Partia Unionistyczna
Partia Unionistyczna (chorw. Unionistička stranka) – partia polityczna funkcjonująca w Chorwacji w latach 1841–1849 (pod nazwą Partia Chorwacko-Węgierska, chorw. Horvatsko-vugerska stranka) oraz ponownie od 1860 (jej upadek nastąpił po 1872). Dążyła do zacieśnienia związków pomiędzy Chorwacją a Królestwem Węgier. Jej działaczy i zwolenników przeciwnicy nazywali powszechnie Madziaronami (chorw. Mađaroni).
Historia edytuj
Partię Chorwacko-Węgierską powołali do życia w 1841 przedstawiciele szlachty chorwackiej, w reakcji na organizowanie się ruchu iliryjskiego (którego przedstawiciele powołali Partię Narodową. Głównymi postaciami partii byli Levin Rauch i Aleksander Drašković. Pozostawali w sojuszu z liberalną szlachtą węgierską. Ich celem było umocnienie związku Chorwacji z Królestwem Węgier – ilirystów oskarżali o panslawizm, aby zdyskredytować ich w oczach władz centralnych[1].
W 1843 doszło do zaognienia sytuacji politycznej po tym, jak sejm węgierski postanowił wprowadzić język węgierski jako urzędowy i wykładowy w Chorwacji. W 1845 doszło do zamieszek, a wpływy Partii Chorwacko-Węgierskiej spadły[2]. Wybuch Wiosny Ludów doprowadził do zawieszenia działalności partii politycznych w 1849[3].
Odrodzenie ruchu politycznego w Austrii po upadku rządów neoabsolutystycznych Bacha nastąpiło w 1860. Wówczas odrodziła się też partia madziaronów – na czele ugrupowania, któremu nadano nazwę Partii Unionistycznej, stanął Levin Rauch. Trzon ugrupowania stanowiła szlachta, przede wszystkim arystokraci ze Slawonii, optujący właściwie bez zastrzeżeń za jak najbliższym związkiem z Węgrami (unią realną). Faktycznym celem arystokratów było zachowanie swych przywilejów stanowych. Mimo niewielkiej liczebności partia ta miała duże wpływy dzięki szerokiej bazie materialnej[4].
W lutym 1867 powołany został osobny rząd węgierski, a w grudniu zawarto ostatecznie ugodę austriacko-węgierską, która umieszczała Chorwatów praktycznie w ramach Węgier. Sytuacja ta była korzystna dla unionistów; Rauch został powołany na stanowisko bana Chorwacji, doprowadzili do zmiany ordynacji wyborczej do sejmu chorwackiego (saboru), dzięki czemu odnieśli zdecydowane zwycięstwo w wyborach (pomógł im też terror zaprowadzony przez bana Raucha). Zdominowany przez nich sabor zatwierdził niekorzystną dla Chorwatów ugodę węgiersko-chorwacką w 1868[5].
Od tego momentu znaczenie unionistów malało. W 1871 działaczom Partii Narodowej udało się doprowadzić do dymisji Raucha z funkcji bana, unioniści odnieśli też porażkę w wyborach do saboru[6]. Znaczenie unionistów upadło ostatecznie w latach 1872–1873 podczas negocjacji z Węgrami na temat rewizji umowy z 1868, podczas których Węgrzy poszli jedynie na niewielkie ustępstwa. Część członków Partii Unionistycznej przyłączyła się do Partii Narodowej, która przeszła na pozycje prowęgierskie[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Zdziechowski M., Odrodzenie Chorwacyi w wieku XIX, Kraków 1902, s. 50–52; W.D. Behschnitt, Nationalismus bei Serben und Kroaten 1830-1914. Analyse und Typologie der nationalen Ideologie, München 1980 (Südosteuropäische Arbeiten, Bd. 74), s. 146–147; Kessler W., Politik, Kultur und Gesellschaft in Kroatien und Slawonien in der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts. Historiographie und Grundlagen, München 1981 (Südosteuropäische Arbeiten, Bd. 77), s. 213; G. Schödl, Kroatische Nationalpolitik und 'Jugoslavenstwo'. Studien zu nationaler Integration und regionaler Politik in Kroatien-Dalmatien am Beginn des 20. Jahrhunderts, München 1990 (Südosteuropäische Arbeiten, Bd. 89), s. 21.
- ↑ J. Nitowski, Odrodzenie Chorwacyi [w:] "Ateneum. Pismo Naukowe i Literackie", 1891, t. I, s. 113–116; W.D. Behschnitt, Nationalismus bei Serben..., s. 149; W. Kessler, Politik, Kultur und Gesellschaft..., s. 172.
- ↑ Mađaroni [w:] Proleksis Enciklopedija Online, http://proleksis.lzmk.hr/35545/, dostęp 2015-09-14.
- ↑ Die Habsburgermonarchie 1848-1918, wyd. Wandruszka A. und Urbanitsch P., Bd. III: Die Völker des Reiches, Wien 1980, s. 725
- ↑ W. Felczak, Ugoda węgiersko-chorwacka 1868 roku, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969, s. 98–99, 103–105, 116–209; H. Wereszycki, Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe, Kraków 1975, s. 203.
- ↑ W. Felczak, Ugoda węgiersko-chorwacka..., s. 212; H. Wereszycki, Pod berłem Habsburgów..., s. 204.
- ↑ W. Felczak, Ugoda węgiersko-chorwacka..., s. 213–215.