Nurzec-Stacja
Nurzec-Stacja (białorus. Нурэц-Станцыя, Nurec-Stancyja) – osada w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Nurzec-Stacja[4][5].
| osada | |
 Budynek dworca kolejowego w Nurcu-Stacji | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1508[2] |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
17-330[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BSI |
| SIMC |
0037894[4] |
Położenie na mapie gminy Nurzec-Stacja  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego  | |
 52°27′40″N 23°05′06″E/52,461111 23,085000[1]
| |
| Strona internetowa | |
Miejscowość jest siedzibą gminy Nurzec-Stacja, rzymskokatolickiej parafii Matki Bożej Częstochowskiej. Natomiast prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Dymitra w Żerczycach.
Znajduje się tu Nadleśnictwo Nurzec, szkoła podstawowa, przedszkole publiczne, ośrodek zdrowia, posterunek policji, Ochotnicza Straż Pożarna, biblioteka publiczna oraz stacja kolejowa Nurzec.
Historia edytuj
Zaczątkiem miejscowości była osada robotników pracujących przy budowie linii kolejowej Białystok–Siedlce w 1904 roku.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku osadę zamieszkiwało 156 osób, wśród których 81 było wyznania rzymskokatolickiego, 30 prawosławnego, 7 ewangelickiego a 38 mojżeszowego. Jednocześnie 91 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 26 białoruską, 1 niemiecką a 38 żydowską. Było tu 16 budynków mieszkalnych[6].
Do 1934 roku osada Nurzec-Stacja (położona na północ od torów) znajdowała się w gminie Milejczyce, a stacja kolejowa Nurzec (z położonym na południe od torów osiedlem Zaolzie) w gminie Radziwiłłówka w powiecie bielskim. 16 października 1933 obie miejscowości utworzyły dwie odrębne gromady w poszczególnych gminach[7]. 1 października 1934 przeprowadzono obszerne zmiany granic gmin w powiecie bielskim, w związku z czym stację kolejową przeniesiono ze zeniesionej gminy Radziwiłłówka do gminy Milejczyce[8], gdzie została zintegrowana z osadą Nurzec-Stacja w jedną gromadę o nazwie Nurzec Stacja Kolejowa[9]. Ponadto 16 kwietnia 1936 gromadę Nurzec Stacja Kolejowa połączono z gromadą Nurzec (we wsi Nurzec) w jedną gromadę o nazwie Nurzec[10]. Podział na dwie gromady (Nurzec i Nurzec-Stacja) przywrócono ponownie 1 czerwca 1951[11]
W sierpniu 1942 Niemcy utworzyli w Nurcu getto dla ludności żydowskiej[12]. Mieszkało w nim ok. 250 osób[12]. Getto zostało zlikwidowane na początku listopada 1942, a jego mieszkańców wywieziono do getta w Kleszczelach[12].
W czasie okupacji niemieckiej Armia Krajowa przeprowadziła tutaj akcję mającą na celu uwolnienie Żydów transportowanych koleją do obozu zagłady w Treblince. Wydarzenie to opisuje relacja zawarta w książce:Zagłada Żydów (1939–1945) (wydanie II poprawione i poszerzone, oprac. Julian Grzesik, Lublin 2008): "W grudniu 1942 r. patrol AK dowodzony przez sierżanta „Sępa" (Kazimierz Wyszyński) zatrzymał pod Nurcem na wschód od Siemiatycz pociąg wiozący Żydów transportowanych z Wilna do Treblinki. Ci nie chcieli opuścić wagonów. Partyzanci trzymając w szachu litewskich konwojentów, którzy zabarykadowali się w swym wagonie, tłumaczyli Żydom, że jadą na pewną śmierć. W odpowiedzi usłyszeli, że jadą nie na śmierć, lecz do pracy, bo kazano im zabrać potrzebne do niej narzędzia."[13]
Rozwój miejscowości związany był z uruchomieniem tartaków i kaflarni działających w okresie międzywojennym i powojennym. Tartak w Nurcu-Stacji do 1994 roku zaliczano do największych w rejonie nadbużańskim.
Na terenie miejscowości w latach 1954-1999 znajdowała się jednostka wojskowa Wojska Polskiego (JW3748)[14].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Nurzec-Stacja. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Zabytki edytuj
- dworzec kolejowy, XIX/XX, nr rej.:A-59 z 27.08.2003
- wieża ciśnień, nr rej.:A-59 z 27.08.2003[15].
- Zabytki Nurca-Stacji
-
Stacja kolejowa Nurzec -
Wieża ciśnień obok dworca w Nurcu-Stacji
Zobacz też edytuj
- inne miejscowości o nazwie Nurzec
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90557
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 837 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 23.
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Dz.U. 1934 nr 70 poz. 675
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1935, nr 20, poz. 83
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki 1936, nr 5, poz. 29
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
- ↑ a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 343. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Podlascy Żydzi - Nurzec-Stacja. Próba odbicia więźniów z pociągu w Nurcu-Stacji. nawschodzie.pl. [dostęp 2016-08-04].
- ↑ Historia najnowsza - JW 3748 Nurzec Stacja. kuperpodlaski.pl. [dostęp 2023-01-13].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 60 [dostęp 2012-01-23].
Linki zewnętrzne edytuj
- Nieoficjalna strona gminy Nurzec Stacja. nurzecstacja.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-10)].