Petru Lucinschi
Petru Lucinschi, ros. Пётр Кириллович Лучинский, trb. Piotr Kiriłłowicz Łuczinskij (ur. 27 stycznia 1940 w miejscowości Rădulenii Vechi w rejonie Florești) – mołdawski polityk, działacz komunistyczny, przewodniczący Parlamentu Republiki Mołdawii, w latach 1997–2001 prezydent Mołdawii.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 stycznia 1940 |
|---|---|
| Prezydent Mołdawii | |
| Okres |
od 15 stycznia 1997 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys edytuj
Działalność w ZSRR edytuj
Absolwent Państwowego Uniwersytetu Mołdawskiego w Kiszyniowie (1962)[1]. W 1974 ukończył korespondencyjny kurs w szkole partyjnej przy KC KPZR w Moskwie. Doktoryzował się z filozofii (1977), został członkiem Rosyjskiej Akademii Nauk[1]. Przez rok służył w Armii Radzieckiej.
Od 1960 etatowy działacz partyjny, od 1964 członek Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W 1960 został instruktorem w komitecie centralnym mołdawskiego Komsomołu. Od 1966 drugi, a od 1967 pierwszy sekretarz tej organizacji, a także członek Prezydium Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR[1]. W latach 1971–976 był sekretarzem w komitecie centralnym Komunistycznej Partii Mołdawii, następnie do 1978 pierwszym sekretarzem komitetu miejskiego partii w Kiszyniowie. Od 1978 do 1986 wicedyrektor departamentu w KC KPZR, następnie do 1989 drugi sekretarz KC Komunistycznej Partii Tadżykistanu. Od 25 kwietnia 1989 stały członek KC KPZR[1]. W międzyczasie był deputowanym do Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR (1967–1980), Rady Najwyższej Tadżyckiej SRR (1986–1990) i Rady Najwyższej ZSRR (1986–1991)[1].
Działalność w Mołdawii 1989–1996 edytuj
16 listopada 1989 został pierwszym sekretarzem Komunistycznej Partii Mołdawii, pełniąc tę funkcję do 4 lutego 1991[1]. Był pierwszym w historii partii pierwszym sekretarzem urodzonym nie w Rosji, na Ukrainie lub w naddniestrzańskiej części Mołdawskiej SRR, ale w części prawobrzeżnej (besarabskiej)[2]. W latach 1991–1992 pracował w Rosyjskiej Akademii Nauk[1]. W latach 1992–1993 był ambasadorem Mołdawii w Federacji Rosyjskiej[1].
W 1990 i 1994 wybierany do Parlamentu Republiki Mołdawii. 4 lutego 1993 został przewodniczącym mołdawskiego parlamentu XII kadencji, natomiast 29 marca 1994 przewodniczącym parlamentu XIII kadencji[1].
Prezydent Mołdawii edytuj
W grudniu 1996, startując jako kandydat bezpartyjny[3], wygrał powszechne wybory prezydenckie, w drugiej turze głosowania otrzymując 54% głosów i pokonując ubiegającego się o reelekcję Mirceę Snegura[4]. Poglądy głoszone przez obydwu kontrkandydatów praktycznie nie różniły się od siebie, z tym wyjątkiem, że Petru Lucinschi opowiadał się za naprawieniem stosunków mołdawsko-rosyjskich[5].
Na urząd prezydencki wstąpił 15 stycznia 1997[3]. 8 maja 1997 podpisał z prezydentem nieuznawanej międzynarodowo Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawii Igorem Smirnowem deklarację o zasadach normalizacji stosunków mołdawsko-naddniestrzańskich[6]. Rozmowy w sprawie przyszłego statusu Naddniestrza, jakie prowadził z Igorem Smirnowem w lutym roku następnego, wykazały jednakże ogromne różnice w interpretacji tego dokumentu i nie doprowadziły do postępów w uregulowaniu konfliktu naddniestrzańskiego[7]. W marcu 1998 jako przedstawiciel Mołdawii sygnował mołdawsko-rosyjsko-ukraińsko-naddniestrzańskie porozumienie o środkach budowy zaufania i kontaktów między Mołdawią a Naddniestrzem, a także prowadził z rządem Ukrainy rozmowy w sprawie delimitacji granicy[7]. Wbrew zapowiedziom z kampanii wyborczej nie zmienił kierunku mołdawskiej polityki zagranicznej, kontynuując balansowanie między Rosją a Zachodem (zwłaszcza Rumunią)[5][8]. Całkowicie natomiast zrezygnował z posługiwania się retoryką nacjonalistyczną (panrumuńską lub mołdawską), której używał jego poprzednik[9].
