 B K-88 85,0 m 88,5 m - 221,0 pkt 1. - -
40. 24 marca 1985   Szczyrbskie Jezioro MS 1970 A K-114 111,5 m 115,0 m - 225,9 pkt 1. - -
41. 7 grudnia 1985   Thunder Bay Normal Thunder K-89 94,5 m 88,5 m - 232,5 pkt 3. 5,2 pkt Primož Ulaga
42. 11 stycznia 1986   Harrachov Čerťák K-120 122,0 m 116,0 m - 224,2 pkt 1. - -
43. 17 stycznia 1986   Klingenthal Aschberg K-102 100,0 m 103,0 m - 227,6 pkt 1. - -
44. 25 stycznia 1986   Sapporo Miyanomori K-90 88,0 m 94,0 m - 226,7 pkt 1. - -
45. 26 stycznia 1986   Sapporo Ōkurayama K-112 120,0 m 108,5 m - 233,3 pkt 1. - -
46. 15 lutego 1986   Vikersund Vikersund K-155 152,0 m 143,0 m 150,0 m 357,0 pkt 2. 3,0 pkt Andreas Felder
47. 16 lutego 1986   Vikersund Vikersund K-155 145,0 m 154,0 m 154,0 m 353,5 pkt 3. 8,0 pkt Andreas Felder
48. 21 lutego 1986   Gstaad Matten K-88 84,5 m 87,5 m - 218,6 pkt 3. 4,2 pkt Ernst Vettori
49. 23 lutego 1986   Engelberg Gross-Titlis K-120 120,5 m 108,0 m - 211,4 pkt 2. 4,3 pkt Andreas Felder
50. 1 marca 1986   Lahti Salpausselkä K-88 86,5 m 89,0 m - 225,7 pkt 1. - -
51. 2 marca 1986   Lahti Salpausselkä K-113 111,0 m 113,5 m - 225,9 pkt 1. - -
52. 16 marca 1986   Oslo Holmenkollen K-105 103,0 m 106,0 m - 225,6 pkt 2. 1,9 pkt Ernst Vettori
53. 22 marca 1986   Planica Srednja velikanka K-90 92,0 m 91,5 m - 227,7 pkt 1. - -
54. 23 marca 1986   Planica Bloudkova velikanka K-120 123,0 m 127,0 m - 234,9 pkt 3. 7,4 pkt Ernst Vettori
55. 6 grudnia 1986   Thunder Bay Normal Thunder K-89,5 89,5 m 89,5 m - 229,5 pkt 2. 1,2 pkt Jens Weißflog
56. 7 grudnia 1986   Thunder Bay Big Thunder K-120 124,5 m 119,5 m - 236,1 pkt 1. - -
57. 1 marca 1987   Lahti Salpausselkä K-88 90,0 m 85,5 m - 221,7 pkt 1. - -
58. 8 marca 1987   Falun Lugnet K-112 115,0 m 103,0 m - 216,6 pkt 1. - -
59. 5 grudnia 1987   Thunder Bay Normal Thunder K-89 95,5 m 94,5 m - 250,2 pkt 1. - -
60. 6 grudnia 1987   Thunder Bay Big Thunder K-120 121,5 m 126,5 m - 241,7 pkt 1. - -
61. 19 grudnia 1987   Sapporo Miyanomori K-90 91,5 m - - 113,4 pkt 1. - -
62. 20 grudnia 1987   Sapporo Ōkurayama K-115 112,5 m 103,5 m - 202,4 pkt 1. - -
63. 30 grudnia 1987   Oberstdorf Schattenberg K-115 115,0 m 114,0 m - 225,6 pkt 2. 4,6 pkt Pavel Ploc
64. 1 stycznia 1988   Garmisch-Partenkirchen Wielka Olimpijska K-107 103,5 m 101,5 m - 212,4 pkt 1. - -
65. 4 stycznia 1988   Innsbruck Bergisel K-109 108,0 m 105,0 m - 220,0 pkt 1. - -
66. 6 stycznia 1988   Bischofshofen Paula Ausserleitnera K-111 112,5 m 110,0 m - 229,7 pkt 1. - -
67. 20 stycznia 1988   Sankt Moritz Olimpijska K-94 88,5 m 94,0 m - 216,7 pkt 1. - -
68. 24 stycznia 1988   Engelberg Gross-Titlis K-120 112,5 m 118,0 m - 214,7 pkt 2. 0,3 pkt Jens Weißflog
69. 5 marca 1988   Lahti Salpausselkä K-90 87,0 m 86,0 m - 214,8 pkt 1. - -
70. 6 marca 1988   Lahti Salpausselkä K-114 111,0 m 103,0 m - 208,4 pkt 1. - -
71. 3 grudnia 1988   Thunder Bay Normal Thunder K-89 87,0 m 86,5 m - 216,6 pkt 3. 5,0 pkt Dieter Thoma
72. 17 grudnia 1988   Sapporo Miyanomori K-90 88,5 m 90,0 m - 219,7 pkt 1. - -
73. 18 grudnia 1988   Sapporo Ōkurayama K-115 110,0 m 108,0 m - 212,5 pkt 3. 9,5 pkt Jan Boklöv
74. 30 grudnia 1988   Oberstdorf Schattenberg K-115 108,5 m 109,5 m - 209,0 pkt 3. 10,5 pkt Dieter Thoma
75. 1 stycznia 1989   Garmisch-Partenkirchen Wielka Olimpijska K-107 109,0 m 102,0 m - 220,5 pkt 1. - -
76. 9 grudnia 1989   Lake Placid MacKenzie Intervale K-114 114,0 m 109,5 m - 226,0 pkt 2. 8,0 pkt Ernst Vettori

