Okupacja Zagłębia Ruhry
Okupacja Zagłębia Ruhry – okupacja niemieckiego Zagłębia Ruhry przez wojska francuskie i belgijskie w latach 1923–1925.
 Okupacja Zagłębia Ruhry – francuscy żołnierze w Hörde, dzielnicy Dortmundu (wrzesień 1924) | |
| Czas konfliktu |
11 stycznia 1923 – 1925 |
|---|---|
| Miejsce konfliktu | |
| Terytorium | |
Tło historyczne edytuj
Zgodnie z traktatem wersalskim (1919) Niemcy zostały uznane przez rządy zwycięskich państw za winne strat poniesionych w wyniku I wojny światowej. Traktat nałożył na Niemców obowiązek spłaty pożyczek zaciągniętych przez Belgię u sojuszników na potrzeby prowadzenia wojny i zobowiązywał ich do przekazania 20 mld marek w złocie na poczet reparacji wojennych, których wysokość miała być ustalona w późniejszym terminie. W kwietniu 1921 r. państwa Ententy ustaliły wysokość reparacji. Pomimo że Francja oczekiwała tylko dla siebie odszkodowań w wysokości 269 mld marek w złocie, ostatecznie zwycięskie mocarstwa obciążyły Niemcy reparacjami na kwotę 132 mld marek w złocie[1].
Konieczność spłaty reparacji obciążała niemiecki budżet, powodując postępujący kryzys, a tym sam ubożenie ludności, na skutek czego Niemcy szybko straciły możliwość obsługi długu[1], zaczęły w 1922 r. opóźniać spłatę rat[2] i dwukrotnie ich nie zapłaciły[1] (realizowanych m.in. w dostawach do Francji węgla i koksu)[3]. Było to zgodne z francuską strategią, która zakładała, że maksymalne obciążenie niemieckiej gospodarki uniemożliwi jej odbudowę przedwojennego potencjału[1]. Dodatkowo Francja była przekonana, że Niemcy nie spłacają reparacji w ramach testowania cierpliwości państw sprzymierzonych[4]. Co więcej, sama III Republika doświadczała problemów wynikających z własnych pokaźnych długów wojennych, a jej gospodarka cierpiała z powodu niedoboru surowców, w szczególności węgla. Prawdopodobnie już w 1919 r. francuski rząd planował okupację niemieckiego centrum przemysłowego[5].
Przebieg okupacji edytuj
Wobec przerwania spłat, już 11 stycznia 1923 r. 70 tysięcy francuskich i belgijskich żołnierzy przekroczyło niemiecką granicę i rozpoczęło okupację najbardziej uprzemysłowionej części Niemiec[1], jaką było Zagłębie Ruhry)[3], z której pochodziło 80% produkcji niemieckiego węgla i koksu oraz znajdowało się 65% odlewni stali i walcowni[6]. W krótkim czasie okupanci zaczęli wysiedlać z niego ok. 150 tys. cywilów i zbędnych pracowników, jednocześnie pozostawiając robotników[5]. Niemcy stawili bierny opór[1], do którego wezwał niemiecki rząd[7], na co Francuzi odpowiedzieli represjami[1], m.in. 31 stycznia w czasie tłumienia zamieszek w Essen zastrzelono 13 robotników i raniono 41[7]. Nieoficjalnie władze Republiki Weimarskiej rozmawiały z centralami związkowymi na temat strajku generalnego w Zagłębiu Ruhry, który sparaliżowałby ten region, ale wobec braków w budżecie państwa, zobowiązania finansowe wynikające z opłacania pensji strajkujących pokryto z druku pieniądza[4].
Okupacja wywołała oburzenie Niemców także w innych częściach państwa[7], w prasie pojawiały się wyolbrzymione materiały dowodzące francuskiego okrucieństwa, rzekomego bicia i egzekucji. Oburzenie wyrazili także wysoko postawieni politycy i urzędnicy, m.in. część ministrów uznała okupację za akt agresji wobec bezbronnego przeciwnika[5]. Już w dniu wkroczenia francuskich wojsk Adolf Hitler na wiecu potępiał zdrajców, którzy dopuścili do zapaści Niemiec i podporządkowania ich Francji, ale jednocześnie potępił także ruch oporu wobec okupacji[7].
