Patti Smith

amerykańska wokalistka, autorka piosenek i poetka

Patti Smith, właśc. Patricia Lee Smith (ur. 30 grudnia 1946 w Chicago) – amerykańska wokalistka, autorka piosenek i poetka. Zyskała rozgłos swoim debiutanckim albumem Horses[1]. Wniosła do punk rocka intelektualny i poetycki punkt widzenia. Uważa się ją za jedną z najważniejszych kobiet w historii rocka[2]. Nagrywała i koncertowała razem z grupą muzyków, znanych jako Patti Smith Group. W 1978 roku nagrała piosenkę „Because the Night”, którą dostała na taśmie od Bruce’a Springsteena jako odrzut z jego płyty Darkness on the Edge of Town. Piosenka stała się wielkim przebojem – dotarła na 13 miejsce listy singli w USA, a wielu krytyków uznało ją za najlepszy singel roku[1]. W 2005 Smith została odznaczona Orderem Sztuki i Literatury przez francuskiego ministra kultury[3], a w 2007 została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame[4].

Patti Smith
Ilustracja
Imię i nazwisko

Patricia Lee Smith

Data i miejsce urodzenia

30 grudnia 1946
Chicago

Instrumenty

gitara

Typ głosu

kontralt

Aktywność

od 1971

Wydawnictwo

Arista, Columbia

Odznaczenia
Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
podpis
Strona internetowa

Biografia i kariera edytuj

Wczesne lata edytuj

Patti Smith urodziła się 30 grudnia 1946 w Chicago[5]. Jej matka Beverly była wokalistką jazzową, a ojciec Grant pracował w firmie Honeywell. Całe dzieciństwo spędziła w Deptford Township w stanie New Jersey[6][7]. Wychowywana pod okiem matki w nauce Świadków Jehowy, jako nastolatka odeszła od nauki tego związku wyznaniowego, przez który czuła się ograniczana. Dała temu upust wiele lat później we fragmencie utworu „Gloria”: „Jesus died for somebody’s sins, but not mine” („Jezus umarł za czyjeś grzechy, ale nie moje”)[8]. Patti ukończyła Deptford Township High School (średnia szkoła) w 1964 roku, po czym znajdując się w nie najlepszej sytuacji materialnej poszła do pracy w fabryce samochodów[1].

1967–1973: Nowy Jork edytuj

W 1966 rozpoczęła naukę w Glassboro State Teachers College (obecnie Rowan University), którą przerwała po kilku miesiącach i następnie wyjechała do Nowego Jorku. Tam zaczęła od pracy w księgarni, gdzie poznała fotografa Roberta Mapplethorpe’a, który w późniejszym czasie był autorem okładek jej płyt[9]. W 1969 razem z siostrą Lindą wyjechała do Paryża, gdzie występowała w ulicznej trupie teatralnej (busking, performance)[6]. Po powrocie do Nowego Jorku zamieszkała z Mapplethorpe’em w hotelu Chelsea i stała się częstą bywalczynią klubów: Max's Kansas City oraz CBGB.

W tym okresie zaczęła tworzyć swoje pierwsze wiersze, które na początku lat 70. już jako członek St. Mark's Poetry Project (grupa poetów eksperymentujących) publicznie recytowała (w klubie St. Mark Place w East Village), przy akompaniamencie gitarzysty Lenny’ego Kaye’a. Pierwsze jej publikacje ukazywały się w miesięcznikach „Creem” i „Rolling Stone”, w których zajmowała się przez jakiś czas pisywaniem recenzji płyt[10]. W 1971 nawiązała współpracę z Samem Shepardem przy tworzeniu sztuki „Cowboy Mouth”[11]. W następnych latach ukazały się jej dwa tomiki wierszy: debiutancki „Seventh Heaven” (1972) oraz „Witt” (1973). W tym czasie związała się z Allenem Lanierem – wówczas muzykiem zespołu Blue Öyster Cult.

1974–1980: Patti Smith Group edytuj

W 1974 Smith powróciła do działalności scenicznej – oprócz Kaye’a zespół zaczęli tworzyć: basista Ivan Kral (uchodźca z Czechosłowacji, który opuścił swój kraj po upadku Dubčeka w 1968), perkusista Jay Dee Daugherty oraz pianista Richard Sohl. W tym samym roku, przy pomocy finansowej Mapplethorpe’a Patti ze swoim zespołem (Patti Smith Group) nagrała pierwszego singlaPiss Factory”.

