Napoleonka
Napoleonka (potocznie kremówka) – w Polsce, ciastko złożone z dwóch płatów ciasta francuskiego, przełożone bitą śmietaną, kremem śmietankowym, budyniowym[1] lub bezowym, zazwyczaj posypane cukrem pudrem[2]. Bywa również przybierane kremem lub pokrywane warstwą lukru.
Pochodzenie ciastka i nazwy „napoleonka” edytuj
Ciastko to wytwarzane jest na wzór francuskiego mille-feuille[3] – deseru złożonego z trzech warstw ciasta francuskiego przełożonego kremem lub dżemem. Jako źródło pochodzenia mille-feuille podawany jest m.in. Neapol. Po francusku przymiotnik „neapolitański” brzmi napolitain i prawdopodobnie poprzez przekręcenie tego słowa, deser ten i jego pochodne nazywane są w krajach europejskich „napoleonami”, „napoleonkami” itd. – co ma nawiązywać do Napoleona Bonapartego[4].
Napoleonki (w liczbie pojedynczej napoleonek lub napoleonka) jako ciastka składające się z trzech części jakiegoś ciasta, przekładane kremem, konfiturą zostały odnotowane na początku XX wieku w Słowniku języka polskiego (tzw. słownik warszawski) pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwiedzkiego[5].
Regionalizmy edytuj
Według niektórych źródeł, w Warszawie określenie „napoleonka” przyjęło się od przedwojennej cukierni o tej samej nazwie. „Napoleonka” należała do Feliksa Gołaszewskiego, mieściła się przy ul. Świętokrzyskiej 26 i była zwrócona frontem do placu Napoleona[6]. Sprzedawane w „Napoleonce” ciastka przejęły ponoć od niej nazwę i były jej sztandarowym produktem[6]. W 1930 roku Gołaszewski uruchomił przy ulicy Nowy Świat 53 (w miejscu sławnej cukierni „Kresy”) drugą cukiernię o tej samej nazwie[6]. W 1936 roku cukiernię z Nowego Świata zastąpił „Napoleonką” przy ul. Puławskiej 3[6].
We Wrocławiu znane są zarówno napoleonki (z kremem śmietanowym), jak i kremówki (z kremem waniliowo-budyniowym)[7]. Odwrotnie jest w Łodzi.
W Wielkopolsce dla obu rodzajów ciastka przyjęło się określenie „napoleonka”[3].
W Małopolsce natomiast funkcjonuje „kremówka”[3], przy czym ciastko z bladoróżowym kremem na bazie białek nazywane jest „napoleonem”.
Kremówki papieskie edytuj
16 czerwca 1999 podczas spotkania z mieszkańcami Wadowic papież Jan Paweł II wspomniał kremówki, które w młodości jadał w miejscowej cukierni:
- A tam była cukiernia. Po maturze chodziliśmy na kremówki. Że myśmy to wszystko wytrzymali, te kremówki po maturze[8],
skąd wzięło się określenie papieska kremówka lub wadowicka kremówka. Cukiernia, którą odwiedzał Karol Wojtyła, mieściła się na rogu Rynku i ul. Mickiewicza (pod nr 15) i już nie istnieje. Prowadził ją przybyły w 1936 z Wiednia do Wadowic cukiernik Karol Hagenhuber. Obecnie część kremówek sprzedawanych pod nazwą papieskie zawiera alkohol, co miałoby tłumaczyć niejednoznaczny uśmiech, z jakim Jan Paweł II wspominał te ciastka. Jednak zdaniem syna Hagenhubera, w kremówkach z cukierni ojca na pewno nie było alkoholu[9]. Według przekazów, Karol Wojtyła miał się założyć z kolegami o to, kto zje najwięcej kremówek. Wojtyła miał ich zjeść kilkanaście naraz – w zależności od źródła mowa jest o dwunastu[10] lub osiemnastu[9].
Kremówki wspominane przez Wojtyłę przełożone były kremem budyniowym[1].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Alina Bosak: Ciastko papieża. [w:] nowiny24.pl [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2005-04-14. [dostęp 2016-01-31].
- ↑ Wyroby z ciasta francuskiego (hasło "Napoleonki"). W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne SA, Wydanie XVIII (2009), s. 179. ISBN 978-83-02-02862-5.
- ↑ a b c Anna Jabłońska, Dorota Matyaszczyk: „Napoleon i jego epoka w Wielkopolsce” XIV Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Wielkopolsce 2006. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne "Gniazdo". [dostęp 2012-03-20].
- ↑ Agnieszka Kręglicka: Mille-feuille. Wysokie Obcasy (Gazeta Wyborcza), 2008-06-15. [dostęp 2012-03-20].
- ↑ Słownik języka polskiego. T. 3.: N-Ó, Warszawa 1904, s. 127
- ↑ a b c d Jerzy S. Majewski: Nowy Świat 53. Gazeta.pl, 2007-08-16. [dostęp 2012-03-04].
- ↑ Michał Smolorz: Odwieczna wojna napoleonki z kremówką. gazeta.pl, 2010-08-23. [dostęp 2012-03-04].
- ↑ Jan Paweł II, Polska 1999. Przemówienia i homilie, Warszawa: Katolicka Agencja Informacyjna; Marki: "Michalineum", 1999, ISBN 83-7019-226-2, s. 247.
- ↑ a b Małgorzata Skowrońska: Plebiscyt kulinarny. Kariera pijanej kremówki. gazeta.pl, 2010-08-07. [dostęp 2012-03-04].
- ↑ MAJ: Te kremówki po maturze. [w:] wielkopolskie naszemiasto.pl [on-line]. Polska Press sp. z o.o., 2006-04-01 (aktualizacja: 2006-04-07). [dostęp 2016-01-31].