W okupowanej strefie dochodziło do aktów sabotażu: wykolejania pociągów, zanieczyszczania żywności i małego sabotażu. Wśród odpowiedzialnych za takie działania byli m.in. Albert Leo Schlageter[5] czy Heinz Hauenstein[8].
Do lipca Francuzi ustanowili strefę zamkniętą, blokując ruch między nią i resztą Niemiec. Rozpoczęto także rekwizycję surowców i wyrobów gotowych[5]. Przymusowe przekierowanie dostaw z okupowanego regionu do Francji, a tym samym braku dostaw surowców na rynek niemiecki[1], połączone z biernym oporem niemieckich robotników, sparaliżował gospodarkę Zagłębia Ruhry[3], spowodował załamanie się niemieckiej gospodarki, szybki wzrost bezrobocia, hiperinflację[1] i przyśpieszył załamanie kursu niemieckiej waluty[3].
Okoliczności zakończenia edytuj
Ostatecznie zwycięskie mocarstwa dostrzegły zagrożenia wynikające z prowadzonej wobec Niemiec polityki, wśród których najważniejszy był wzrost radykalnych nastrojów wśród Niemców, czego przejawem były powstanie komunistów w Hamburgu[1] (22 października 1923 r.)[7], pucz nazistów w Monachium[1] (8-9 listopada 1923 r.)[7] i wejście komunistów w skład rządów w Saksonii i Turyngii[2]. Z powodu braku poparcia międzynarodowego dla okupacji (m.in. ze strony USA i Wielkiej Brytanii), Francja zdecydowała o zmianie polityki i podjęciu współpracy z Niemcami[2]. Zakończona niepowodzeniem próba narzucenia przez III Republikę swojej woli siłą oznaczała koniec francuskiej hegemonii na kontynencie i stała się początkiem odzyskiwania przez Niemcy mocarstwowego statusu[9]. Konflikt został zakończony przez plan Dawesa[3], który przewidywał m.in. wydłużenie okresu spłaty reparacji do 60 lat i udzielenie pomocy finansowej Niemcom na stabilizację gospodarki i finansów[1]. Uzależnienie w ten sposób niemieckiej gospodarki od amerykańskich pożyczek doprowadziło do załamania niemieckiej gospodarki po wybuchu kryzysu finansowego w USA w 1929 r. Spowodowało to masowy wzrost bezrobocia i niepokoje społeczne[4].
Nowe ustalenia pozwoliły zakończyć okupację[3] w połowie 1925 r.[5], jedynie w okręgu Saary Francuzi pozostali do 1935 r.[1]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Wojciech Tomaszewski, 11.01 Francuzi tracą cierpliwość do Niemców [online], Czas na historię [dostęp 2020-05-22] (pol.).
- ↑ a b c Polityka ustępstw wobec Niemiec po I wojnie światowej [online], karolginter.pl [dostęp 2020-05-22].
- ↑ a b c d e f Ruhr occupation, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b c Economic problems 1919-23 – Weimar Germany - National 5 History Revision [online], BBC Bitesize [dostęp 2020-05-22] (ang.).
- ↑ a b c d e f Jennifer Llewellyn, Steve Thompson, The Ruhr Occupation [online], alphahistory.com, 25 września 2019 [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Nicholas Roosevelt, The Ruhr Occupation, 15 października 2014, ISSN 0015-7120 [dostęp 2020-05-22] (ang.).
- ↑ a b c d e f Kalendarium Niemiec i III Rzeszy - rok 1923 [online], dws-xip.pl [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Personen- und SachregisterErich MühsamTagebücher Band 13, s. 11 [zarchiwizowane].
- ↑ D.G. Williamson, Great Britain and the Ruhr Crisis, 1923-1924, „British Journal of International Studies”, 3 (1), 1977, s. 70–91, ISSN 0305-8026, JSTOR: 20096790 [dostęp 2020-05-22].