W 1975 muzycy dzięki Clive’owi Davisowi podpisali kontrakt z firmą Arista Records i wkrótce ukazał się debiutancki album Horses wyprodukowany przez Johna Cale’a. Płyta stanowi połączenie wczesnego punkrocka (proto-punk) z poezją i rozpoczyna się utworem „Gloria” autorstwa Van Morrisona. Zespół w tym czasie objeździł z koncertami USA i Europę. W 1976 został wypuszczony na rynek następny album: Radio Ethiopia. Płyta otrzymała słabe recenzje w stosunku do swojej poprzedniczki, ale mimo to kilka utworów przetrwało próbę czasu, które Smith do dziś wykonuje regularnie na koncertach[12]. 23 stycznia 1977 podczas koncertu w Tampie (Floryda) Patti spadła ze sceny i uszkodziła sobie kręgi szyjne[13]. Okres rekonwalescencji spędziła na pisaniu nowych wierszy (wydanych w tomiku „Babel” w 1978) oraz kolejnych piosenek. W końcu lat 70. wraz z zespołem nagrała jeszcze dwie płyty: Easter (1978), która osiągnęła dość duży sukces komercyjny, głównie za sprawą pochodzącego z niej singla „Because the Night” (utwór napisany przez Smith do spółki z Bruce’em Springsteenem), oraz Wave (1979) – mniej udany, chociaż piosenki „Frederick” i „Dancing Barefoot” cieszyły się sporym powodzeniem[14].

1980–1995: Małżeństwo edytuj

Zanim album Wave ukazał się na rynku, w życiu Patti Smith zaszły zmiany: rozstała się ze swoim długoletnim partnerem Allenem Lanierem i związała się z byłym gitarzystą zespołu MC5 Fredem Smithem, który był wielbicielem jej twórczości („Frederick” i „Dancing Barefoot” były piosenkami poświęconymi jemu[15]). W tamtym czasie żartowano sobie ze Smith, że poślubiła Freda (1980), aby nie zmieniać nazwiska[16]. W 1980 miał miejsce ostatni koncert zespołu, a Patti rozstała się ze sceną na długie lata. Zamieszkała z mężem w St. Clair Shores (Michigan). W 1982 urodziła syna Jacksona (Jackson w latach 2009–2013 był mężem Meg White), a pięć lat później córkę Jesse. W 1988 wraz z Fredem, Jayem Daughertym i Richardem Sohlem nagrała album Dream of Life, która ukazała się w czerwcu tego samego roku, przy czym temu wydarzeniu nie towarzyszyła żadna promocja. W następnych latach przeżyła wiele tragedii osobistych: w 1989 umarł na AIDS Robert Mapplethorpe (długoletni przyjaciel), rok później na atak serca Richard Sohl, 4 listopada 1994 z tej samej przyczyny zmarł Fred Smith, a niedługo później także jej brat Todd[6]. W obliczu tych zdarzeń za namową Michaela Stipe’a (R.E.M.) oraz Allena Ginsberga, zdecydowała się powrócić na scenę. Kiedy Jackson skończył 14 lat, powróciła do Nowego Jorku.

1996–2003: Gone Again, Peace and Noise, Gung Ho edytuj

W 1996 z Kayem, Daughertym i innymi muzykami (m.in. Tom Verlaine i John Cale) nagrała płytę Gone Again, zawierającą m.in. utwór „About a Boy” – poświęcony Kurtowi Cobainowi, którego była fanką. W tym samym roku wzięła udział w nagraniach R.E.M. śpiewając razem ze Stipe’em w piosence „E–Bow the Letter”[17].

Po Gone Again w następnych latach zarejestrowała z zespołem dwie kolejne płyty: Peace and Noise (z singlem „1959” – o inwazji chińskiej na Tybet) w 1997 i Gung Ho w 2000. Piosenki: „1959” i „Glitter in Their Eyes” zostały nominowane do nagrody Grammy w kategorii Best Female Rock Vocal Performance[18]. W 2002 ukazała się dwupłytowa kompilacja Land (1975–2002) (dedykowana Richardowi Sohlowi), zawierająca m.in. piosenki znane z singli oraz kompozycję Prince’a „When Doves Cry”.

2004–obecnie edytuj

27 kwietnia 2004 został wydany album Trampin’, który Smith poświęciła swojej matce zmarłej dwa lata wcześniej. 25 czerwca 2005 na festiwalu „Meltdown” w Londynie razem z zespołem (m.in. z Tomem Verlaine’em) wykonała wszystkie utwory z płyty Horses[19], które następnie zostały wydane na dwupłytowym albumie Horses/Horses. 10 lipca została odznaczona orderem „Ordre des Arts et des Lettres” przez francuskie Ministerstwo Kultury, a w sierpniu wygłosiła wykład dotyczący twórczości Arthura Rimbauda i Williama Blake’a. 15 października 2006 zagrała 3,5-godzinny koncert w nowojorskim klubie CBGB, odczytując na końcu nazwiska muzyków i innych osób związanych ze sceną punkrockową, którzy umarli w poprzednich latach[20] (był to pożegnalny koncert z klubem CBGB, który po 33 latach istnienia został zlikwidowany).

