Wikipedia

Papirus Edwina Smitha

Papirus Edwina Smitha - staroegipski tekst medyczny, najstarszy znany traktat na temat chirurgii oraz leczenia urazów[2][3][4]. Pismo będące prawdopodobnie podręcznikiem medycyny wojskowej opisuje 48 przypadków rozmaitych urazów, złamań, ran, i guzów[5]. Dokument powstał za czasów XVI lub XVII dynastii, to jest ok. XVI-XVII wieku p.n.e. Jego nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego egiptologa Edwina Smitha, który wszedł w jego posiadanie w 1862 roku[5].

Karty VI i VII papirusu Edwina Smitha prezentowany jest na wystawie w sali rzadkich książek New York Academy of Medicine[1].

Papirus Smitha jest jednym z zaledwie czterech staroegipskich traktatów medycznych zachowanych do naszych czasów[6]. Inaczej niż w trzech pozostałych (szczególnie papirus Ebersa i tzw. londyński papirus medyczny(inne języki)), tekst stosuje racjonalne metody naukowe do wyjaśnienia opisywanych przypadków, niemal nie wspominając o magii.

Papirus Edwina Smitha ma formę zwoju o długości 4,68 m. Traktat pisany jest od prawej do lewej pismem hieratycznym, czyli formą kursywną egipskich hieroglifów, za pomocą czarnego i czerwonego tuszu. Recto papirusu zawiera 377 linii tekstu w 17 kolumnach, verso zawiera kolejne 92 linie w pięciu kolumnach[7][3]. Do współczesności dzieło zachowało się w niemal nienaruszonym stanie, choć w XX wieku pocięto je na poszczególne stronice.

Treść edytuj

Jeśli badasz człowieka ze złamaniem w jego żuchwie, powinieneś położyć na niej rękę. Jeśli zauważysz, że złamanie chrzęści pod twoimi palcami, powinieneś o nim powiedzieć: ten ma złamanie w żuchwie, nad którym wytworzyła się rana, (…) i ma od tego gorączkę. Tej dolegliwości nie należy leczyć.

Anonim, „Papirus Edwina Smitha”, przypadek 24., karta VIII wersy 22–23 oraz karta IX, wersy 1–2

Inaczej niż wiele późniejszych tekstów medycznych, papirus Edwina Smitha nie opisuje przepisów farmaceutycznych, a jedynie przypadki urazów, opisane w sposób systematyczny: każdy składa się z tytułu, opisu badania, diagnozy i leczenia[3]. Autor zaczyna od urazów głowy i posuwa się w dół ciała, podobnie jak we współczesnych traktatach anatomicznych[3]. Proponowane leczenie jest oparte o racjonalne metody naukowe, autor tylko w jednym przypadku ucieka się do magicznych formuł[3]. Każdy przypadek podsumowany jest jednym z trzech werdyktów: rokowaniem pozytywnym, neutralnym lub orzeczeniem, że „tej dolegliwości nie należy leczyć”[3]. Opisywanie urazów co do których autor ma pewność, że są nieuleczalne, jest ewenementem w starożytnej literaturze medycznej[3]. W sumie w całym dziele pojawia się czternaście takich przypadków[3].

Papirus jest bezcennym źródłem wiedzy dla historyków medycyny, zawiera bowiem najwcześniejsze znane ludzkości opisy szwów czaszki, opon mózgowo-rdzeniowych, powierzchni mózgu, płynu mózgowo-rdzeniowego i ciśnienia wewnątrzczaszkowego[3]. Opisuje również najwcześniejsze zastosowanie szycia ran oraz stosowania rozmaitych rodzajów opatrunków[3]. Autor dostrzega również związek między uszkodzeniami mózgu i rdzenia kręgowego a zaburzeniami wielu innych narządów. Na przykład przypadek 31. zawiera opis tetraplegii, priapizmu, nietrzymania spermy i moczu wywołanych przez uraz w okolicy kręgów szyjnych[3].

Historia manuskryptu edytuj

Zachowany do naszych czasów papirus jest kopią, prawdopodobnie łączącą w jedną całość oryginalny opis przypadków z ok. 2500–3000 roku p.n.e., oraz dodane kilkaset lat później komentarze w formie 69 glos[3][4]. Sam papirus został skopiowany przez anonimowego skrybę za czasów XVI lub XVII dynastii, w tzw. drugim okresie przejściowym, to jest ok. XVI-XVII wieku p.n.e.[8][3] Kopista pominął wstęp, a opisy przypadków urywają się w pół słowa w części poświęconej urazom kręgosłupa[3].

Manuskrypt został odnaleziony w XIX wieku przez rabusiów grobów, którzy w 1862 w Luksorze sprzedali jego większą część Edwinowi Smithowi(inne języki), amerykańskiemu egiptologowi i antykwariuszowi[3]. Po dwóch miesiącach ci sami rabusie sprzedali mu brakujące fragmenty przyklejone do fałszywego zwoju jako osobny papirus[3]. Smith połączył oba fragmenty w jedną całość i podjął próbę tłumaczenia, jednak bezskuteczną[3].

W 1906 córka Smitha przekazała manuskrypt w darze Nowojorskiemu Towarzystwu Historycznemu, które w 1930 zleciło przetłumaczenie dzieła Jamesowi Breastedowi(inne języki), dyrektorowi Instytutu Orientalistyki University of Chicago, który opublikował wyniki swoich prac jeszcze w tym samym roku[3].

Źródła edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Ravossa 2005 ↓, ¶ 1–3.
  2. ↑ Breasted 1992 ↓, s. 1.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Wilkins 1964 ↓, s. 240–244.
  4. ↑ a b Brzezicka-Rotkiewicz 2002 ↓, s. 79-81.
  5. ↑ a b Lawrence 2009 ↓, ¶ „Historical Background…”.
  6. ↑ Lewkonia 2006 ↓, ¶ 2–6.
  7. ↑ Allen 2005 ↓, s. 9.
  8. ↑ Allen 2005 ↓, s. 4, 69–70.

Bibliografia edytuj

  • James P. Allen, The Art of Medicine in Ancient Egypt, Dale Tucker, Robert Weisberg (red.), New York: The Metropolitan Museum of Art, 2005, ISBN 978-1-58839-170-4 (ang.).
  • James Henry Breasted, The Edwin Smith surgical papyrus, [w:] Robert H. Wilkins (red.), Neurosurgical Classics, American Association of Neurological Surgeons, 1992, s. 1–5, ISBN 978-1-58890-133-0 (ang.).
  • Aneta Brzezicka-Rotkiewicz, [archiwum.polityka.pl/art/zachodza-w-glowe,373430.html Zachodzą w głowę], „Polityka”, Jerzy Baczyński, 16 (2346), Warszawa: Polityka, 20 kwietnia 2002, s. 79-81, ISSN 0032-3500, OCLC 6547308 [dostęp 2015-06-03] (pol.).
  • Christopher Lawrence, Surgery, „Scientific Thought: In Context”, K Lee Lerner; Brenda Wilmoth Lerner, t. 1, Detroit: Gale, 2009 (ang.).
  • Ray Lewkonia, education, [w:] Stephen Lock, John M. Last, George Dunea (red.), The Oxford Companion to Medicine, wyd. 3, Oxford Reference Online, Oxford: Oxford University Press, 2006, ISBN 978-0-19-172745-0 (ang.).
  • Gina Ravosa, Academy Papyrus to be Exhibited at the Metropolitan Museum of Art, [w:] The New York Academy of Medicine [online], nyam.org, 2005 [dostęp 2015-06-02] (ang.).
  • Robert H. Wilkins, Neurosurgical Classic XVII: Edwin Smith Surgical Papyrus, „Journal of Neurosurgery”, Charlottesville, Virginia: The American Association of Neurosurgeons, 1964, s. 240–244, ISSN 0022-3085, PMID: 14127631 (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Papirus_Edwina_Smitha&oldid=70314825”