Wikipedia

Muzyka japońska

Muzyka japońska (nazwa często skracana do angielskiego zapisu J-music) – muzyka powstająca w Japonii.

Muzyka japońska obejmuje szeroki wachlarz stylów muzycznych, zarówno nowoczesnych, jak i tradycyjnych. Japonia jest drugim co do wielkości rynkiem muzycznym na świecie, którego całkowita wartość rynkowa w 2013 roku została wyceniona na ponad 3 miliardy dolarów[1][2]. W 2014 roku wartość ta spadła do 2 miliardów 600 milionów dolarów, jednak nadal pozostała drugim liderem corocznego zestawienia danych dotyczącej ogólnej sprzedaży muzyki w poszczególnych krajach, tworzonego przez Międzynarodową Federację Przemysłu Fonograficznego[3]. Tradycyjna muzyka japońska bardzo często pojawia się w różnych filmach z gatunku western, zaś lokalna w klubach karaoke, dzierżawionych przez wytwórnie muzyczne.

Historia edytuj

 
Hachirō Kasuga – pierwszy piosenkarz enka, czołowy reprezentant muzyki japońskiej

Rdzenie muzyki edytuj

Za najstarszą formę muzyki uznaje się w Japonii trzy gatunki: shōmyō (jap. 声明 Shōmyō), buddyjski śpiew rytualny[4][5] i gagaku (jap. 雅楽 Gagaku)[6][7][8], którego początek datuje się na okresy Nara i Heian. W XIII w. wykształciły się Honkyoku (jap. 本曲), grane przez żebrzących mnichów na fletach shakuhachi (jap. 尺八 lub しゃくはち shakuhachi)[9][10][11][12].

Pieśni ludowe (jap. 民謡 min’yō) przydzielane są do czterech głównych kategorii: pieśni pracy, pieśni religijnych jak na przykład sato kagura (jap. 里神楽 Sato kagura), utworów wykorzystanych na uroczystościach takich, jak: wesela, pogrzeby, festiwale matsuri, święto zmarłych o-bon (jap. お盆 o-bon, także bon), a także piosenek dla dzieci (jap. 童歌 Warabe uta).

 
Noriko Awaya, zwana powszechnie „królową japońskiego bluesa”.

Lata 30.–50. XX wieku edytuj

W latach 30. XX wieku znanym stylem muzycznym była muzyka jazzowa, która czerpała inspiracje z muzyki amerykańskiej i europejskiej. Dominowały także pieśni wojskowe (jap. 軍歌) i poezja śpiewana (jap. 都々逸 dodoitsu) rozwinięta pod koniec okresu Edo. W schyłkowej fazie lat 30. duży rozkwit osiągnął blues[13].

Hibari Misora i Hachirō Kasuga byli głównymi przedstawicielami muzyki enka, formy sentymentalnych ballad[14]. Odmiana tradycyjnej muzyki japońskiej ryūkōka (jap. 流行歌 Ryūkōka) wykształciła się z popu tradycyjnego – kayōkyoku (jap. 歌謡曲 Kayōkyoku)[15].

Lata 60. / 70. / 80. XX wieku edytuj

 
Yellow Magic Orchestra – pionierzy muzyki elektronicznej

Początki japońskiego rocka sięgają pierwszych lat 60. XX wieku, chociaż za oficjalną datę przyjmuje się 1968 rok[16]. W latach sześćdziesiątych western rock i rock psychodeliczny wraz z subkulturą modsów został spopularyzowany przez The Rolling Stones[17], The Ventures[18][19] i The Beatles[17][18][19]. Popularność subkultury modsów silnie popierana przez członków The Beatles, przyczyniła się do powstania pierwotnej i kluczowej dla rozwoju całej późniejszej japońskiej muzyki popularnej, odmiany japońskiego rocka – Group Sounds (jap. グループ・サウンズ Group Sounds)[20]. Gatunek ten był wymieszaniem muzyki rockowej z kayōkyoku. Jego rozwój trwał przez całe dziesięciolecie – od lat 60. do lat 70. XX wieku[21]. Stanowi do czasów współczesnych podstawę tworzenia wszystkich współczesnych, jak i dawnych rodzajów japońskiego rocka. The Beatles byli pierwszymi, a zarazem najpopularniejszymi muzykami tworzącymi muzykę z nurtu western rocka[20].