Miejsca w poszczególnych konkursach Pucharu Świata edytuj

Sezon 1980/1981
                                                punkty
- - - - 44 25 - - - - - - - - - - - 6 2 23 30 - - - 30
Sezon 1981/1982
                                            punkty
- 1 5 32 37 - - - - - - 4 1 4 2 1 2 5 - - - - 138
Sezon 1982/1983
                                                  punkty
1 2 4 1 7 9 4 1 1 7 1 - - - 1 1 1 2 1 9 3 31 17 1 5 277
Sezon 1983/1984
                                                punkty
2 2 2 5 4 5 2 6 - - - - - 2 1 1 1 4 2 76 1 1 - - 217
Sezon 1984/1985
                                          punkty
6 4 5 5 2 8 1 6 - 1 2 2 - - 1 2 8 6 1 1 1 224
Sezon 1985/1986
                                                  punkty
3 4 7 19 - - - - - 1 11 1 21 1 1 2 3 12 3 2 1 1 2 1 3 250
Sezon 1986/1987
                                            punkty
2 1 13 10 - 15 9 - - - - - - - 16 1 - 1 - - 4 7 133
Sezon 1987/1988
                                        punkty
1 1 - - 1 1 2 1 1 1 - 1 5 2 1 1 - 17 4 18 282
Sezon 1988/1989
                                        punkty
3 51 - - 1 3 3 1 5 18 - - - - - - - - - - 106
Sezon 1989/1990
                                                  punkty
10 18 2 8 - - 7 4 33 40 23 24 - - - - - - - - - - - - - 55
Sezon 1990/1991
                                            punkty
27 28 44 16 - - - - - - - - - - - - - - - - - - 0
Legenda
1 2 3 4-10 11-15 poniżej 15

 -  – zawodnik nie wystartował

Turniej Czterech Skoczni edytuj

Miejsca w klasyfikacji generalnej edytuj

Sezon Miejsce
1981/1982 11.
1982/1983 1.
1983/1984 3.
1984/1985 2.
1986/1987 66.
1987/1988 1.
1988/1989 2.
1989/1990 16.

Turniej Szwajcarski edytuj

Miejsca w klasyfikacji generalnej edytuj

Sezon Miejsce
1985 51.
1986 2.
1988 1.

Turniej Czeski edytuj

Miejsca w klasyfikacji generalnej edytuj

Sezon Miejsce
1981 36.
1983 5.
1986 1.
1990 19.

Puchar Europy edytuj

Miejsca w klasyfikacji generalnej edytuj

Sezon Miejsce
1982/1983 44.
1984/1985 24.

