Osiek (powiat łowicki)
Osiek – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łowickim, w gminie Kocierzew Południowy.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
339[2] |
| Strefa numeracyjna |
46 |
| Kod pocztowy |
99-414[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ELC |
| SIMC |
0729238 |
Położenie na mapie gminy Kocierzew Południowy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu łowickiego  | |
 52°14′38″N 19°57′56″E/52,243889 19,965556[1]
| |
_w_2019_r_02.jpg)
Nazwa edytuj
Nazwa Osiek oznaczała w języku staropolskim[4] zasiekę, czyli leśne umocnienie lub warownię w lesie utworzoną z nagromadzonych i zespojonych ze sobą ściętych (zsieczonych) pni drzewnych, której zadaniem była ochrona leśnego osiedla lub wyznaczonej granicy. Często w pobliżu umocnień tych mieszkali strzegący ich ludzie, którzy według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego mieli dać początek osadom noszącym tę nazwę. W spisanych po łacinie dokumentach historycznych spotykane są różne formy nazwy Oschyek, Oszyek[5][4].
Historia edytuj
Według Liber beneficiorum Jana Łaskiego wieś osadzona została na prawie niemieckim[5]. Udokumentowana lokacja miejscowości miała miejsce w 1443 roku[6]. Była wsią kościelną, lecz nie płaciła dziesięciny. Sołtys płacił rocznie 18 groszy plebanowi w Kocierzewie, a inni mieszkańcy po korcu owsa za kolędę[5].
Osiek był wsią duchowną położoną w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gąbińskim ziemi gostynińskiej województwa rawskiego[7]. Była wsią klucza łowickiego arcybiskupów gnieźnieńskich[8].
W 1768 roku wieś Osiek została przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wyłączona z domeny arcybiskupiej, który nadał ją na prawach dzierżawy emfiteutycznej (na 50 lat z prawem dziedziczenia i przedłużania) swojemu nadwornemu malarzowi oraz przyjacielowi Marcello Bacciarellemu. Sławny malarz na stałe mieszkał w tzw. pałacyku Bacciarellego w Warszawie pojawiając się okazjonalnie w miejscowości, ale dzierżawę ponownie odnowił na krótko przed śmiercią w roku 1818. We wsi powstał dwór, który na dekady stał się własnością oraz gniazdem rodowym Bacciarellich po uzyskaniu uchwałą sejmu przez nestora rodu w 1771 r. polskiego szlachectwa wraz z herbem Bacciarelli[6].
W Osieku administrował młodszy syn sławnego malarza Franciszek Bacciarelli (1764–1842), który po ukończeniu Szkoły Rycerskiej, uczestnictwie w insurekcji kościuszkowskiej oraz ostatecznym upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów przeniósł się do wsi na stałe[6]. Tutaj ze związku z ormiańską szlachcianką Gertrudą Asłanowicz urodziło się im pięciu synów Marceli, Karol, Józef, Teodor oraz Tadeusz[6]. Gospodarstwem w Osieku administrował drugi syn Karol Bacciarelli (1795–1875), który zmarł bezpotomnie. Majątek przejął trzeci brat Józef Bacciarelli (1797–1875), który wraz z synem Aleksandrem doprowadzili Osiek do rozkwitu[6]. Zakupili bądź wydzierżawili okoliczne majątki: Boczki, Różyce, Koszajec, Pilchowo, Bitkowice oraz Wilczkowo, a w samym Osieku wybudowali mały, lokalny browar[6].
Aleksander Bacciarelli (1832–1911) był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Rolniczego. W 1863 roku brał czynny udział w powstaniu styczniowym jako delegat Rządu Narodowego na okręg łowicki. W osieckim dworze Bacciarellego stacjonowali powstańcy po potyczce pod wsią Skowroda jaka miała miejsce 25 lipca 1863 roku. Po upadku powstania Aleksander szykanowany przez władze rosyjskie został zmuszony do sprzedania dworu w 1880 roku i przeniesienia się w Grójeckie. Majątek po Bacciarellim zakupił sędzia z Łowicza p. Kakietko, który odsprzedał go p. Szaniawskiemu[6].
Miejscowość jako wieś i folwark leżący w powiecie łowickim w gminie Jeziorko pod koniec XIX wieku wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1827 roku we wsi było 39 domów oraz 286 mieszkańców, a w 1886 roku 52 domy, w których mieszkało 387 mieszkańców oraz 6 mieszkańców mieszkało w dworze. Miejscowa ludność zajmowała się rolnictwem oraz produkcją wyrobów wełnianych[5].
Według spisu z 1877 roku folwark liczył 278 morg z czego 255 morg gruntów ornych, 10 morg łąk, 1 morgę wody, 2 morgi lasu, 10 morg nieużytków. Na jego terenie znajdowało się 10 budynków z drzewa. Rolnicy stosowali płodozmian 9-polowy[5].
W 1877 roku folwark został wykupiony z terenu księstwa łowickiego. W 1886 do włościan należały 1003 morgi ziemi użytkowej oraz 62 morgi nieużytków[5].
W czasie I wojny światowej w pobliżu miejscowości przebiegał front rosyjsko-niemiecki, który zatrzymał się na trzy tygodnie na zachód od Osieku. W okolicy wsi pochowani zostali zabici obu stron. W okresie międzywojennym właścicielką dworu osińskiego była Janina Grabińska. W czasie Kampanii wrześniowej w okolicy zostały okrążone i rozbite oddziały Armii „Pomorze”. W czasie okupacji działała tu Armia Krajowa[6].
W okresie powojennym w dworze osieckim istniała komenda Milicji Obywatelskiej, Urząd Gminy, szkoła, poczta, spółdzielnia produkcyjna, ośrodek maszynowy, a także wykorzystywany był jako mieszkania. W 1982 potomkowie Bacciarellich odkupili dwór od Państwowego Funduszu Ziemi i rozpoczęli przywracanie mu pierwotnego charakteru[6].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa skierniewickiego.
Zabytki edytuj
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[9] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- zespół dworski, XVIII, XX:
- dwór, drewniany, nr rej.: 470 z 1.12.1977
- park, nr rej.: 546 z 26.07.1980
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 94293
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 893 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Praca zbiorowa 1969 ↓.
- ↑ a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. VII, hasło „Osiek”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1886. s. 626. [dostęp 2018-04-24].
- ↑ a b c d e f g h i Bacciarelli 1995 ↓.
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ Jerzy Topolski, Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII w., Poznań 1955, s. 38.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-17].
Bibliografia edytuj
- Praca zbiorowa: Słownik staropolski, „Osiadły – Ówdzie”, tom V, zeszyt 9 (33). Wrocław: Polska Akademia Nauk, 1969, s. 646.
- Aleksander Bacciarelli. Dwór Bacciarellich w Osieku koło Łowicza. „Mazowieckie Studia Humanistyczne 1/1”, s. 121–128, 1995. Łowicz: Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu. ISSN 1234-5075.
Linki zewnętrzne edytuj
- Osiek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 626.