Popularnymi gatunkami w latach 70. XX wieku była muzyka nowofalowa i rock progresywny. Oba gatunki zostały zainicjowane w Japonii przez brytyjską grupę rockową Deep Purple i amerykańską grupę hardrockową Van Halen[16].

W owym czasie wykształciły się także gatunki takie jak muzyka klubowa i electropop, wywodzące się bezpośrednio od muzyki techno.

Jedynym zespołem japońskim, któremu udało się zaistnieć w latach 70. poza granicami Japonii to kobiecy duet muzyczny Pink Lady, który wykonywał muzykę disco, jednakże zrezygnował z dalszej kariery po zaledwie kilku latach. Pink Lady zarobiły ponad 100 milionów dolarów (w tym między innymi 35 milionów dolarów na reklamach w amerykańskiej telewizji oraz 25 milionów na sprzedaży swoich płyt)[22] i są jedynymi japońskimi artystami w historii, którym udało się osiągnąć sukces komercyjny o dużej skali w Stanach Zjednoczonych. Ilość sprzedanych albumów duetu jest, jednak po dziś dzień trudna do oszacowania, poza paroma singlami i poszczególnymi albumami, co wzbudza podejrzenia amerykańskich mediów, w tym magazynu Billboard o podanie nierzetelnych informacji do wiadomości publicznej w celu wypromowania grupy. Tygodnik jako pierwszy w 1979 roku w swojej rubryce zamieścił informację, iż zespół zarobił ponad 72 miliony dolarów na sprzedaży płyt[23], co zbagatelizował rok później, pisząc że agencja piosenkarek nie była szczera, mówiąc że zarobiły ponad 40 milionów dolarów na samych singlach[22].

Popularną formą po dzień dzisiejszy jest muzyka elektroniczna. Za jej pioniera w japońskim przemyśle rozrywkowym uważa się zespół Yellow Magic Orchestra, działający na scenie od 1977 roku[24]. W pierwszej połowie lat 70. rozpowszechnił się rock elektroniczny, którego pierwszym przedstawicielem w Japonii był kompozytor Isao Tomita. Jako pierwszy w historii japońskiej muzyki w albumie Electric Samurai: Switched on Rock z 1972 roku wymieszał muzykę elektroniczną z rockiem i popem[25].

W latach 80. XX wieku wykształcił się system identyfikacji wizualnej zwany visual kei. Jedną z pierwszych grup rockowych w latach 60. był zespół Happy End, wykonujący folk rocka i rocka awangardowego. W 1982 roku nastała moda na heavy metal za sprawą muzyków wchodzących w skład grupy X-Japan, która dotychczas sprzedała najwięcej albumów i singli spośród wszystkich japońskich zespołów metalowych w historii i zaliczana jest do pionierów nurtu visual kei[26]. Wywarli bardzo silny wpływ na twórczość wielu japońskich zespołów wykonujących muzykę z pogranicza punku, rocka alternatywnego i hard rocka w latach 90. XX wieku i pierwszego dziesięciolecia XXI wieku. Największy sukces komercyjny w historii japońskiej muzyki osiągnął duet muzyczny B’z, wykonujący muzykę z pogranicza hard rocka, który jest jedną z najlepiej sprzedających się grup na świecie z liczbą ponad 80 milionów sprzedanych egzemplarzy płyt w Japonii od początku ich działalności w latach 80[27][28].

Od lat 90. XX wieku edytuj

Ze względu na ciągle zmieniającą się modę w muzyce japońskiej, niewielu artystom udaje się tam utrzymać na dłużej popularność, niemniej jednak istnieje grupa muzyków, którzy po dzień dzisiejszy utrzymują status gwiazd w Japonii. Jednymi z najbardziej znanych, popowych piosenkarek w Japonii są: Ayumi Hamasaki[28], Namie Amuro i Hikaru Utada[29]. Od kilku lat popularny jest girls band AKB48[28]. Największym uznaniem w Japonii cieszą się zespoły rockowe: L’Arc-en-Ciel[30], Glay, Southern All Stars, Mr. Children[29].

Muzyka popularna edytuj

J-pop edytuj

Osobny artykuł: J-pop.