Miejsca na podium edytuj

Sezon PE 1. miejsce 2. miejsce 3. miejsce razem
1982/1983 - 1 - 1
1984/1985 - 1 1 2
suma - 2 1 3

Miejsca na podium w konkursach Pucharu Europy edytuj

Lp. Dzień Rok Miejscowość Skocznia Punkt K Skok 1 Skok 2 Nota Lok. Strata Zwycięzca
1. 12 grudnia 1982   Lillehammer Lysgårds K-? ? m ? m 265,5 pkt 2. 0,7 pkt Jari Puikkonen
2. 31 marca 1985   Ruka Rukatunturi K-? ? m ? m 205,5 pkt 3. 4,8 pkt Franz Neuländtner
3. 3 kwietnia 1985   Bardufoss Heggelia K-39 ? m ? m 218,3 pkt 2. 10,1 pkt Richard Schallert

Miejsca w poszczególnych konkursach Pucharu Europy edytuj

Sezon 1982/1983
                                                  punkty
9 2 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 27
Sezon 1984/1985
                                                punkty
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3 - 2 - 35
Legenda
1 2 3 4-10 11-15 poniżej 15

 -  – zawodnik nie wystartował

Puchar Kontynentalny edytuj

Miejsca w poszczególnych konkursach Pucharu Kontynentalnego edytuj

Sezon 1993/1994
                                                                        punkty
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 61 53 0
Legenda
1 2 3 4-10 11-30 poniżej 30

 -  – zawodnik nie wystartował

Mistrzostwa Finlandii edytuj

Matti Nykänen zdobył łącznie (indywidualnie i drużynowo) 22 medale podczas zawodów o mistrzostwo kraju. Na liczbę tę składa się 13 złotych, 2 srebrne oraz 7 brązowych krążków. Indywidualnie mistrzem był dziewięciokrotnie: cztery razy na skoczni normalnej (1983, 1987, 1988, 1989) oraz pięć razy na skoczni dużej (1981, 1982, 1983, 1987, 1988)[92].

Uwagi edytuj

  1. Skład zespołu: Ari-Pekka Nikkola, Matti Nykänen, Tuomo Ylipulli i Jari Puikkonen.
  2. Skład zespołu: Keijo Korhonen, Jari Puikkonen, Pentti Kokkonen i Matti Nykänen.
  3. Skład zespołu: Markku Pusenius, Pentti Kokkonen, Jari Puikkonen i Matti Nykänen.
  4. Skład zespołu: Tuomo Ylipulli, Pentti Kokkonen, Matti Nykänen i Jari Puikkonen.
  5. Skład zespołu: Matti Nykänen, Ari-Pekka Nikkola, Tuomo Ylipulli i Pekka Suorsa.
  6. Skład zespołu: Ari-Pekka Nikkola, Jari Puikkonen, Matti Nykänen i Risto Laakkonen.

