Wikipedia

Michał Siedlecki

polski zoolog

Michał Marian Siedlecki (ur. 8 września 1873 w Krakowie[1], zm. 11 stycznia 1940 w Sachsenhausen) – polski zoolog.

Michał Siedlecki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 września 1873
Kraków, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 1940
KL Sachsenhausen, Oranienburg, III Rzesza

Zawód, zajęcie

zoolog

Dzieci

Andrzej
Stanisław
Ewa

Krewni i powinowaci

Franciszek Siedlecki

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Prof. Michał Siedlecki jako kurator Koła Przyrodników Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego (siedzący w środku)

Życiorys edytuj

Był synem Adolfa Siedleckiego, farmaceuty i właściciela apteki „Pod Białym Orłem” w Krakowie, oraz Tekli z domu Dydyńskiej[2]. Miał brata Franciszka, malarza. W 1891 ukończył Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. W latach 1891–1895 studiował zoologię w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a następnie odbył studia uzupełniające w Instytucje Zoologicznym w Berlinie (1895-1896) oraz Collège de France i Instytucie Pasteura Uniwersytetu w Paryżu.

W 1895 otrzymał tytuł doktora filozofii, a w 1899 docenta zoologii UJ. W 1904 został profesorem nadzwyczajnym. Od 1912 pełnił funkcję kierownika Katedry Zoologii tej uczelni. W latach 1919–1921 był rektorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1921 powrócił na Uniwersytet Jagielloński. Zajmował się biologią ogólną i biologią morza.

W 1921 był współinicjatorem powstania Morskiego Laboratorium Rybackiego na Helu oraz Stacji Badania Wędrówek Ptaków w Warszawie w 1931. Reprezentował Polskę w Międzynarodowej Radzie Badań Morza w Kopenhadze oraz Międzynarodowym Biurze Ochrony Przyrody w Brukseli. Uczestniczył w wyprawach naukowych do Egiptu, Indii, Afryki, na Cejlon oraz Jawę. W latach 1923–1938 był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.

W pracy badawczej zajmował się protozoologią, cytologią oraz biologią morza. Prowadził także badania z zakresu biologii morza i nad stworzeniem racjonalnych podstaw rybołówstwa morskiego. Walczył o objęcie ochroną rzadkich zwierząt, m.in. żubra, wielorybów, jesiotra, i wielu gatunków ptaków. Prowadził kompleksowe badania nad mechanizmami przystosowawczymi zwierząt do warunków tropikalnych. Wraz z Franciszkiem Kryształowiczem badał patogenezę kiły i biologię krętka bladego, a z Fritzem Schaudinnem przyczynił się do wyjaśnienia patogenezy malarii.

W 1903 został członkiem korespondentem Akademii Umiejętności, a w 1920 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. Był także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Doktor honoris causa uniwersytetów w Wilnie i Strasburgu.

Był autorem wielu prac naukowych i popularnonaukowych oraz szeregu rozpraw specjalnych, zwłaszcza z zakresu badań nad sporowcami.

 
Grób prof. Michała Siedleckiego na cmentarzu Rakowickim

Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Polsce, aresztowany 6 listopada 1939 w akcji Sonderaktion Krakau. Zmarł 11 stycznia 1940 w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen na nieleczone zapalenie płuc[3]. Urna z prochami profesora przyjechała do Krakowa, złożono ją na cmentarzu Rakowickim (pas 12, rząd wsch.)[4]. Imieniem profesora nazwano polskie statki naukowo-badawcze (zob. poniżej).

Życie prywatne edytuj

Jego pierwszą żoną była Irena z domu Wolska, która zmarła 24 grudnia 1905 w połogu razem z urodzoną córką[5]. W 1910 ożenił się z Anną z domu Stachiewicz, córką krakowskiego malarza Piotra Stachiewicza. Z tego małżeństwa mieli troje dzieci: Andrzeja (ur. 20 listopada 1910), Stanisława (ur. 17 września 1912), geologa i taternika oraz Ewę (ur. 1 maja 1915)[6], artystkę graficzkę[7].