J-rock edytuj

Osobny artykuł: J-rock.

Anison edytuj

Anison (jap. アニソン)[a], skrót od anime song (jap. アニメソング)[32] – termin, którym określa się w japońskim przemyśle muzycznym piosenki wykorzystywane w anime, jak np. piosenki przewodnie z czołówek i zakończeń (OP – opening; ED – ending)[32], użyte w odcinku „insert song” (jap. 挿入歌 Sōnyū uta) lub inne piosenki (jak m.in. „image song” (jap. イメージソング)) związane ogólnie z animacją[31][33]. Anison jest czasami używany jako określenie zbiorowe obejmujące inne związane z subkulturą gatunki muzyki, jak np. muzyka z gier oraz Vocaloid, i jest czasami określany jako „A-Pop”[33].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Słowo anison to wyrażenie typu wasei-eigo będące zbitką wyrazową od słów anime oraz song[31].

Przypisy edytuj

  1. ↑ RIAJ 2013 PDF. Recording Industry Association of Japan, 2013. (jap.).
  2. ↑ RIAJ 2014 PDF. Recording Industry Association of Japan, 2014. (jap.).
  3. ↑ The International Federation of The Phonographic Industry Releases its 2014 Data on The World Music Market. aramajapan.com, 2015-04-22. (ang.).
  4. ↑ shomyo, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
  5. ↑ Shomyo no kaivoices of a thousand years. japansociety.org. (ang.).
  6. ↑ Gagaku – classical japanese music. medievaljapanesestudies.org. (ang.).
  7. ↑ Hitachi Solutions Create, Ltd: 雅楽. kotobank.jp, 2010-05. Cytat: 古代中国に発生した儀式音楽で，歌や舞を伴う器楽合奏曲。中国から東アジアの王朝国家に伝えられたが，今日中国では衰滅してしまい，おもに日本と朝鮮においてその伝統を保ちつつ独自の発展をとげている。 本文は出典元の記述の一部を掲載しています。 (jap.).
  8. ↑ Sakata Shuji: Gagaku. Nipponia, 2002-09-15. Cytat: Gagaku, the music and dance of the Japanese imperial court, is Japan’s oldest performing art. A kangen ensemble (wind and strings) accompanies the dance (...). (ang.).
  9. ↑ Index of pieces for Koten. The International Shakuhachi Society (Kamuso). (ang.).
  10. ↑ The History of the Kinko Ryu. zenflute.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-11)]. (ang.).
  11. ↑ Honkyoku shakuhachi music. flutedojo.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-11)]. (ang.).
  12. ↑ William P. Malm: , Nagauta: The Heart of Kabuki Music. Westport, Conn.: Greenwood Press, 1963.
  13. ↑ Alison J. Ewbank, Fouli T. Papageorgiou: Whose Master’s Voice?: The Development of Popular Music in Thirteen Cultures. via Greenwood Publishing Group., 1997, s. 160. ISBN 978-0-313-27772-6.
  14. ↑ Enka. Natsumelo, 2011. Cytat: The Enka is a Japanese folk song considered an art. The word « Enka » means « Japanese ballad. » Recurring themes in his songs are the same as the origin of the song: the sorrows of love, melancholy, « Furusato » (place where you come from). (...) The singer « Hibari Misora » released her first single mixing with the new style of Japanese culture. It will be very popular in the 50′s & 60′s (...). She is the icon of Enka (...). (ang.).
  15. ↑ Philip Brasor: The Ventures: still rocking after 50 years. The Japan Times, 2008-08-07. (ang.).
  16. ↑ a b Piero Scaruffi: A brief summary of Japanese rock music. scaruffi.com/, 2002. Cytat: 1. Psychedelic-rock had been imported into Japan by countless cover bands and by original bands such as the Jacks, whose Vacant World (1968) was an early classic. (...)