12 marca 2007 została przyjęta do Rock and Roll Hall of Fame[4]. Między 28 marca, a 22 czerwca 2008 w Fondation Cartier pour l'Art Contemporain w Paryżu zorganizowano wystawę jej prac (art exhibition) pt. „Land 250” wykonanych przez nią w latach 1967–2007[21]. W lipcu został wydany album pt. The Coral Sea, który Smith nagrała na żywo z Kevinem Shieldsem. W tym samym roku otrzymała honorowy doktorat za wkład w kulturę, a także stała się główna bohaterką dokumentalnego filmu „Patti Smith: Dream of Life”[22].

W 2011 ukazał się album Outside Society, będący składanką osiemnastu największych przebojów artystki z całej kariery muzycznej. Do każdej z wybranych przez siebie piosenek Patti napisała krótki komentarz.

W Polsce występowała pięciokrotnie: w Warszawie (2002 oraz 2014), Poznaniu (2007), Katowicach (2015) i w Strzelinku / Dolina Charlotty na 11. Festiwalu Legend Rocka (2017)[23].

Działalność pozamuzyczna edytuj

Patti Smith była zwolenniczką Partii Zielonych i poparła w wyborach prezydenckich w 2000 roku Ralpha Nadera[24]. Brała udział w pierwszym proteście zorganizowanym przez Louisa Posnera (12 września 2002) przeciwko wojnie z Irakiem (w trakcie rozmów prezydenta George’a W. Busha ze Zgromadzeniem Ogólnym ONZ[25]).

W 2003 napisała piosenkę „Peaceable Kingdom”, którą poświęciła Rachel Corrie[26] (1979–2003) – 24-letniej amerykance związanej z Międzynarodowym Ruchem Solidarności (ISM), która zginęła w Strefie Gazy zabita przez spychacz obsługiwany przez żołnierzy Sił Obronnych Izraela (IDF).

Zimą 2004/2005 Smith znów podróżowała z Naderem, biorąc udział w zjazdach wzywających do krytyki stanowiska Busha wobec Iraku[24].

We wrześniu 2006 w Londynie miały premierę dwie nowe piosenki Smith („Qana” i „Without Chains”), które Louise Jury z dziennika „The Independent” scharakteryzowała jako „emocjonalny akt oskarżenia skierowany przeciwko amerykańskiej i izraelskiej polityce zagranicznej”[27]. Utwór „Qana” dotyczy powietrznych ataków sił izraelskich na libańską wioskę Qana, natomiast „Without Chains” jest o Muracie Kurnazie (obywatel niemiecki pochodzenia tureckiego), który przez pięć lat (2001–2006) był niesłusznie więziony w Guantanamo.

W swoim artykule Louise Jury zacytowała wypowiedź Smith:

„Napisałam obie piosenki w bezpośredniej reakcji na te zdarzenia, ponieważ czułam się oburzona. To jest niesprawiedliwość wobec dzieci, wobec młodych mężczyzn i kobiet, którzy są więzieni. Jestem Amerykanką, muszę płacić podatki w swoim imieniu, a oni (rząd USA) dają miliony dolarów takim krajom jak Izrael na bomby kasetowe i inne technologie obronne, które zostały użyte na mieszkańców Qany. To jest straszne. To jest naruszenie praw człowieka”.

W marcu 2008 nakładem wydawnictwa Palgrave Macmillan ukazała się książka Kurnaza „Five Years of My Life” („Pięć lat mojego życia”) do której Smith napisała krótki wstęp[28]. W tym samym roku w wyborach prezydenckich poparła Baracka Obamę[29].

W 2010 ukazała się książka Patti pt. Just Kids, będąca autobiograficznym wspomnieniem na temat przyjaźni z Robertem Mapplethorpem. Otrzymała ona amerykańską nagrodę książkową National Book Award, była też finalistką wielu innych nagród literackich (m.in. Los Angeles Times Book Prize oraz National Book Critics Circle Award) i przez 37 tygodni utrzymywała się na liście bestsellerów New York Timesa. Obecnie przygotowywana jest jej ekranizacja, do której scenariusz pisze sama Patti Smith, wspólnie z dramaturgiem Johnem Loganem (autorem scenariuszy m.in. Gladiatora Ridleya Scotta i Aviatora Martina Scorsese).

