Wikipedia

Naleźliny

Naleźliny (Andreaeopsida) – klasa mchów. Zalicza się do niej zwykle jeden rodzaj – naleźlina Andreaea z ok. 100 gatunkami[3][4]. Są to rośliny o zasięgu obejmującym wszystkie kontynenty, spotykane jednak głównie w klimacie okołobiegunowym, umiarkowanym chłodnym i oceanicznym[5]. W Europie występuje 10 gatunków przedstawicieli tego rodzaju, z czego 6 w Polsce[6]. Rosną zwykle na skałach kwaśnych, granitowych[5].

Naleźliny
Ilustracja
Andreaea rupestris
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

naleźliny

Nazwa systematyczna
Andreaeopsida J. H. Schaffn.[2]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Darń Andreaea rupestris
Darń Andreaea rupestris
Andreaea rupestris

Nazwa naukowa rodzaju i utworzonych z niej nazw taksonów wyższych rang upamiętnia niemieckiego przyrodnika i aptekarza Johanna Gerharda Reinharda Andreaea (1724–1793)[5].

Morfologia edytuj

 
Andreaea heinemannii
 
Andreaea rothii
 
Andreaea nivalis
Splątek
Początkowo nitkowaty i silnie rozgałęziony, wyrasta z wielokomórkowego zarodnika. Następnie plechowaty, o wstęgowatym kształcie[3]. Wyróżnia się tym wśród mchów, że tworzą ją dwie lub trzy warstwy komórek, a nie pojedyncza[7].
Gametofit
Rośliny tworzące zbite darnie lub poduszeczki barwy czarnej lub brunatnej, czasem fioletowo nabiegłe[8][5]. Łodyżka cienka i okrągła, zwykle rozgałęziona[8], bez wiązki centralnej[5]. Ulistniona jest gęsto i skrętolegle. Listki zwykle z szydlastym kończykiem, z żebrem lub bez[8]. Mają prostą budowę anatomiczną – brak elementów przewodzących i żeberka[8]. Kształt blaszki jest jajowaty, wąskolancetowaty, czasem lirowaty, liście są proste lub wygięte, na końcu zaostrzone lub zaokrąglone, całobrzegie i piłkowane[5]. Na szczycie roślin rozwijają się walcowate plemnie i buteleczkowate rodnie. Rośliny są jedno- lub dwupienne[8].
Sporofit
Wyrasta na pseudopodium (brak sety podobnie jak u torfowców). Puszka zarodni oddzielona jest od stopy tylko krótkim przewężeniem. Sama zarodnia jest okryta drobnym czepkiem i otwiera się czterema (rzadko 8[5]) podłużnymi szczelinami[3], powstającymi wzdłuż szeregów słabszych komórek[7]. Wewnątrz zarodni znajduje się kolumienka okryta woreczkiem zarodnikowym, przylegającym też do ścian zarodni (brak przestworów powietrznych)[5].

Ekologia edytuj

Naleźliny występują na skałach bezwapiennych, w miejscach wilgotnych[8]. Zwykle w górach[9]. W Polsce rośliny te spotykane są górach i bardzo rzadko na głazach narzutowych w północnej części kraju[3]. Zarodnie otwierają się tylko podczas niskiej wilgotności, kiedy zarodniki mogą być daleko rozprzestrzeniane przez ruchy powietrza. Gdy jest wilgotno – zarodnie pozostają zamknięte[7].

Systematyka edytuj

Na ogół wyróżnia się tu jeden rodzaj – naleźlinę Andreaea Hedw. klasyfikowany do rodziny naleźlinowatych Andreaeaceae Dumort. i rzędu naleźlinowców Andreaeales Limpr.[2][3]. W niektórych ujęciach włączane są tu rośliny z rodzaju Andreaeobryum (w randze odrębnego rzędu Andreaeobryales B.M.Murray), a z rodzaju Andreaea wyłącza się jeden lub dwa inne rodzaje[10].

Pozycja systematyczna naleźlin na drzewie filogenetycznym mchów[11]
mchy

Takakiopsida takakiowe




Sphagnopsida torfowce





Andreaeobryopsida



Andreaeopsida naleźliny






Oedipodiopsida




Tetraphidopsida



Polytrichopsida płonniki





Bryopsida prątniki






Wykaz gatunków z rodzaju naleźlina Andreaea[4][12]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  2. ↑ a b c B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-03-16] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  4. ↑ a b Andreaea. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-03].
  5. ↑ a b c d e f g h A.J.E. Smith: The Moss Flora of Britain and Ireland. Cambridge i in.: Cambridge University Press, 2004, s. 103. ISBN 978-0-521-54672-0.
  6. ↑ Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census catalogue of Polish mossees. Kraków: Institute of Botany of the Polish Academy of Sciences, 2003, s. 16, seria: Biodiversity of Poland. ISBN 83-85444-84-X.
  7. ↑ a b c Peter H. Raven, Susan E. Eichhorn, Ray F. Evert, Biologia roślin, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2023, s. 396-397, ISBN 978-83-01-22896-5.
  8. ↑ a b c d e f Jadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 132-133.
  9. ↑ Edward Pojnar i in.: Botanika. Teoria i ćwiczenia. Cz. II. Systematyka roślin. Kraków: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Krakowie, 1999, s. 97. ISBN 83-86524-35-9.
  10. ↑ Wolfgang Frey, Eberhard Fischer, Michael Stech: Bryophytes and seedless Vascular Plants. W: Wolfgang Frey (red.): Syllabus of Plant Families - A. Engler's Syllabus der Pflanzenfamilien. 13. wydanie, T. 3, Borntraeger, Berlin/Stuttgart 2009, ISBN 978-3-443-01063-8
  11. ↑ Yang Liu i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01] (ang.).
  12. ↑ Nazwy zwyczajowe według: Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 19. ISBN 83-85444-84-X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Naleźliny&oldid=71987888”