    2. Progressive-rock and New Wave: (...) In the 1970s, a few singer-songwriters began experimenting with new formats. (...) At about the same time, a very radical form of progressive-rock came out of Japan with After Dinner, possibly the best disciples of the Art Bears world-wide, and YBO2, probably the best disciples of King Crimson.While commercial success was on the side of diligent imitations of western fads, such as Loudness and Anthem’s million-seller imitations of Deep Purple and Van Halen, a new generation of avantgarde rock musician was being raised. This yielded a creative explosion in the late 1980s and early 1990s. (...) (ang.).
  17. ↑ a b David Nowak: Japanoise: Music at the Edge of Circulation. Duke University Press, 2013-06-03, s. 248. ISBN 978-0-8223-5392-8. Cytat: (...) or example, pop recordings by the Rolling Stones and the Beatles were imported into Japan under the local category “Group Sounds” (...).
  18. ↑ a b グループサウンズ. Uta-net, 2013-10-30. Cytat: 1. 1965年1月ベンチャーズ、アストロノウツの来日公演で、日本でも爆発的なエレキブームが起こり、TV番組「勝ち抜きエレキ合戦」が放送され、全国にアマチュアのエレキ・バンドが数多く誕生し社会現象になる。当時、エレキバンドとして、寺内タケシとブルージンズやシャープファイブ等が活躍し、数多くのレコードが発売されている。
    2. この、エレキブームの中にあっていち早くヴォーカルナンバーに取り組んだのが、東京ビートルズやザ・スパイダースで、66年6月のビートルズ来日により、歌いながら演奏するバンドのカッコ良さに見せられ、従来のエレキバンドにヴォーカルをプラスした「歌うバンド」の形態が急速に増えた。66 (jap.).
  19. ↑ a b Carolyn Stevens: Japanese Popular Music: Culture, Authenticity and Power. Media, Culture and Social Change in Asia Series. Abingdon, Oxon: Routledge., 2012, s. 43. ISBN 1-134-17951-0.
  20. ↑ a b 第38回 ─ グループ・サウンズ. „『bounce』誌”. 260 (1), 2004-11-25. Japonia. Cytat: (...) ヴェンチャーズに端を発した60年代初頭のエレキ・ブームが種火となり、ビートルズ旋風が追い風となって火が点いた、本邦初のオリジナル・ポップス––それがグループ・サウンズ（以下GS）だ。それまでは、欧米のヒット曲に独自の日本語詞を乗せてカヴァーしたものが〈日本のポップス〉の主流とされていたのだが、GS登場によって、自分たちが曲を作り、演奏し、歌うという、当時においては斬新な音楽スタイルが確立されたのです。そして、英国におけるリヴァプール・サウンドやブリティッシュ・ビートと呼ばれていたものががそうだったように、日本におけるグループ・サウンズもまた、社会を巻き込んでの一大ムーヴメントを巻き起こしたのであります。それはもう、ジャニーズ系やハロプロ系の比にあらずって、当時を目の当たりにしたオヤジみたいな物言いですが）。 ところで、そんなGSのいまもって惹かれる魅力とはいったいなんなのでしょう? それはズバリ、ニッポンの音楽マーケットという制約＝歌謡曲的なニュアンスから逸脱せずに、ありとあらゆる洋楽のスタイルを志向することによって出来上がった独自の音楽性だと思います。洋楽をただ模倣するのではなく、ニッポン特有の情緒やメロウネスを含ませた、ある意味いびつな音楽。当時のGSサウンドをまんま継承するグループはいなくとも、その創作スタイルは現在に至る日本のポップス／ロックの源流と呼べるものなのです。それだけに、GSを好きか嫌いか、理解できるかできないかによって日本のポップス／ロック、その楽しみ方も大きく分かれるのではないでしょうか。. 
  21. ↑ プレミアムアーカイブス ＢＳ永遠の音楽 グループサウンズ大全集 (płatny dostęp do artykułu). NHK, 2013-10-30. [dostęp 2015-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-14)]. (jap.).
  22. ↑ a b Pink Lady Pair Set To Disslove, Go Solo. „Billboard”. 38 (92) (1), s. 67, 1980-08-20. Stany Zjednoczone: Nielsen Business Media, Inc.. ISSN 0006-2510. Cytat: (...)Pink Lady’s 18 singles sold a total of 15 million copies, grossing more than 40 million dollars. The duo 12 albums sold 2.25 million copies, grossing 26 million dollars. (...) Product sponsorship and other sources totalled 34.6 million dollars. (...). 
  23. ↑ Dave Dexter. Pink Lady Invited. „Billboard”. 24 (91) (1), s. 10, 1979-06-16. Stany Zjednoczone: Nielsen Business Media, Inc.. ISSN 0006-2510. Cytat: Pink Lady has reportedly generated 72 million in sales in its native land. (...). 
  24. ↑ About Yellow Magic Orchestra. mtv.com. [dostęp 2015-07-27]. Cytat: (...) The trailblazing force behind the emergence of the Japanese techno-pop sound of the late ’70s, Yellow Magic Orchestra remains a seminal influence on contemporary electronic music -- hugely popular both at home and abroad, their pioneering use of synthesizers, sequencers and drum machines places them second only to Kraftwerk as innovators of Today’s electronic culture. (...) By the 1990s, YMO was cited regularly as a pioneer of ambient house music, resulting in the release of the remix album Hi-Tech/No Crime. (...) (ang.).