Przypisy edytuj

  1. Matti Nykaenen powraca na skocznię!. Skijumping.pl. [dostęp 2013-12-16].
  2. Tuija Hankkila: Maailman paras mäkihyppääjä. yle.fi. [dostęp 2013-12-16].
  3. a b c d Wojciech Szatkowski: 40-te urodziny Mattiego Nykaenena. skijumping.pl. [dostęp 2014-01-22].
  4. Adam dogonił Nykaenena. sport.interia.pl. [dostęp 2013-12-16].
  5. Antero Kujala, Matti Pulli: Voittohyppy. Helsinki: Ajatus, 1999, s. 232. ISBN 951-9440-92-5.
  6. a b Barbara Toczek: Matti Nykänen – długi skok w przepaść. nicesport.pl. [dostęp 2014-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  7. a b Marcin Hetnał: 4 skocznie, 62 edycje, 47 zwycięzców. Część trzecia.. skijumping.pl. [dostęp 2015-01-03].
  8. Łukasz Jachimiak: Turniej Czterech Skoczni. Ammann drugi po Bogu?. sport.pl. [dostęp 2014-01-22].
  9. a b c d e f g h i j Paweł Wilkowicz: Matti Nykaenen: żyje się tylko kilka razy. rp.pl. [dostęp 2013-12-16].
  10. a b c d e f g h i Skoki Narciarskie – Matti Nykänen (Finlandia). skokinarciarskie.pl. [dostęp 2012-02-13]. (pol.).
  11. Paul J. Macarthur. Matti Nykänen: The greatest ski jumper, or the greatest tragedy?. „Skiing Heritage Journal”. 23, s. 29-30, 2011-10. International Skiing History Association. ISSN 1082-2895. (ang.). 
  12. Entinen valmentaja järkyttyi Nykäsen kuolemasta, Toni Niemiselle Nykänen oli opettaja ja esikuva, Juha Mieto muistaa Nykäsen lämpimänä ja huomaavaisena. yle.fi. [dostęp 2019-02-04].
  13. 1981 Nordic Junior World Championships. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  14. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1980/81 po: 1981-03-22 Planica. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-06].
  15. 81/82 FIS WORLD CUP SKI-JUMPING 2nd World Cup Competition - 4 Hills Tournament Oberstdorf (BRD). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  16. 81/82 FIS WORLD CUP SKI-JUMPING 3nd World Cup Competition - 4 Hills Tournament Garmisch-Partenkirchen (BRD). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  17. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1982, Garmisch-Partenkirchen K-102. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  18. Turniej Czterech Skoczni 1981/1982. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  19. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1981/82 po: 1982-01-06 Bischofshofen. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-06].
  20. 1982 Mistrzostwa Świata Individual. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  21. 1982 Mistrzostwa Świata Team. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  22. 1982 Mistrzostwa Świata Individual. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  23. 81/82 FIS WORLD CUP SKI-JUMPING 15th World Cup Competition Lahti (FIN). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-06].
  24. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1981/82 po: 1982-03-28 Planica. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-06].
  25. Matti Nykaenen. Anioł rozpada się w locie…. sport.tvp.pl. [dostęp 2019-02-07].
  26. Kandersteg SUI 1982.09.07 MiKS. wyniki-skoki.hostingasp.pl. [dostęp 2015-04-11].
  27. 18.12.1982 - Cortina d’Ampezzo (Włochy) K-92. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  28. 30.12.1982 - Oberstdorf (RFN) K-110. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  29. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1983, Garmisch-Partenkirchen K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  30. Klasyfikacja po konkursie: 04.01.1983, Innsbruck K-104. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  31. Turniej Czterech Skoczni 1982/1983. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  32. 15.01.1983 - Lake Placid (USA) K-114. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  33. 16.01.1983 - Lake Placid (USA) K-114. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  34. 23.01.1983 - Thunder Bay (Kanada) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  35. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1982/83 po: 1983-01-23 Thunder Bay. berkutschi.pl. [dostęp 2014-01-23].
  36. Sarajevo JUG 1983.02.13 PIO. wyniki-skoki.hostingasp.pl. [dostęp 2015-02-22].
  37. Tadeusz Mieczyński: PŚ w Planicy: Małysz nokautuje i zdobywa czwartą Kryształową Kulę!. Skijumping.pl. [dostęp 2014-01-06].
  38. 25.02.1983 - Falun (Szwecja) K-89. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  39. 27.02.1983 - Falun (Szwecja) K-112. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-06].
  40. Jens Jahn, Egon Theiner: Enzyklopädie des Skispringens. Kassel: AGON Sportverlag, 2004, s. 367. ISBN 3-89784-099-5.
