Najazd Johna Browna
Najazd Johna Browna[1] – wydarzenie polityczne w historii Stanów Zjednoczonych, mające miejsce 16 października 1859 roku w Harpers Ferry.
| |||
| Czas konfliktu |
16 października 1859 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce konfliktu | |||
| Terytorium | |||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Podmiot interweniujący | |||
| milicja stanowa, piechota morska | |||
| Przyczyny operacji | |||
| niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych | |||
| Cele operacji | |||
| abolicjonizm, uwolnienie czarnych obywateli i stworzenie oddzielnego państwa dla Afroamerykanów | |||
| Rezultaty operacji | |||
| schwytanie Johna Browna i części jego zwolenników i doprowadzenie ich przed sąd | |||
| Straty stron konfliktu | |||
| |||
Geneza edytuj
John Brown był zagorzałym abolicjonistą, który uważał, że jedyną możliwością obalenia niewolnictwa jest zbrojna insurekcja[2]. Twierdził, że jest egzekutorem planu Bożego, którego celem jest przemaszerowanie całego Południa kraju, uwalnianie niewolników i stworzenie państwa dla Afroamerykanów[2][3]. Po krwawiącym Kansas i sprawie Dreda Scotta, w 1856 roku Brown dokonał ataku w Pottawatomie (hrabstwo Franklin), gdzie zabił pięciu domniemanych zwolenników niewolnictwa[4]. Uznano go wówczas za przestępcę, jednak abolicjoniści uważali go za bohatera[4]. Postanowił wówczas się ukryć przed wymiarem sprawiedliwości i opracować plan dalszego działania[2].
Atak na Harper’s Ferry edytuj
16 października 1859 roku, przy wsparciu około dwudziestu ludzi (czarnych i białych) najechał miejscowość Harper’s Ferry[5]. W wyprawie wzięło udział trzech jego synów, lecz jego dotychczasowy zwolennik Frederick Douglass zrezygnował, zwracając uwagę, że magazyn jest zbyt łatwy do otoczenia[3]. Oddział Browna dotarł do miasteczka, zabił burmistrza i zdobył, znajdujący się tam, magazyn broni[3]. Niewolnicy jednak nie wsparli powstania, natomiast milicja stanowa i oddział piechoty morskiej z łatwością odbiła magazyn i stłumiła rebelię[6]. Część napastników została zabita, natomiast resztę aresztowano i postawiono przed sądem[6]. Brown i jego współpracownicy zostali oskarżeni o zdradę stanu Wirginia, spiskowanie oraz morderstwa i sąd wymierzył im karę śmierci[6]. Po ogłoszeniu wyroku, Brown stwierdził, że nie czuł wyrzutów sumienia i nigdy nikogo nie nakłaniał do powstania[3]. Egzekucję wykonano przez powieszenie 2 grudnia 1859 roku[5]. Jego działania były finansowane przez wiodących abolicjonistów z Północy, a jego plany znało około stu osób, w tym sekretarz wojny[3][5].
Konsekwencje i odbiór edytuj
Główni działacze abolicjonistycznej Partii Republikańskiej, Abraham Lincoln i William H. Seward potępili działanie Browna, nazywając je przestępstwami[6]. Na Południu dominowały uczucia strachu wobec zagrożenia niewolnictwa i jego siłowego zwalczania[6]. Północ kraju wyraziła poparcie dla Browna, co tylko pogłębiło przerażenie na Południu[6]. Ponadto mieszkańcy stanów południowych byli przekonani, że republikanie wspierali działania Browna, co doprowadziło do decyzji o przyspieszeniu secesji, w przypadku zwycięstwa Partii Republikańskiej[6]. Czołowi antyniewolniczy literaci i intelektualiści, tacy jak Ralph Waldo Emerson, Henry David Thoreau i John Greenleaf Whittier przedstawiali Browna jako bohatera[5]. Także Cyprian Kamil Norwid zadedykował Brownowi dwa wiersze: „John Brown” i „Do obywatela Johna Braun”[7]. Czarnoskórzy aktywiści W.E.B. Du Bois i Malcolm X, a także pisarka Alice Walker stawiali Johna Browna za wzór do naśladowania[8]. Około 1861 roku, w momencie wybuchu wojny secesyjnej powstała pieśń marszowa „John Brown’s Body” śpiewana do melodii wykorzystanej później w „Battle Hymn of the Republic”[9]. O wystąpieniu Johna Browna Stephen Vincent Benét napisał poemat John Brown’s Body[10], za który w 1929 roku otrzymał Nagrodę Pulitzera w dziedzinie poezji[11].
Przypisy edytuj
- ↑ M. Jones: Historia USA. s. 240.
- ↑ a b c Z. Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. s. 613.
- ↑ a b c d e Z. Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. s. 614.
- ↑ a b Z. Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. s. 605.
- ↑ a b c d A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 29.
- ↑ a b c d e f g M. Jones: Historia USA. s. 241.
- ↑ Sara Dickinson. Norwid a dzieje Johna Browna. „Studia Norwidiana”. 8, s. 87, 1990. Instytut Badań nad Twórczością Cypriana Norwida. ISSN 0860-0562. (pol.).
- ↑ Z. Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. s. 616.
- ↑ John Brown's Body. Biblioteka Kongresu. [dostęp 2018-04-24]. (ang.).
- ↑ John Brown’s Body, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-25] (ang.).
- ↑ John Browns Body, by Stephen Vincent Benet (Farrar). The Pulitzer Prizes. [dostęp 2018-04-27]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Zbigniew Lewicki: Historia cywilizacji amerykańskiej. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2010. ISBN 978-83-7383-448-4. (pol.).
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.).