ORP Toruń (1920)
ORP Toruń – monitor rzeczny Marynarki Wojennej II RP.
 Monitory „Toruń” i „Warszawa” w porcie | |
| Historia | |
| Stocznia | |
|---|---|
| Wodowanie |
kwiecień 1920 |
 Marynarka Wojenna
| |
| Nazwa |
ORP „Mozyrz” |
| Wejście do służby |
13 sierpnia 1920 |
| Wycofanie ze służby | |
 MW ZSRR
| |
| Nazwa |
Winnica |
| Wejście do służby |
24 października 1939 |
| Wycofanie ze służby |
wrzesień 1941 |
| Los okrętu |
zatopiony |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
110-112,5 ton |
| Długość |
34,5 m |
| Szerokość |
5,05 m |
| Zanurzenie |
0,7 do 0,89 m |
| Napęd | |
| do 1937 r. trzy silniki spalinowe Maybach, 4-cylindrowe o łącznej mocy 180 KM; od 1938 r. dwa silniki spalinowe Glennifer 6-cylindrowe o łącznej mocy 200 KM[potrzebny przypis] | |
| Prędkość |
10,5 km/h |
| Zasięg |
1200 km |
| Uzbrojenie | |
| 3 działa 75 mm 4 ckm | |
| Załoga |
44 ludzi |
Historia edytuj
Został zbudowany w 1920 r. w Stoczni Gdańskiej (Danziger Werft)[1].
Do służby wszedł rok później, jako ORP „Mozyrz” we Flotylli Wiślanej. Kotwiczył w Toruniu. Jesienią 1922 r. został przebazowany do Flotylli Pińskiej, gdzie wraz z ORP „Warszawa” utworzył II grupę monitorów. 31 lipca 1923 r. zmieniono nazwę okrętu na ORP „Toruń”. Następnie w grupie z ORP „Pińsk” i ORP „Horodyszcze”. W 1938 r. przeszedł gruntowną modernizację, m.in. wymieniono silnik i uzbrojenie, na 3 działa kalibru 75 mm wz. 97 i 4 ckm. Ostatnim dowódcą był kpt. mar. Bolesław Porydzay, a jego zastępcą ppor. mar. rez. Tomasz Musielewicz (obaj w 1939 r. trafili do sowieckiej niewoli i zostali zamordowani w Katyniu). 17 września 1939 r. rozkazem gen. Franciszka Kleeberga podporządkowany d-cy Brygady KOP „Polesie” płk. Tadeuszowi Różyckiemu-Kołodziejczykowi.
Następnego dnia ok. 10 km od Mostów Wolańskich został zatopiony przez własną załogę[1].
Wydobyty przez Rosjan 5 października 1939 r. i włączony do ich marynarki, jako „Winnica” (J. Piwowoński podaje nazwę „Witebsk”[1]). Po wejściu do służby 24 października, został przydzielony do flotylli dnieprzańskiej, by 17 lipca 1940 r. zostać przeniesiony do Flotylli Pińskiej[2]. W czerwcu 1941 r. stacjonował w Pińsku i po ataku niemieckim ruszył w kierunku Brześcia, ale 24 czerwca powrócił do Pińska. Cztery dni później odszedł do Łunińca. 12 lipca skierowany na Prypeć, by w okolicach Rzeczycy wesprzeć rosyjskie przeciwnatarcie. 15 lipca wysadził desant partyzantów koło Nowej Bielicy, ale dostał się pod ogień niemiecki i sześciokrotnie trafiony (4 – kal. 75 mm i 2 – kal. 37 mm) osiadł na mieliźnie. Zabitych zostało czterech członków załogi, a pozostałych dwóch było ciężko rannych. Próby ściągnięcia z łachy okazały się nieudane 20 minut po północy 16 lipca załoga wysadziła go w powietrze[2]. 23 lutego wrak monitor Winnica, pozbawiony wieży artyleryjskiej, został podniesiony przez Rosjan i odholowany na Pypeć w pobliżu Czarnobyla. Brak informacji na temat dalszych losów okrętu[3].
Dane taktyczno-techniczne edytuj
Załogę stanowiło 44 marynarzy[1] (w tym 3 oficerów i 9 podoficerów[2]). Rozwijał prędkość maksymalną 17 km/h i miał zasięg 1200 km przy prędkości ekonomicznej 11 km/h[2] (J. Piwowoński podaje wyłącznie szybkość 10,5 km/godz.). W służbie polskiej, uzbrojony był w trzy działa kalibru 75 mm i 4 ckm i mógł zabierać 200 min[1]. W służbie sowieckiej przezbrojony trzy działa 76 mm USW (1 × 2, 1 × 1) i 2 wkm DSZK kal. 12,7 mm na pojedynczych podstawach[2].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
- ↑ a b c d e А.В. Платонов: Энциклопедия советских надводных кораблей, 1941–1945. Издательство Полигон, 2002, s. 377–380. ISBN 5-89173-178-9.
- ↑ Mariusz Borowiak, „Pancerniki na Morzu Pińskim” 1920-1941, 2016.