OKa1
OKa1 – polskie oznaczenie na PKP lekkiego parowozu tendrzaka łotewskiej serii Tk, produkcji niemieckiej i łotewskiej, budowanej w latach 1928–1934. Po roku 1945 eksploatowany również przez PKP; był to jedyny w Polsce parowóz z jedną osią napędną[3].
 OKa1-1 w Muzeum Kolejnictwa w Warszawie | |
| Producent |
Krupp, Fēnikss, TFD, TFL i inni |
|---|---|
| Lata budowy |
1928–1934 |
| Układ osi |
1A1 |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
29 800 kg[1] |
| Masa służbowa |
37 200 kg[2] |
| Długość |
9425 mm[2] |
| Rozstaw osi skrajnych |
5700 mm[1] |
| Średnica kół napędnych |
1500 mm[3] |
| Średnica kół tocznych |
1050 mm[3] |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
14 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
51,2 m²[3] |
| Powierzchnia przegrzewacza |
21,8 m²[3] |
| Powierzchnia rusztu |
1,25 m²[3] |
| Średnica cylindra |
320 mm[3] |
| Skok tłoka |
520 mm[1] |
| Pojemność skrzyni węglowej |
1,7 t[3] |
| Pojemność skrzyni wodnej |
3,3 m² |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Maksymalna siła pociągowa |
3230 kG[2] |
| Prędkość konstrukcyjna |
75 km/h[2] |
Historia edytuj
W 1928 roku zarząd kolei łotewskich złożył zamówienie na skonstruowanie lekkich i ekonomicznych tendrzaków do obsługi ruchu podmiejskiego[2]. Ogółem zakupiono 20 sztuk, z czego pierwsze trzy zbudowane były w Niemczech (nry 231-233 w zakładach Hohenzollern w Düsseldorfie). Testy okazały się pomyślne, dlatego w 1931 roku zamówiono kolejne sześć w zakładach niemieckich (234-236 – Krupp i 237-239 – Henschel), przy tym montaż i części takie, jak budka maszynisty i skrzynie wodne wykonywały łotewskie zakłady Fēnikss w Rydze[2]. Wprowadzono w nich niewielkie ulepszenia w stosunku do pierwszej partii[2]. W latach 1933–1934 zbudowano ostatnie 11 lokomotyw w łotewskich warsztatach kolejowych: 6 w TFD w Dyneburgu (240-242, 248-250) i 5 w TFL w Lipawie (243-247)[2][4]. Stanowiły one alternatywę dla wagonów spalinowych na mniej uczęszczanych szlakach osobowych[3]. Parowozy normalnie były początkowo przystosowane do toru szerokości 1524 mm, lecz posiadały także wymienne osie o standardowym rozstawie 1435 mm[4].
Eksploatacja edytuj
Lokomotywy były przydzielone do lokomotywowni w Šķirotava, Jełgawie, Dyneburgu, Rezekne i Krustpils[2]. We wrześniu 1940 roku, po przyłączeniu Łotwy do ZSRR, parowozy zostały przejęte przez koleje radzieckie[4]. Podczas wojny część parowozów została zdobyta przez Niemców, 5 z nich zostało ponownie przejęte przez wojska radzieckie i po wojnie w ZSRR znajdowało się 12 parowozów tej serii[5]. Wycofano je w latach 50., kilka przekazano do przemysłu[5].
Po roku 1945 na PKP znalazły się dwa parowozy Tk: nr 235 (oznaczony jako OKa1-1) oraz nr 242 (oznaczony jako TKa-242)[6]. Oka1-1 został wycofany z ruchu w 1969, a wcześniej prowadził pociągi służbowe w rejonie stacji rozrządowej Łazy. Parowóz TKa-242 pracował do roku 1957 w lokomotywowni w Kutnie[3]. Dla celów muzealnych pozostawiono lokomotywę OKa1-1, która obecnie znajduje się w Muzeum Kolejnictwa w Warszawie[6].
Trzy lokomotywy po wojnie znalazły się na kolejach zachodnioniemieckich (wycofane z końcem 1951 roku), a jedna na kolejach wschodnioniemieckich[5]. Pozostałe dwie zaginęły podczas wojny[5].
Opis edytuj
Tendrzak o układzie osi 1A1, na parę przegrzaną. Oś wiodąca i oś napędowa były zamocowane sztywno w ostoi, oś podtrzymująca z tyłu była na półwózku Bissela (układ odwrotny, niż najczęściej spotykany)[2]. Lokomotywy serii Tk posiadały pneumatyczny mechanizm pozwalający na zmniejszenie obciążenia tylnej osi tocznej i zwiększenie o 50% obciążenia osi napędnej podczas rozbiegu lokomotywy[4]. Masa przyczepna i jednocześnie nacisk osi napędowej wynosiły 15,4 T, a maksymalny nacisk osi 17,3 T[2].
Lokomotywa miała kocioł z 55 płomieniówkami o średnicy 39,5/44,5 mm (powierzchnia ogrzewalna 20,5 m²) oraz 26 płomienicami o średnicy 100,5/108 mm (powierzchnia ogrzewalna 24,6 m²)[2]. Całkowita powierzchnia ogrzewalna (od strony ognia) wahała się od 49,3 do 51,2 m²[2]. Kocioł był wyposażony w przegrzewacz o powierzchni 21,8 m²[2].
Silnik dwucylindrowy bliźniaczy, o średnicy cylindra 320 mm i skoku tłoka 520 mm. Rozrząd Walschaertsa[2].
Do serii Tk na Łotwie były ponadto zaliczone dwie inne lokomotywy (tendrzaki): Tk-226 o układzie osi C i Tk-227 o układzie osi B[7]. Łotewskie lokomotywy serii Tk należy odróżniać od litewskiej serii lokomotyw Tk.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Toms Altbergs, Latvijas dzelzceļu lokomotīves, Ryga, 2005, ISBN 9984-19-693-3, (łot.), s. 176.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Toms Altbergs, The Latvian Tk tanks, "Locomotives International" nr 101, (ang.), s. 54–56.
- ↑ a b c d e f g h i j Paweł Terczyński, Atlas parowozów, wyd. 1, Poznań: Poznań Klub Modelarzy Kolejowych, 2003, s. 102, ISBN 83-901902-8-1, OCLC 917950022.
- ↑ a b c d Witalij A. Rakow, Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955, Moskwa 1995, ISBN 5-277-00821-7 (ros.), s. 330–331.
- ↑ a b c d Toms Altbergs, The Latvian Tk tanks, „Locomotives International” nr 101, (ang.), s. 56.
- ↑ a b Kalendarz Młodego Technika '89. Maria Pietrzyk (red.). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, 1988, s. 12.
- ↑ Toms Altbergs, Latvijas dzelzceļu lokomotīves, Ryga, 2005, ISBN 9984-19-693-3, (łot.), s. 50.
Bibliografia edytuj
- Toms Altbergs, Latvijas dzelzceļu lokomotīves, Ryga, 2005, ISBN 9984-19-693-3, (łot.)
- Toms Altbergs, The Latvian Tk tanks, „Locomotives International” nr 101, (ang.)
- Witalij A. Rakow, Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955, Moskwa 1995, ISBN 5-277-00821-7 (ros.)
- Paweł Terczyński, Atlas parowozów, wyd. 1, Poznań: Poznań Klub Modelarzy Kolejowych, 2003, ISBN 83-901902-8-1, OCLC 917950022.