  41. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1982/83 po: 1983-03-27 Planica. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-23].
  42. Klasyfikacja po konkursie: 17.12.1983, Lake Placid K-86. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  43. 30.12.1983 - Oberstdorf (RFN) K-115. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  44. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1984, Garmisch-Partenkirchen K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  45. Klasyfikacja po konkursie: 04.01.1984, Innsbruck K-106. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  46. Klasyfikacja po konkursie: 22.01.1984, Sapporo K-110. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  47. a b c Adam Bucholz: O dwóch takich... – Sarajewo 1984. Skijumping.pl. [dostęp 2014-01-14].
  48. Malo Polje. skisprungschanzen.com. [dostęp 2014-01-14].
  49. 03.03.1984 - Lahti (Finlandia) K-88. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  50. 09.03.1984 - Lillehammer (Norwegia) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  51. 11.03.1984 - Oslo (Norwegia) K-105. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  52. 17.03.1984 - Oberstdorf (RFN) K-182. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  53. 18.03.1984 - Oberstdorf (RFN) K-182. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  54. Klasyfikacja po konkursie: 18.03.1984, Oberstdorf K-182. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  55. Zasady Pucharu Świata. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  56. Puchar Świata 1983/1984. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-18].
  57. 09.12.1984 - Thunder Bay (Kanada) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  58. 30.12.1984 - Oberstdorf (RFN) K-115. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  59. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1985, Garmisch-Partenkirchen K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  60. Klasyfikacja po konkursie: 04.01.1985, Innsbruck K-109. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  61. Turniej Czterech Skoczni 1984/1985. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  62. Klasyfikacja po konkursie: 06.01.1985, Bischofshofen K-111. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  63. 1985 Mistrzostwa Świata w narciarstwie klasycznym. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-20].
  64. 1985 Mistrzostwa Świata w narciarstwie klasycznym. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-20].
  65. 1985 Mistrzostwa Świata w narciarstwie klasycznym. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-20].
  66. 09.02.1985 - Sapporo (Japonia) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-19].
  67. 13.02.1985 - St.Moritz (Szwajcaria) K-94. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  68. 02.03.1985 - Lahti (Finlandia) K-88. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  69. Klasyfikacja po konkursie: 08.03.1985, Falun K-112. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  70. 23.03.1985 - Strbske Pleso (Czechosłowacja) K-88. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  71. Puchar Świata 1984/1985. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  72. 16.03.1985 - Planica (Jugosławia) K-185. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  73. ETAPE SLOVENSKEGA IN PLANIŠKEGA REKORDA V SMUČARSKIH SKOKIH/POLETIH. osc-planica.si. [dostęp 2011-12-04]. (słoweń.).
  74. Planica 1934-2011: All international competitions, all podium winners and competitors with the longest ski jumps and flights. osc-planica.si. [dostęp 2011-12-04]. (ang.).
  75. Dziennik Telewizyjny, 8 marca 1988
  76. Piotr Fijas: wspaniały skoczek i wieczny asystent. skijumping.pl. [dostęp 2011-06-18]. (pol.).
  77. Bardu NOR 1985.04.03 MiKS. wyniki-skoki.hostingasp.pl. [dostęp 2015-04-11]. (pol.).
  78. Vuoden urheilija. suomenurheilugaala.fi. [dostęp 2014-01-22]. (fiń.).
  79. 07.12.1985 - Thunder Bay (Kanada) K-89. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  80. 14.12.1985 - Lake Placid (USA) K-114. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  81. a b c Marta Wąsowska i Karolina Osenka: Matti Nykaenen zwolniony z więzienia. skijumping.pl. [dostęp 2014-01-22].
  82. 11.01.1986 - Harrachov (Czechosłowacja) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  83. 18.01.1986 - Klingenthal (NRD) K-102. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  84. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1985/86 po: 1986-01-26 Sapporo. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-23].
  85. 02.03.1986 - Lahti (Finlandia) K-113. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  86. 08.03.1986 - Bad Mitterndorf (Austria) K-185. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  87. 22.03.1986 - Planica (Jugosławia) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-20].
  88. 07.12.1986 - Thunder Bay (Kanada) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  89. 01.01.1987 - Garmisch-Partenkirchen (RFN) K-115. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  90. a b c d Adrian Dworakowski: W oparach alkoholu - Matti Nykaenen i TCS 86/87. skijumping.pl, 2020-12-27. [dostęp 2020-12-28].
  91. Turniej Czterech Skoczni 1986/1987. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  92. a b c d e Tomasz Kalemba: Gwiazda XV ZIO w Calgary - Matti Nykaenen. eurosport.onet.pl. [dostęp 2014-01-22].
  93. 15.02.1987 - Oberstdorf (RFN) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  94. 20.02.1987 - Oberstdorf (RFN) K-70. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  95. Klasyfikacja po konkursie: 25.01.1987, Sapporo K-115. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  96. 01.03.1987 - Lahti (Finlandia) K-88. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  97. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1986/87 po: 1987-03-22 Oslo. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-23].
  98. 05.12.1987 - Thunder Bay (Kanada) K-89. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-21].
  99. 06.12.1987 - Thunder Bay (Kanada) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  100. 19.12.1987 - Sapporo (Japonia) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  101. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1988, Garmisch-Partenkirchen K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  102. Turniej Czterech Skoczni 1987/1988. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  103. Klasyfikacja po konkursie: 06.01.1988, Bischofshofen K-111. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  104. Wyniki konkursów skoków. skisprungschanzen.com. [dostęp 2014-01-22]. (ang.).
  105. a b c d Adam Bucholz: Teatr jednego aktora? – Calgary 1988. Skijumping.pl. [dostęp 2014-01-15].
  106. 1988 FIS Mistrzostwa w lotach narciarskich w Oberstdorfie (Niemcy Zachodnie). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-22]. (jap.).
  107. 20.03.1988 - Oslo (Norwegia) K-105. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  108. Puchar Świata 1987/1988. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  109. Troje Polaków zdobywało Kryształową Kulę; przeżyjmy to jeszcze raz. tvp.info. [dostęp 2014-03-22].
  110. Kandersteg SUI 1988.09.04 MiKS. wyniki-skoki.hostingasp.pl. [dostęp 2015-04-11].
  111. 03.12.1988 - Thunder Bay (Kanada) K-89. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  112. 17.12.1988 - Sapporo (Japonia) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  113. 30.12.1988 - Oberstdorf (RFN) K-115. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  114. Klasyfikacja po konkursie: 01.01.1989, Garmisch-Partenkirchen K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  115. Klasyfikacja po konkursie: 04.01.1989, Innsbruck K-109. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  116. Turniej Czterech Skoczni 1988/1989. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  117. Klasyfikacje: Puchar Świata Sezon: 1988/89 po: 1989-01-06 Bischofshofen. berkutschi.com. [dostęp 2014-01-22].
  118. Puchar Świata 1988/1989. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  119. 1989 Nordyckie Mistrzostwa Świata w Lahti (Finlandia). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-22].
  120. 1989 Nordic World Championships. skijump-db.net. [dostęp 2014-01-22].
  121. 1989 Nordyckie Mistrzostwa Świata w Lahti (Finlandia). skijump-db.net. [dostęp 2014-01-22].
  122. Markku Siukonen/Matti Ahola, Urheilutieto 1990, Gummerus, 1990, s. 32, ISBN 951-8920-10-9.
  123. 04.12.1989 - Thunder Bay (Kanada) K-90. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  124. 10.12.1989 - Lake Placid (USA) K-86. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  125. 01.01.1990 - Garmisch-Partenkirchen (RFN) K-107. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  126. Turniej Czterech Skoczni 1989/1990. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  127. Puchar Świata 1989/1990. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  128. Mistrzostwa Świata w lotach 1990. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  129. Wiadomości, 12 października 1990
  130. 09.12.1990 - Thunder Bay (Kanada) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  131. Mistrzostwa Świata 1991. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  132. 08.02.1991 - Predazzo (Włochy) K-120. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  133. Matti Nykaenen. legendysportu.pl. [dostęp 2014-01-22].
