Mohammad Beheszti
Mohammad Hosejni Beheszti (pers. محمد حسینی بهشتی; ur. 24 października 1928 w Isfahanie, zm. 28 czerwca 1981 w Teheranie) – irański duchowny szyicki, ajatollah, pisarz i polityk, jeden z przywódców islamskiej rewolucji w Iranie, współzałożyciel i lider Partii Republiki Islamskiej od jej powstania 18 lutego 1979 do śmierci, współautor konstytucji Islamskiej Republiki Iranu.
Życiorys edytuj
Studiował na Uniwersytecie Teherańskim, a następnie odbywał studia religijne w Komie, gdzie kształcił się m.in. pod kierunkiem ajatollaha Ruhollaha Chomejniego. W latach 1965–1970 kierował Centrum Muzułmańskim przy meczecie imama Alego w Hamburgu. Biegle władał językiem angielskim, następnie nauczył się również niemieckiego, był zwolennikiem wprowadzania nauki języków nowożytnych i przedmiotów ścisłych do programu szyickich seminariów duchownych[1]. Od wczesnych lat 60. zaangażowany w działalność opozycyjną przeciw monarchii szacha Mohammada Rezy Pahlawiego, za co był aresztowany przez SAWAK[2]. Razem z Mortezą Motahharim, Alim Chameneim, Alim Akbarem Haszemim Rafsandżanim, Mohammadem Dżawadem Bahonarem, Mohammadem Mofattehem i Mohammadem Rezą Mahdawim Kanim był w latach 1976-1977 wśród twórców Stowarzyszenia Duchowieństwa Walczącego, które miało budować poparcie dla ruchu na rzecz rewolucji islamskiej, według koncepcji ajatollaha Chomejniego, przejmując faktyczną kontrolę nad meczetami, szkołami religijnymi i stowarzyszeniami religijnymi. Odegrały one później znaczącą rolę podczas rewolucji islamskiej[3].
Podczas rewolucji islamskiej był członkiem Rewolucyjnej Rady Iranu i jednym z trzech najbardziej zaufanych współpracowników Chomejniego (obok Motahhariego i Hosejna Alego Montazeriego[1]). Przed zwycięstwem sił lojalnych wobec Chomejniego brał udział w tajnych negocjacjach między otoczeniem Chomejniego a wojskowymi[4]. W lutym 1979 współtworzył z Chomejnim Partię Republiki Islamskiej i był jednym z jej przywódców[5]. Już po zwycięstwie rewolucji, w sierpniu 1979, Beheszti został wiceprzewodniczącym Zgromadzenia Ekspertów, opracowującego nową konstytucję Iranu[6]. Był zdolnym organizatorem i dobrym mówcą[1]. Uznawano go za drugą najważniejszą osobę w Iranie po Chomejnim[7] Poparł zajęcie ambasady amerykańskiej przez popierających rewolucję islamską studentów[8].
Decyzja Chomejniego, by duchowni nie kandydowali na prezydenta Iranu w zaplanowanych na 1980 wyborach prezydenckich, uniemożliwiła Behesztiemu start. Prezydentem Iranu został Abolhasan Banisadr[8]. Między Banisadrem i Behesztim szybko doszło do konfliktu; ostatecznie prezydent musiał odejść ze stanowiska[9].
Zginął wraz z ponad [iloma?] innymi politykami, w tym 27 deputowanymi do Madżlesu, podczas konferencji partyjnej w wybuchu bomby podłożonej w siedzibie Partii Republiki Islamskiej. Zamach ten został najprawdopodobniej zorganizowany przez Ludowych Mudżahedinów w ramach serii ataków na irański rząd[10]. W oficjalnym rządowym komunikacie o zamachu śmierć polityka porównano do śmierci imama Husajna, jednej z najważniejszych postaci islamu szyickiego, w bitwie pod Karbalą, pisząc, że podobnie jak on Beheszti zginął razem z 72 towarzyszami[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Axworthy 2014 ↓, s. 160-161.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 92.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 100.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 7.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 145.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 160.
- ↑ Mohammad Hosayn Beheshti, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-08-13] (ang.).
- ↑ a b Axworthy 2014 ↓, s. 169.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 206.
- ↑ Axworthy 2014 ↓, s. 214.
- ↑ Ervand Abrahamian: Historia współczesnego Iranu. Warszawa: Książka i Wiedza, 2008, s. 228. ISBN 978-83-05-13597-9.
Bibliografia edytuj
- Michael Axworthy: Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. Londyn: Penguin Books, 2014. ISBN 978-0-14-104623-5.