Stali muzycy zespołu edytuj

  • Lenny Kaye – gitara (1971–1980, 1988, 1996–obecnie)
  • Richard Sohl – instrumenty klawisze (1974–1977, 1979–1980, 1988)
  • Jay Dee Daugherty – perkusja (1974–1980, 1988, 1996–obecnie)
  • Ivan Kral – gitara basowa (1974–1980)
  • Bruce Brody – instrumenty klawiszowe (1978)
  • Fred „Sonic” Smith – gitara (1988)
  • Tony Shanahan – gitara basowa (1996–obecnie)
  • Olivier Ray – gitara (1996–2006)
  • Jackson Smith – gitara (2006–obecnie)

Dyskografia edytuj

Osobny artykuł: Dyskografia Patti Smith.
Albumy studyjne

Dorobek pisarski edytuj

  • Seventh Heaven (1972)
  • Witt (1973)
  • Ha! Ha! Houdini! (1977)
  • Babel (1978)
  • Woolgathering (1992)
  • Early Work (1994)
  • The Coral Sea (1996)
  • Patti Smith Complete (1998)
  • Strange Messenger (2003)
  • Auguries of Innocence (2005)
  • Land 250 (2008)
  • Trois (2008)
  • Just Kids (2010)
  • M-Train (2016)

Przypisy edytuj

  1. a b c AllMusic: Patti Smith Biography. (ang.).
  2. Dargis Manohla, The New York Times (2008.08.06): „Patti Smith: Dream of Life” – Godmother of Punk, Celebrator of Life. (ang.).
  3. Ministerstwo Kultury Francji (2005.07.10): Remise des insignes de Commandeur dans l’Ordre des Arts et des Lettres à Patti Smith. (fr.).
  4. a b Patti Smith: inducted in 2007. The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc.. [dostęp 2016-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-29)]. (ang.).
  5. Victor Bockris, Roberta Bayley, Patti Smith: An Unauthorized Biography, Simon and Schuster, 1999, s. 19, ISBN 978-0-684-82363-8.
  6. a b c Arista Records, Patti Smith – Biography. „Three chord rock merged with the power of the word” [online] (ang.).
  7. Tammy La Gorce, The New York Times, MUSIC; Patti Smith, New Jersey’s Truest Rock-Poet [online] (ang.).
  8. Jessica Robertson, Exclusive Interview with Patti Smith [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-09] (ang.).
  9. Solomon R., Mapplethorpe Biography [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-24] (ang.).
  10. Khana Vish, Patti Smith Fights the Good Fight – Timeline [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-24] (ang.).
  11. The Rolling Stone Encyclopedia of Rock & Roll, Rolling Stone, Patti Smith: Biography [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-09] (ang.).
  12. Patti Smith setlists 2007 [online] (ang.).
  13. Patti Smith chronology [online] (ang.).
  14. Patti Smith, Song of the Week: Dancing Barefoot [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2009-07-04] (ang.).
  15. Mark Deming, AllMusic, Dancing Barefoot [online] (ang.).
  16. Babel-list (1999) [online] [dostęp 2009-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2011-05-26] (ang.).
  17. Stephen Thomas, AllMusic, New Adventures in Hi-Fi [online] (ang.).
  18. Grammy Awards: Best Rock Vocal Performance – Female [online] (ang.).
  19. The Guardian, Some give a song. Some give a life... [online] (ang.).
  20. Jon Pareles, Fans of a Groundbreaking Club Mourn and Then Move On, The New York Times, 16 października 2006 (ang.).
  21. Fondation Cartier, Patti Smith, Land 250 [online] (ang.).
  22. Variety, Patti Smith: Dream of Life [online], 29 stycznia 2008 (ang.).
  23. Dariusz Szreter, Patti Smith w obronie Puszczy Białowieskiej [online], Dziennik Bałtycki, 14 sierpnia 2017 [dostęp 2017-08-18].
  24. a b Arthur Deyva (Green Pages): Patti Smith reaffirms that people have the power. [dostęp 2009-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-20)]. (ang.).
  25. Voter March: Protest Bush at UN. (ang.).
  26. The Independent 2006.03.25: Jewish pressure drives Gaza play out of New York. (ang.).
  27. Louise Jury, The Independent 2006.09.09: Patti Smith rails against Israel and US. (ang.).
  28. Five Years of My Life: An Innocent Man in Guantanamo Murat Kurnaz: Books. (ang.).
  29. Pat Morrison (The Huffington Post, 2008.10.19): The Patti Smith-Barack Obama Experience. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj