Pałac Tarnowskich w Warszawie

Pałac Tarnowskich – pałac, który był zlokalizowany w Warszawie na rogu ul. Krakowskie Przedmieście 42/44 i ul. Karowej. Rozebrany w 1898, a w jego miejscu wybudowano Hotel Bristol.

Pałac Tarnowskich

Pałac Tarnowskich w 1898
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Inwestor	Franciszek Andrault
Ukończenie budowy	XVII w.
Ważniejsze przebudowy	XVIII w.
Zniszczono	1898 (rozbiórka)
Pierwszy właściciel	Franciszek Andrault
Kolejni właściciele	Kazimierz Czartoryski, Stanisław Lubomirski, Ignacy Potocki, Tarnowscy
Położenie na mapie Warszawy Pałac Tarnowskich
Położenie na mapie Polski Pałac Tarnowskich
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pałac Tarnowskich
52°14′31,69″N 21°00′56,47″E

Pałac Tarnowskich na rysunku Feliksa Brzozowskiego (1895)

Historia

Pałac został wzniesiony dla starosty tczewskiego Franciszka Andraulta w roku 1655. Później przeszedł w ręce księcia Kazimierza Czartoryskiego, od 1758 własność Stanisława Lubomirskiego, następnie Ignacego Potockiego i ostatecznie od 1802 własność Tarnowskich.

Początkowo parterowy, przebudowywany kilkakrotnie w XVIII wieku, w latach 1856–1861 mieścił Resursę Obywatelską, która przeniosła się następnie do nowego gmachu. Później mieścił się tu Bank Dyskontowy, który przeniósł się do własnej siedziby na ul. Aleksandra Fredry przed rozbiórką pałacu.

Powstałe w r. 1800 Towarzystwo Przyjaciół Nauk prowadziło sesje powołanych w 1804 r. wydziałów: matematycznego, filozoficznego oraz historii, literatury i języka, m.in. w pałacu wówczas należącym do hr. Rafała Tarnowskiego. W pałacu odbywały się też koncerty muzyczne.

W roku 1809, od czasu bitwy raszyńskiej do końca maja, Warszawa była okupowana przez wojska austriackie, a pałac Tarnowskich zajęto na kwaterę głównodowodzącego w mieście gen. Maiersfelda. Z pokoju pani Peszke, na końcu długiej oficyny, zachodzącej aż na tyły ogrodu, Józef Krasiński (mjr warszawskiej gwardii narodowej) porozumiewał się dzięki teleskopowi z mjr. Józefem Hornowskim, dowódcą garnizonu wojsk napoleońskich na Pradze, mającym kwaterę w nadbrzeżnej kamienicy dokładnie po przeciwnej stronie Wisły, co mogło wpłynąć na przekazanie władzy nad miastem temuż mjr. Krasińskiemu w nocy z 31 maja na 1 czerwca 1809 przez wycofujące się wojska austriackie.

W czasie powstania listopadowego przyjął tam mieszkanie wódz naczelny generał Jan Skrzynecki (mieszkał o ile nie był z wojskiem) z żoną Amelią i dziećmi. Wieczorem 15 sierpnia 1831 r., wobec unikania walki przez gen. Skrzyneckiego na hasło „Wieszać zdrajców!”, zebrany tłum próbował wedrzeć się do pałacu w celu samosądu na rodzinie gen. Skrzyneckiego pod jego nieobecność, do czego jednak ostatecznie nie doszło dzięki dowódcy Gwardii Narodowej gen. Antoniego Ostrowskiego oraz gubernatora Warszawy Jana Krukowieckiego.

W 1897 w pałacowych ogrodach powstała Panorama, a w 1898 pałac uległ rozbiórce pod nowo budowany Hotel Bristol.

Ekspozycja zachowanych elementów pałacu

Dekoracja Sali (zapewne sypialni) z pałacu Tarnowskich, była eksponowana w Muzeum Narodowym w Warszawie, a po odbudowie Zamku Królewskiego, jest prezentowana na 1. piętrze w południowym skrzydle Zamku, jako wyposażenie pokoju towarzyskiego w apartamencie księcia Stanisława Poniatowskiego, którego dekoracja nie zachowała się. Część dekoracji wnętrz Pałacu Tarnowskich, wraz z intarsjowanym parkietem znalazła się w Kamienicy pod Gigantami w Dużym salonie zwanym też Salonikiem z kominkiem i w Małym Salonie.

Galeria

• 
  Parkiet zdobiony Intarsją pochodzący z pałacu Tarnowskich, przeniesiony do kamienicy pod Gigantami.
• 
  Dekoracja rocaillowa z pałacu Tarnowskich, przeniesiona do kamienicy pod Gigantami. (Salonik z kominkiem - supraporta nad drzwiami przy oknie.)
• 
  Dekoracja rocaillowa z pałacu Tarnowskich, przeniesiona do kamienicy pod Gigantami. (Salonik z kominkiem - supraporta nad drzwiami przy ścianie.)
• 
  Dekoracja rocaillowa z pałacu Tarnowskich, przeniesiona do kamienicy pod Gigantami. (Mały Salon - dekoracja sufitu.)

Bibliografia

• Aleksander Jełowicki „Moje wspomnienia” Aleksander Jełowicki i Spółka, Paryż, 1839; cytat za: Henryk Żaliński „Stracone Szanse. Wielka emigracja o powstaniu listopadowym”, Wydawnictwo ministerstwa Obrony Narodowej, 1982.
• Juliusz Chrościński, Andrzej Rottermund „Atlas architektury Warszawy”, Arkady, 1977.
• Christian Parma, Marek Kwiatkowski „Królewskie rezydencje Warszawy”, Parma Press, 2001.
• Jan Kosim „Pod pruskim zaborem. Warszawa w latach 1796-1806.”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1980.
• Wspomnienia Józefa Krasińskiego za fragmentami w zbiorach: J. Falkowskiego „Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce.”, tom III, Poznań, 1884, str. 78-115; oraz Roberta Bieleckiego i Andrzeja Tyszki „Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796-1815.”, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1984, str. 338.
• Tygodnik „Stolica” nr 26 (340) rok IX: Warszawa, 27 czerwca 1954 s. 13, artykuł A. K. „Tam gdzie stanął hotel Bristol” (zdjęcie sali w Pałacu Tarnowskich przed zburzeniem oraz drzwi i supraporta już po przeniesieniu do Kamienicy pod Gigantami).
• Bożenna Majewska-Maszkowska „O warszawskiej siedzibie Stanisława Lubomirskiego marszałka wielkiego koronnego. Problem adaptacji barokowego pałacu w dobie Oświecenia.” w: „Muzeum i Twórca : Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. dr Stanisława Lorenza”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1969, str. 397-415.
• Bożena Majewska-Maszkowska „Mecenat artystyczny Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. 1736-1816”, Instytut Sztuki PAN, Zakład Narodowy im Ossolińskich, 1976.