Order Kamehamehy I
Order Kamehamehy I (ang. Order of Kamehameha I)[1], niekiedy błędnie opisywany jako Order Kamehamehy V[2] – drugie odznaczenie Królestwa Hawajów nadawane w latach 1865–1898.
 Awers łańcucha | |
 Awers odznaki I kl. z brylantami | |
 Awers odznaki III kl. | |
 Gwiazda I kl. | |
 Baretka I kl. | |
 Baretka II i III kl. | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Wycofano | |
| Dewiza |
E HOʻOKANAKA |
| Powyżej | |
| Poniżej | |
Historia edytuj
Order ustanowiony został 11 kwietnia 1865 przez króla Kamehamehę V na cześć jego pradziada Kamehamehy I (stąd błąd w nazewnictwie). Nadawany był głowom państw lub osobom zasłużonym szlachetną służbą dla królewskiego rodu i królestwa. Podzielony został na trzy klasy:
- I klasa: Kawaler Krzyża Wielkiego (Knight Grand Cross),
- II klasa: Kawaler Komandor (Knight Commander),
- III klasa: Kawaler Towarzysz (Knight Companion)[3].
Liczba nadań była statutowo ograniczona do: I kl. – 10 osób, II kl. – 30 osób, III kl. – 50 osób[4].
W czasie swojej podróży po świecie w 1881, król Kalākaua nadawał order w nieco innym podziale na klasy łącząc różne insygnia orderowe na sposób europejski:
- I klasa: Krzyż Wielki (Grand Cross) – krzyż na wielkiej wstędze z łańcuchem i gwiazdą,
- II klasa: Krzyż Wielki (Grand Cross) – krzyż na wielkiej wstędze z gwiazdą,
- III klasa: Wysoki Wielki Oficer (High Grand Officer) – gwiazda oraz krzyż na wstędze na szyi,
- IV klasa: Wielki Oficer (Grand Officer) – gwiazda,
- V klasa: Kawaler Komandor (Knight Commander) – krzyż na wstędze na szyi,
- VI klasa: Kawaler Towarzysz (Knight Companion) – krzyż na wstążce z rozetką na piersi,
- VII klasa: Kawaler (Chavelier) – krzyż na wstążce na piersi[5].
Order został zlikwidowany jako odznaczenie państwowe po aneksji tzw. Republiki Hawajów przez Stany Zjednoczone w 1898 i odtąd pełni funkcję orderu domowego hawajskiej dynastii królewskiej[1].
Wygląd edytuj
Odznaka orderowa w kształcie krzyża maltańskiego, emaliowanego na biało, z okrągłym medalionem środkowym ze stylizowanym monogramem Kamehamehy K na białym tle, otoczoną granatowym pierścieniem ze złoconym napisem KAMEHAMEHA I na awersie, a na rewersie dewizą orderu E HOʻOKANAKA (tłum. bądź człowiekiem). Pomiędzy ramionami znajdowały się złote promienie. Ruchoma zawieszka pomiędzy odznaką a wstęgą miała kształt hawajskiej korony. Krzyż, promienie pomiędzy ramionami oraz korona dla I i II klasy były złote, a srebrne dla III klasy. Gwiazda orderowa dla I klasy była ośmiopromienna z odznaką orderu wewnątrz. Wstęga orderowa była czerwona z białymi krawędziami dla I klasy, a dla pozostałych klas – biała z czterema czerwonymi paskami[4].
Krzyż Wielki mógł zostać nadany także w wersji z łańcuchem (nadano tylko dwukrotnie)[6] lub brylantami (na ramionach krzyża)[7].
Odznaczeni edytuj
Łącznie Krzyżem Wielkim odznaczono 11 obywateli Hawajów i 29 obcokrajowców[8], m.in.[9][6][5]:
- 1865: bawarski król Ludwik II Wittelsbach
- 1865: austriacki cesarz Franciszek Józef I Habsburg
- 1865: włoski król Wiktor Emanuel II Sabaudzki
- 1865: saski-kobursko-gotajski książę Alfred Koburg
- 1876: niemiecki cesarz Wilhelm I Hohenzollern
- 1878: włoski król Humbert I Sabaudzki
- 1881: rosyjski cesarz Aleksander III Romanow
- 1881: japoński cesarz Mutsuhito Meiji (z łańcuchem)
- 1881: japoński książę Takehito Arisugawa
- 1881: japoński książę Higashifushimi Yorihito
- 1881: japoński książę Fushimi Sadanaru
- 1881: japoński książę Kitashirakawa Satonari
- 1881: syjamski król Chulalongkorn
- 1881: turecki sułtan Abdülhamid II
- 1881: brytyjska królowa Wiktoria Hanowerska (z łańcuchem)
- 1881: belgijski król Albert I Koburg
- 1881: szwedzki książę Oskar Bernadotte
- 1881: hiszpański król Alfons XII Burbon
- 1881: portugalski król Ludwik I Bragança
- 1881: książę Oranii Aleksander Oranje-Nassau
- 1882: chiński cesarz Guangxu
- 1882: rumuński król Karol I Hohenzollern-Sigmaringen
- 1883: serbski król Milan I Obrenowić
Przypisy edytuj
- ↑ a b Guy Stair Sainty (red.): World Orders of Knighthood and Merit. T. 2. Burke's Peerage & Gentry, 2006, s. 1873-1874. (ang.).
- ↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa: 1939, s. 358.
- ↑ Decree to Establish the Royal Order of Kamehameha I. Honolulu: National government publication, 1865. (ang.).
- ↑ a b Maximilian Gritzner: Handbuch der Ritter- und Verdienstorden aller Kulturstaaten der Welt. Lipsk: 1893, s. 131-133. (niem.).
- ↑ a b The Royal Tourist—Kalakaua's Letters Homefrom Tokio to London. Hawaiian Historical Society, 1971, s. 77, 100, 104. (ang.).
- ↑ a b Royal Orders Established by the Kamehameha Dynasty. keouanui.org. [dostęp 2017-11-03]. (ang.).
- ↑ Christopher Buyers: The Hawaiian Islands Orders & Decorations. royalark.net. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
- ↑ Gordon Medcalf: Hawaiian Royal Orders. Insignia, Classes, Regulations, and Members. Honolulu: Ocenaia Coin Company, 1962, s. 47. (ang.).
- ↑ The Most Noble Order of Kamehameham I. keouanui.org. [dostęp 2017-11-03]. (ang.).