  25. ↑ Using and programming analog. W: Mark Jenkins: Analog Synthesizers: Understanding, Performing, Buying- from the legacy of Moog to software synthesis. Stany Zjednoczone: Focal Press, 2007-06-29. ISBN 0-240-52072-6, ISBN 978-0-240-52072-8. Cytat: White’s arrangement of The Snow In Dancing (or Snowflakes Are Dancing) as almost convincing as the later Isao Tomita version. (...) in Japan, a further revolution in synthesizer programming was about to take place. Isao Tomita’s Moog debut was on an album titled Electric Samurai: Switched on Rock, released in the USA by CBS in 1974. Conventionally for the time, this comprised covers of chart hits with a standard rock and pop backing including (others) tracks (...) – but Tomita’s careful attention to Moog programming was already beginning to show. The lead sounds are full and strong, and there are also early versions of Tomita’s Snowflakes Are Dancing (also known as The Newest Sound of Debussy), released by RCA in 1974, was the album that took analog synth programming in the classical field to new heights, the string sounds were rich and full of movements, and the overall approach was much more chordal than that of Walter Carlos. Tomita explained (interview with the author,1999) (...)..
  26. ↑ Neil Strauss: THE POP LIFE; End of a Life, End of an Era. The New York Times, 1998-06-18. (ang.).
  27. ↑ 【オリコン】B’z、前人未到のシングル・アルバム通算8000万枚突破. oricon.co.jp, 2011-08-02. Cytat: B’z のシングル・アルバム総売上枚数は、1988年9月のデビューから約23年かけて8004.6万枚 (jap.).
  28. ↑ a b c Gillian Orr: Why has Japan’s CD market suddenly gone into decline?. independent.co.uk, 2014-03-25. Cytat: CDs in Japan are sold on a fixed-price system (each one about £18), and Poole points to the popularity of Japanese idol pop groups such as AKB48 and HKT48, who encourage fans to buy multiple copies of the same single, for artificially bloating Japan’s sales figures over the previous few years. „Each purchase allows the fan to vote in elections that allow them to nominate which members of the group get promoted to the front of the group or sing the next song,” he says. „These groups regularly sell over one million units per single. Compared to the UK, where only a few thousand sales can top the charts… Japan is an exceptional market.” (...) But Ayumi Hamasaki, the best-selling Japanese solo artist of all time, is little-known outside her home country. As is B’z, a Japanese rock duo that boasts 80 million record sales. What they don’t have is global fame. But with a music market the size of Japan’s, they’re probably not too bothered about that. (...) (ang.).
  29. ↑ a b Vanessa Devine: Hello Asia! Feature: Top 10 Japanese Music Industry Breadwinners. theaureview.com, 2014-08-07. [dostęp 2015-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-27)]. (ang.).
  30. ↑ Zack O’Malley Greenburg: L’Arc-En-Ciel: The Richest Rock Band You’ve Never Heard Of. forbes.com, 2012-03-27. (ang.).
  31. ↑ a b 「新人で歌やイベントがNGなら仕事が難しい」変わりゆく声優の現状をプロが真剣討論. paradisearmy.com. [dostęp 2017-07-17]. (jap.).
  32. ↑ a b Ivan Bersanetti: Tivulandia Nippon, Tom 1. Youcanprint, 2016, s. 5. ISBN 978-8892636378.
  33. ↑ a b What is “Anison“?. gurashii.com. [dostęp 2017-07-17]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzyka_japońska&oldid=73052552”