Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek

Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek. Przemiany gospodarcze i konflikty zbrojne w latach 1500–2000 (ang. The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military Conflict From 1500 to 2000) – książka autorstwa Paula Kennedy’ego, opublikowana po raz pierwszy w 1987 (wydanie polskie w 1994).

Jest to historia świata lat 1500–2000, widziana przez pryzmat starcia wielkich mocarstw w rywalizacji o władzę nad światem. Kennedy dokonał w niej syntezy czynników politycznych z ekonomicznymi. Książka znalazła się na liście najlepiej sprzedawanych pozycji dziennika „The New York Times” w 1988.

Układ książki

Tytuły w jęz. angielskim (polskie tłumaczenie)

1. Strategy and Economics in the Preindustrial World (Strategia i gospodarka w świecie przedprzemysłowym)

1.1. The Rise of the Western World (Wzrost świata zachodniego)

1.2. The Habsburg Bid for Mastery, 1519–1659 (Walka Habsburgów o dominację 1519–1659)

1.3. Finance, Geography, and the Winning of Wars, 1660–1815 (Finanse, geografia i wygrywanie wojen, 1660–1815)

2. Strategy and Economics in the Industrial Era (Strategia i gospodarka w erze przemysłowej)

2.1. Industrialization and the Shifting Global Balances, 1815–1885 (Industralizacja i zachwianie globalnej równowagi, 1815–1885)

2.2. The Coming of a Bipolar World and the Crisis of the „Middle Powers”: Part One, 1885–1918 (Nadejście świata dwubiegunowego i kryzys średnich mocarstw: cz. 1, 1885–1918)

2.3. The Coming of a Bipolar World and the Crisis of the „Middle Powers”: Part Two, 1919–1942 (Nadejście świata dwubiegunowego i kryzys średnich mocarstw: cz. 2, 1919–1945)

3. Strategy and Economics Today and Tomorrow (Strategia i gospodarka dzis i jutro)

3.1. Stability and Change in a Bipolar World, 1943–1980 (Stabilizacja i zmiana w świecie dwubiegunowym, 1943–1980)

3.2. To the Twenty-first Century (Ku dwudziestemu pierwszemu wiekowi)

Główne założenia

Zdaniem autora zasadniczym źródłem potęgi wielkich mocarstw jest ich potencjał militarny oraz względny wobec innych mocarstw poziom gospodarki. Na przykład w XVIII wieku Zjednoczone Prowincje Niderlandów były najbogatszym krajem Europy, a Rosja najbiedniejszym, lecz mimo to Holendrzy doznali upadku, a Rosjanie wzrośli w siłę. Materialna siła państwa rzutuje na jego możliwości polityczne w okresie pokoju, stanowiąc skuteczne narzędzie. Kiedy jednak wybucha wojna, to okazuje się, że ostatecznie decyduje różnica potencjałów.

Obraz czasoprzestrzenny

Wizję historii świata według Kennedy’ego można przedstawić w następujący sposób:

okres	Hegemonia	mocarstwa wschodzące	mocarstwa schyłkowe
1519–1659	Habsburgowie, Hiszpania	Francja, Niderlandy, Anglia, Imperium Osmańskie, Szwecja
1660–1815	brak (równowaga sił w Europie)	Francja, Habsburgowie (Austria), Anglia / Wielka Brytania, Rosja, Prusy	Hiszpania, Niderlandy, Imperium Osmańskie, Szwecja
1815–1885	Wielka Brytania	Stany Zjednoczone, Rosja, Austria, Prusy	Francja,
1885–1918	Wielka Brytania	Stany Zjednoczone, Rosja, Niemcy	Francja, Austro-Węgry
1919–1942	brak	Stany Zjednoczone, ZSRR, Niemcy, Japonia, Włochy	Wielka Brytania, Francja
1942–1980	Stany Zjednoczone, ZSRR	Chiny, Wspólnota Europejska, Japonia

Zobacz też

• teoria cykli hegemonicznych
• teoria przejęcia władzy
• teoria systemów-światów

Bibliografia

• Paul Kennedy: Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek. Przemiany gospodarcze i konflikty zbrojne w latach 1500–2000. 1994.
• Leszek Moczulski: Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni. Warszawa: Bellona, 1999