Wybrane publikacje naukowe edytuj

  • O budowie leukocytów oraz o podziale ich jąder u jaszczurów (1896)[8]
  • Cycle evolutif de la Caryotropha mesnilii, coccidie novelle des Polymnies (1902)
  • Spostrzeżenia nad budową i rozwojem Spirochaetae pallida Schaud. (1906)
  • Badania doświadczalne nad kiłą: morfologia krętka białego (1907)
  • O przemianie materii wśród morza (1907)
  • Jawa. Przyroda i sztuka (1913)[1]
  • Głębiny (1916)[9]
  • Państwa zwierzęce (1916)
  • Skarby wód. Obrazy z nadmorskich krain (1923)[10]
  • Na rafach koralowych (1926)[11]
  • Opowieści malajskie (1926)[12]
  • Ekonomiczne wykorzystywanie wybrzeża w zakresie rybołówstwa morskiego (1927)
  • Naukowe podstawy racjonalnej gospodarki rybackiej na morzu (1929)[13]
  • Niewyzyskane walory morza (1930)[14]
  • Wielorybnictwo i ochrona wielorybów (1931)[15]
  • Sprawa międzynarodowej ochrony ptaków (1933)[16]
  • Ryby morskie częściej poławiane na Bałtyku i północnym Atlantyku (1938)[17]
  • Na drodze życia i myśli (1966)
  • Z głębin w EPITAPHIUM Ignacego Maciejowskiego Sewera, dru. UJ 1902
  • Cztery miesiące walki z zarazą (1916)

Ordery i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Imieniem Michała Siedleckiego nazwano statki badawcze Morskiego Instytutu Rybackiego:

  • „Michał Siedlecki” – kuter naukowo-badawczy (w służbie 1948–1956, brytyjskiego typu kutrów rybackich MFV-75, otrzymany w ramach UNRRA, późniejszy kuter GDY 119)[23],
  • „Michał Siedlecki II” – kuter badawczy (w służbie od 1956, typu B-25)[23],
  • „Profesor Siedlecki” – oceaniczny statek badawczy (w służbie 1972–1991).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 464.
  2. ↑ Fedorowicz 1966 ↓, s. 9.
  3. ↑ Jan Gwiazdomorski: Wspomnienia z Sachsenhausen. Dzieje uwięzienia profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, 6 XI 1939 – 9 II 1940. Kraków: Wyd. Literackie, 1975, s.215
  4. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 256, ISBN 978-83-233-4527-5.
  5. ↑ Fedorowicz 1966 ↓, s. 17.
  6. ↑ Fedorowicz 1966 ↓, s. 22.
  7. ↑ Bronislawa Kopczynska-Jaworska, Lodzcy luteranie: spolecznosc i jej organizacja, Polskie Tow. Ludoznawcze, 2002 [dostęp 2023-12-06] (pol.).
  8. ↑ O budowie leukocytów oraz o podziale ich jąder u jaszczurów [online], Osobne odb.: Rozprawy Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności w Krakowie. T. 31., polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  9. ↑ Michał Siedlecki, Głębiny [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  10. ↑ Michał Siedlecki, Skarby wód : obrazy z nadmorskich krain [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  11. ↑ Michał Siedlecki, Na rafach koralowych [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  12. ↑ Michał Siedlecki, Opowieści malajskie [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  13. ↑ Michał Siedlecki, Naukowe podstawy racjonalnej gospodarki rybackiej na morzu [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  14. ↑ Michał Siedlecki, Niewyzyskane walory morza [online], Tyt. nagł. Rozprawa ta stanowi część zbiorowej pracy pt.: Obrona Pomorza, która ukazała się w Pamiętniku Instytutu Bałtyckiego, Serja Dominium Maris, z. 2, Toruń 1930., polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  15. ↑ Michał Siedlecki, Wielorybnictwo i ochrona wielorybów [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  16. ↑ Michał Siedlecki, Sprawa międzynarodowej ochrony ptaków [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  17. ↑ Michał Siedlecki, Ryby morskie częściej poławiane na Bałtyku i północnym Atlantyku [online], polona.pl [dostęp 2019-07-13].
  18. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
  19. ↑ M.P. z 1921 r. nr 298, poz. 353 - członkowi Kapituły orderu „Odrodzenia Polski”.
  20. ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 157 z 19 lipca 1921. 
  21. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921 – 1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 29. „za wybitne zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu nauki i pracy obywatelskiej” - jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski.
  22. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
  23. ↑ a b Jerzy Miciński, Stefan Kolicki: Pod polską banderą. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1962, s. 70, 72.

Bibliografia edytuj

  • Biogramy uczonych polskich, Część II: Nauki biologiczne (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985.
  • Wielka Ilustrowana Encyklopedia Gutenberga (1934–1939).
  • Zygmunt Fedorowicz. Michał Siedlecki (1873-1940). „Memorabilia Zoologica”. 17, 1966. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [dostęp 2023-12-07]. 

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michał_Siedlecki&oldid=73430564”