Partia Socjaldemokratyczna (Portugalia)

Partia Socjaldemokratyczna
Partido Social Democrata
Państwo	Portugalia
Skrót	PSD
Lider	Luís Montenegro
Data założenia	6 maja 1974
Ideologia polityczna	chrześcijańska demokracja, konserwatywny liberalizm, konserwatyzm
Poglądy gospodarcze	neoliberalizm, liberalizm klasyczny
Członkostwo; międzynarodowe	Europejska Partia Ludowa
Grupa w Parlamencie; Europejskim	Europejska Partia Ludowa
Barwy	pomarańczowy
Obecni posłowie	75/230;
Obecni eurodeputowani	6/21;
	Strona internetowa

Partia Socjaldemokratyczna (port. Partido Social Democrata, PSD) – portugalska partia centrowo-prawicowa, reprezentująca nurty chadecki, konserwatywno-liberalny i konserwatywny, członek Europejskiej Partii Ludowej. Ugrupowanie rządziło lub współrządziło Portugalią w latach 1979–1995 i 2002–2005. Od 21 czerwca 2011 partia, w wyniku wygranych wyborów do kolejnych w 2015 roku ponownie była ugrupowaniem współrządzącym. Współtworzyła centroprawicowy pierwszy rząd Pedra Passosa Coelho.

Podstawowe fakty edytuj

Nazwa ugrupowania jest myląca i nie odnosi się do ideologii socjaldemokracji. Ugrupowanie zostało założone jako centrolewicowe, obecnie jest to partia centroprawicowa. W 1996 opuściło Międzynarodówkę Liberalną, a od końca lat 90. jego przedstawiciele w Parlamencie Europejskim zasiadają w Europejskiej Partii Ludowej (wcześniej PSD należała do Partii Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów). Członek PSD i były premier z jej ramienia José Manuel Durão Barroso w latach 2004–2014 był przewodniczącym Komisji Europejskiej. Partia wydaje własny tygodnik „Povo Livre” (Wolny Lud). Pierwszy numer gazety ukazał się 13 sierpnia 1974.

Historia edytuj

Początki edytuj

PSD powstała po rewolucji goździków 6 maja 1974, kiedy to Francisco Sá Carneiro, Francisco Pinto Balsemão i Joaquim Magalhães Mota publicznie ogłosili utworzenie ugrupowania nazywanego wówczas PPD – Ludowa Partia Demokratyczna (port. Partido Popular Democrático, PPD). Pierwsze spotkanie członków PPD miało miejsce w Pavilhão dos Desportos (Salonie Sportu) w Lizbonie 25 października 1974, a miesiąc później odbył się pierwszy oficjalny kongres partyjny. 17 stycznia 1975 6,3 tys. podpisów wysłano do Sądu Najwyższego w celu zarejestrowania partii, co zostało uczynione 8 dni później.

W rządzie i w opozycji edytuj

PSD brała udział w wielu gabinetach, które rządziły Portugalią po rozpoczęciu procesu transformacji. W tym czasie powstawały instytucje demokratyczne. W 1979 PSD utworzyła koalicję wyborczą wraz z Centrum Socjalno-Demokratycznym i innymi mniejszymi partiami znaną jako Sojusz Demokratyczny (AD). AD zwyciężyła w wyborach parlamentarnych w końcu 1979, a lider PSD Francisco Sá Carneiro został premierem. Koalicja zwiększyła swój stan posiadania w parlamencie w wyniku przyspieszonych wyborów w 1980, ale pasmo sukcesów zakończyła śmierć premiera Sá Carneiro w katastrofie lotniczej 4 grudnia 1980. Francisco Pinto Balsemão przejął przywództwo zarówno w PSD, jak i w AD, zostając także premierem. Nie miał jednak charyzmy swojego poprzednika i nie potrafił przyciągnąć do partii masowego poparcia.

AD zostało rozwiązane w 1983, a w wyborach parlamentarnych w tym roku PSD przegrała z Partią Socjalistyczną. Jednak socjalistom brakowało sporo głosów do osiągnięcia większości, uformowali więc wielką koalicję znaną jako Blok Centrowy, w skład której weszła także PSD. Wielu prawicowych członków partii włączając w to Aníbala Cavaco Silvę sprzeciwiało się takiej polityce kierownictwa. Kiedy więc Cavaco Silva został liderem partii 2 lipca 1985 wyprowadził PSD z koalicji z socjalistami.

Partia odniosła zwycięstwo w wyborach z 1985, jednak nie uzyskała bezwzględnej większości głosów. Pomimo tego Cavaco Silva został premierem. Zmniejszenie podatków przez jego rząd i liberalizacja gospodarcza zapewniły Portugalii kilka lat wzrostu ekonomicznego. Przedterminowe wybory, które odbyły się w 1987, zapewniły PSD zwycięstwo. Partia uzyskała 50.2% głosów, co przełożyło się na 148 miejsc w parlamencie (na 250). Po raz pierwszy jedna partia portugalska uzyskała większość bezwzględną w wyborach parlamentarnych i dzięki temu mogła samodzielnie sprawować rządy. Kolejne wybory w 1991 PSD wygrała prawie tak samo łatwo, jednak rosnące bezrobocie spowodowało spadek popularności Cavaco Silvy. Partia przegrała wybory w 1995 i 1999, oddając na 7 lat ster rządów socjalistom.

Powrót do władzy miał miejsce w 2002, jednak zwycięstwo nie okazało się zupełnym, ponieważ partia musiała dobrać sobie koalicjanta – została nim Partia Ludowa. Barroso został premierem, jednak po dwóch latach zrezygnował z tej funkcji aby objąć stanowisko szefa Komisji Europejskiej. Jego miejsce zajął Pedro Santana Lopes.

Podczas wyborów z 20 lutego 2005 Santana Lopes poprowadził partię do największej klęski od czasu 1983. PSD utraciła 12% głosów, zdobywając tylko 72 mandaty, a tracąc 30. Jej rywalka Partia Socjalistyczna uzyskała absolutną większość parlamentarną. Od 2006 poparcie dla PSD zaczyna wzrastać: w wyborach prezydenckich jej były przewodniczący Aníbal Cavaco Silva odniósł zwycięstwo w pierwszej turze. W wyborach do Parlamentu Europejskiego z 2009 partia zajęła pierwsze miejsce wygrywając w większości regionów i zdobywając w skali całego kraju nieco ponad milion głosów i 31,71%, co zapewniło jej 8 mandatów w Strasburgu^[1]. W wyniku wyborów z 2011 PSD – po sześciu latach spędzonych w opozycji – powróciła do władzy. Jej działacze współtworzą pierwszy rząd Pedra Passosa Coelho.

Poparcie w wyborach edytuj

Wyniki w wyborach parlamentarnych^[2]
Wybory	Poparcie	Zmiana punktów procentowych	Mandaty (Zgromadzenie Narodowe)	Zmiana
1976	25,23%	–	73	–
1979	?	?	?	?
1980	?	?	?	?
1983	27%	?	75	?
1985	29,87%	2,87	88	13
1987	50,22%	20,73	148	60
1991	50,60%	0,38	135	13
1995	34,12%	16,48	88	47
1999	32,32%	1,7	83	5
2002	40,15%	8,65	105	24
2005	28,70%	11,45	75	30
2009	29,09%	0,39	81	6
2011	38,65%	9,56	108	27
2015*	36,86%	1,79	89	19
2019	27,8%	9,06	79	10
2022	29,1%	1,3	77	2