  134. Perussuomalaisten vahva kunta. ksml.fi. [dostęp 2014-01-23]. (fiń.).
  135. Nurmi vuosisadan suomalainen urheilija. yle.fi. [dostęp 2014-01-22]. (fiń.).
  136. TURHAT JULKKIKSET RY. turhatjulkkikset.com. [dostęp 2014-01-23]. (fiń.).
  137. Matti(2006). filmweb.pl. [dostęp 2014-01-22].
  138. Matti (2006) Soundtracks. imdb.com. [dostęp 2014-01-24]. (ang.).
  139. Paweł Guzik: Matti Nykaenen: „Małysz to fantastyczny zawodnik”. skijumping.pl. [dostęp 2014-01-22].
  140. Jyväskylä Laajavuori. skisprungschanzen.com. [dostęp 2014-01-22].
  141. XIX International Masters Championships in Ski Jumping and Nordic Combined. skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  142. XIX International Masters Championships in Ski Jumping and Nordic Combined. skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  143. Class 4, Ages 45-49 (born 1960-1964). skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  144. Class 4, Ages 45-49 (born 1960-1964). skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  145. Class 4, Ages 45-49 (born 1961-1965). skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  146. Class 4, Ages 45-49 (born 1961-1965). skijumpeast.com. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  147. Juha Matti Kanerva. Matti on paras. „Ilta-Sanomat”, s. 41, 2011. 
  148. Maciej Mikołajczyk: Nykaenen wystartował lidera PŚ! (wideo). sportowefakty.pl. [dostęp 2014-01-22].
  149. Paweł Stawowczyk: Nykaenen trenerem Harriego Olli. skokinarciarskie.pl. [dostęp 2014-01-22].
  150. Eddie zwany Orłem. filmweb.pl. [dostęp 2019-02-04].
  151. Finlandia żegna Nykaenena: myślę, że dopadła go choroba. sport.onet.pl. [dostęp 2019-02-04].
  152. "Jutro zawsze będzie przyszłość". Cytaty Mattiego Nykaenena weszły na stałe do języka fińskiego. sport.tvp.pl. [dostęp 2019-02-04].
  153. Kaikkien aikojen myydyimmät kotimaiset albumit. ifpi.fi. [dostęp 2014-01-23]. (fiń.).
  154. a b OLUT- JA SIIDERIVIIKOT. city.fi. [dostęp 2014-01-23]. (fiń.).
  155. a b Kari Tegelberg: Matti Nykänen Enonkosken Rantsussa. aluelehtisaimaa.fi. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-03)]. (fiń.).
  156. Matti Nykäsen tytär ensi kertaa julkisuudessa: ”En aio esitellä Mattia lapsilleni!”. hymy.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  157. Matti Nykäsen myrskyisät suhteet - kestääkö uusi rakkaus?. hymy.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  158. Onko ADHD Nykäsen ongelmien osasyy?. is.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  159. Matti Nykäsen vangitsemisesta päätetään tänään. satakunnankansa.fi. [dostęp 2017-01-14]. (fiń.).
  160. Magdalena Wojas: Matti Nykaenen po raz kolejny w więzieniu. skijumping.pl. [dostęp 2014-01-22].
  161. Matti Nykanen skazany na 16 miesięcy więzienia. sports.pl, 2010-08-24. [dostęp 2016-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-29)].
  162. Matti Nykäselle yli vuosi vankeutta. yle.fi, 2010-08-24. [dostęp 2013-01-22]. (fiń.).
  163. Matti Nykänen avoliittoon - kihlattu: „Se on menoa nyt”. iltasanomat.fi. [dostęp 2013-01-23]. (fiń.).
  164. Matti Nykänen meni naimisiin!. Ilta-Sanomat. [dostęp 2014-07-26]. (fiń.).
  165. Skoki narciarskie. Ostatni wywiad Mattiego Nykaenena. Dzieci nie chciały go znać. sport.pl. [dostęp 2019-02-04]. (pol.).
  166. Mäkihyppylegenda Matti Nykänen on kuollut. yle.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  167. Matti Nykänen kuoli kotonaan: Pyykkäili ja valitti huonoa oloaan. iltalehti.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  168. Mäkihyppylegenda Matti Nykänen on kuollut. yle.fi. [dostęp 2019-02-04]. (fiń.).
  169. Skoki narciarskie. Matti Nykaenen nie żyje. Miał 55 lat [online], sport.pl [dostęp 2019-02-04].
  170. Adrian Dworakowski: Kolejne mroczne sekrety z życia Nykaenena ujrzą światło dzienne. skijumping.pl. [dostęp 2020-09-18].
  171. Omaiset paljastavat nyt ensimmäistä kertaa Matti Nykäsen kuolinsyyn. is.fi. [dostęp 2019-06-05]. (fiń.).
  172. Matti Nykäsen kuolema nousi pääuutiseksi Norjassa – kilpakumppani: ”Hän oli mäkihypyn vastaus Diego Maradonalle” [online], is.fi [dostęp 2019-02-09].
  173. Skoki narciarskie: rodzina Mattiego Nykaenena odmówiła pogrzebu państwowego [online], polskieradio24.pl [dostęp 2019-02-09].
  174. Valtio maksaa Matti Nykäsen hautajaiset – ”On sen saavutuksillaan ansainnut”. is.fi. [dostęp 2019-06-05]. (fiń.).
  175. a b c d e f g h i Matti Nykänen (s. 17.7.1963) – Mattihan se sopan keitti (Sub TV), 29 marca 2011

Linki zewnętrzne edytuj