Michał Znicz
Michał Znicz, właśc. Michał Fajertak, Feiertag (ur. 8 września 1895 w Działoszycach[1], zm. 24 grudnia 1943 w Pruszkowie) – polski aktor.
.jpg) Michał Znicz (1935) | |
| Imię i nazwisko |
Michał Feiertag |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
8 września 1895 |
| Data i miejsce śmierci |
24 grudnia 1943 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
1918–1943 |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Józefa Fajertaka, kupca i księgowego, i Estery Ewy Rubinsztajn. Miał brata Stanisława Znicza (1901–1943), śpiewaka rewiowego i operowego. Powołany do wojska rosyjskiego brał udział w I wojnie światowej i dostał się do niewoli niemieckiej. W obozie jenieckim Neuhammer zainicjował powstanie amatorskiego teatru dla polskich żołnierzy, w którym też występował jako recytator i aktor. Po trzech latach odzyskał wolność i przyjechał do Warszawy[2].
Jako aktor zadebiutował 16 lutego 1918 roku w warszawskim teatrze „Sfinks”, wykonując monolog Wariat Nikołaja Gogola. W okresie dwudziestolecia międzywojennego występował w warszawskich teatrach rewiowych i dramatycznych. Grał m.in. w „Qui Pro Quo”, „Stańczyku”, „Cyruliku Warszawskim”, „Wielkiej Rewii”, „Niebieskim Młynie”. Przez 10 lat występował w teatrach poza Warszawą: w Łodzi (1923–1925, 1927–29 i 1931–1932 - Teatr Miejski), Krakowie (1925–1926 - Teatr im. Słowackiego) i Lwowie (1929–1930 - Teatr Rozmaitości). Po powrocie w 1933 roku do Warszawy otrzymał stały angaż w Teatrze Kameralnym. Grał także na deskach teatrów: Narodowy, Nowy, Letni i TKKT (1935–1938).
Występował również w wielu polskich filmach, jednak zazwyczaj były to role charakterystyczne lub drugoplanowe. Jego filmowym debiutem była niema produkcja „Cud nad Wisłą” z 1921 roku.
W czasie okupacji znalazł się w warszawskim getcie, gdzie brał udział w organizowanych przedstawieniach. Należał do solistów operetki „Femina”, występował w teatrze Marka Ornsztajna, Teatrzyku „Na Pięterku”, Nowym Teatrze Kameralnym, był konferansjerem na 1. recitalu Wiery Gran w getcie[3]. Cierpiał na depresję i przestał występować na scenie. W 1942 roku jego żona, aktorka Janina Morska zdobyła fałszywe dokumenty i wyciągnęła męża z getta. Pod zmienionym nazwiskiem ukrywał się w Pruszkowie, gdzie zmarł w wigilię Bożego Narodzenia 1943 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach. Jedna z wersji głosi, że popełnił samobójstwo w willi w Wołominie (Leon Schiller w jednym ze swoich listów napisał, że aktor się powiesił, kiedy uciekł z getta) – inna, że został zadenuncjowany. W niektórych źródłach można znaleźć nieprawdziwą informację, jakoby w 1942 roku zginął w czasie akcji likwidacyjnej w otwockim szpitalu Zofiówka, w ramach nazistowskiego programu likwidacji osób psychicznie chorych[4]. Został pochowany pod nazwiskiem Arnold Szubert na cmentarzu na Żbikowie (kwatera O-49)[5]. Janina Morska przed swoją śmiercią w 1966 roku wymieniła tablicę z inskrypcją na grobie męża: Michał Znicz artysta dramatyczny zmarł dn. 24 XII 1943 Najlepszemu mężowi żona. Jego grób odnaleziono w 2020 roku[6] i krótko później został zlikwidowany[7].
Jego pasją była piłka nożna i psy.
Filmografia edytuj
Nigdy nie zdobył wielkiej popularności, jednak w każdej granej postaci potrafił zobaczyć i oddać jej powagę, jej śmieszność, jej zwyczajność, ale i wielkość.
Przed laty pisano o nim:
„Z upodobaniem grywał role serio. Udawały mu się zwłaszcza te, które są jakby przejściem od ról komicznych do poważniejszych”.
Aktor Kazimierz Krukowski (Lopek) tak o nim mówił:
„Był na scenie – dodam także na ekranie – arcyludzko wzruszający i prosty w rolach małego nieszczęśliwego człowieka, wyrzuconego nie wiadomo za co poza nawias wszystkiego co ukochał, brutalnie zdeptanego przez życie i złych ludzi”.
| Data premiery | Tytuł filmu | Rola |
|---|---|---|
| 1939/1940 | Żołnierz królowej Madagaskaru | Mazurkiewicz |
| 1939 | Kłamstwo Krystyny | Olak, ojciec Krystyny |
| 1938 | Zapomniana melodia | profesor Frankiewicz, stryj Stefana |
| 1938 | Robert i Bertrand | baron Dobkiewicz |
| 1938 | Druga młodość | lokaj Klaudiusz |
| 1938 | Krwawa rosa | torturowana ofiara |
| 1937 | Skłamałam | Galewicz |
| 1937 | Parada Warszawy | – |
| 1937 | Pani minister tańczy | lider opozycyjnego stronnictwa |
| 1937 | Niedorajda | Rowek |
| 1937 | Dyplomatyczna żona | dyrektor teatru |
| 1936 | Tajemnica panny Brinx | detektyw Bielecki |
| 1936 | Róża | Anzelm |
| 1936 | Pan Twardowski | sędzia |
| 1936 | Jego wielka miłość | aktor Szypułko |
| 1936 | Jadzia | Królik, dyrektor firmy Oksza |
| 1936 | Dodek na froncie | porucznik Duszkin |
| 1936 | Bolek i Lolek | profesor śpiewu Morini |
| 1936 | Amerykańska awantura | Stanisław Skuła |
| 1935 | Panienka z poste restante | przemysłowiec Smith |
| 1935 | Nie miała baba kłopotu | krawiec |
| 1935 | Kochaj tylko mnie | dyrektor teatru |
| 1935 | Dwie Joasie | Hilary Cicherkiewicz, pracownik kancelarii mecenasa Rostalskiego |
| 1934 | Pieśniarz Warszawy | Eustachy, stryj Juliana |
| 1934 | Młody las | profesor francuskiego |
| 1934 | Kocha, lubi, szanuje | aptekarz |
| 1934 | Czarna perła | Krzysztof |
| 1934 | Co mój mąż robi w nocy… | przemysłowiec Roman Tarski |
| 1921 | Cud nad Wisłą | Aktor |
Spektakle teatralne edytuj
- 1920 – Minister z Warszawy, „Qui Pro Quo”
- 1935 – Pod włos, „Cyrulik Warszawski”
- 1935 – Muzyka na ulicy, „Teatr Letni w Warszawie”
- 1936 – Kariera Alfa Omegi, „Cyrulik Warszawski”
- 1937 – Król na jedną noc, „Wielka Rewia”
- 1937 – Podróż poślubna, „Wielka Rewia”
- 1937 – Król włóczęgów, „Teatr Letni”
- 1937 – Manewry jesienne
- 1937 – Książę Szirasu, „Teatr Letni”
Przypisy edytuj
- ↑ Michał Znicz w bazie filmpolski.pl Wcześniej błędnie podawano, że urodził się w 1888 lub 1892 w Warszawie lub Połtawie.
- ↑ Michał Znicz, przedwojenny aktor, o wrażliwości i pasji [online], Aleteia Polska, 21 września 2020 [dostęp 2023-09-19] (pol.).
- ↑ Internetowa baza danych i mapa getta warszawskiego - Osoby - Z - Znicz Michał [online], new.getto.pl [dostęp 2023-09-19].
- ↑ Na podstawie wspomnień ze strony „Tęsknię za Tobą Żydzie”.
- ↑ Michał Znicz był gwiazdą. Dziś grób aktora jest w opłakanym stanie. Zdjęcie [online], plejada.pl, 26 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-27] (pol.).
- ↑ Zaniedbany grób przedwojennego aktora. Tragiczny życiorys. se.pl. [dostęp 2022-08-10]. (pol.).
- ↑ Grób, którego już nie ma – czyli kilka słów o Michale Zniczu i pamięci. e-teatr.pl. [dostęp 2022-08-09]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- komentarz Stanisława Janickiego przed filmem Zapomniana melodia z 1938 r. („W Iluzjonie” – Kino Polska)
- Michał Znicz w bazie filmpolski.pl
- Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Linki zewnętrzne edytuj
- Michał Znicz w bazie filmpolski.pl
- Michał Znicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
- Michał Znicz w bazie IMDb (ang.)
- Michał Znicz w bazie Filmweb
- Michał Znicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Michał Znicz na zdjęciach w bibliotece Polona