W 1999 podjął próbę doprowadzenia do zmiany ustroju państwowego Mołdawii z parlamentarno-prezydenckiego na prezydencki, przeprowadzając w tej sprawie referendum. Plebiscyt, który odbył się 23 maja 1999, został uznany za nieważny i niekonstytucyjny przez mołdawski Sąd Konstytucyjny. Wykazał on znaczne poparcie dla idei lansowanej przez prezydenta, który w parlamencie miał jednak bardzo ograniczone zaplecze, liczące do kilku deputowanych[10]. Prezydent przedstawiał się jako jedyna wiarygodna osoba w kraju, równocześnie jednak nigdy nie sformułował programu swojej prezydentury ani nie korzystał ze swoich uprawnień w zakresie inicjatywy ustawodawczej[11]. Jako że jego dążenia godziły we wpływy liderów największych mołdawskich partii, zjednoczyli się oni przeciwko niemu; 5 lipca 2000 niemal wszystkie ugrupowania zasiadające w mołdawskim parlamencie zagłosowały za zmianą konstytucji, ograniczając tym samym kompetencje prezydenta i postanawiając, iż głowę państwa wybierać będzie parlament większością 3/5 głosów[11]. Wobec faktu, że dwa głosowania w sprawie wyboru nowego prezydenta nie zakończyły się rozstrzygnięciem, a ugrupowania centroprawicowe przeprowadziły bojkot, by nie dopuścić do zwycięstwa lidera Partii Komunistów Republiki Mołdawii Vladimira Voronina, Petru Lucinschi 12 stycznia 2001 rozwiązał parlament[12]. Nowe wybory przyniosły zdecydowane zwycięstwo komunistom, a 4 kwietnia 2001 Vladimir Voronin został zdecydowaną większością głosów wybrany na prezydenta[13].
Odznaczenia edytuj
Odznaczony m.in. Orderem Republiki[14], greckim Krzyżem Wielkim Orderu Zbawiciela[15], francuskim Krzyżem Wielkim Legii Honorowej[15] oraz orderami radzieckimi (Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy[16] i Orderem Przyjaźni Narodów[17]).
Życie prywatne edytuj
Jest wdowcem, ma dwóch synów[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Biography of President of the Republic of Moldova Petru Lucinschi, 1996–2001. presedinte.md. [dostęp 2017-09-29]. (ang.).
- ↑ King 2000 ↓, s. 100.
- ↑ a b Solak 2014 ↓, s. 281.
- ↑ Republic of Moldova – steps to Independence, IPN’s view. ipn.md, 26 sierpnia 2017. [dostęp 2017-09-03]. (ang.).
- ↑ a b King 2000 ↓, s. 161–162.
- ↑ Solak 2014 ↓, s. 282.
- ↑ a b Solak 2014 ↓, s. 282–283.
- ↑ King 2000 ↓, s. 167.
- ↑ King 2000 ↓, s. 204.
- ↑ Solak 2014 ↓, s. 30.
- ↑ a b Solak 2014 ↓, s. 31.
- ↑ Solak 2014 ↓, s. 31–32.
- ↑ Solak 2014 ↓, s. 33.
- ↑ Decret Nr. 2205. lex.justice.md, 24 lutego 2005. [dostęp 2023-02-28]. (mołd.).
- ↑ a b Лучинский Петр. moldovenii.md. [dostęp 2023-02-28]. (ros.).
- ↑ Лучинский Петр Кириллович. e-reading.club. [dostęp 2023-02-28]. (ros.).
- ↑ Указ Президиума ВС СССР от 14.11.1980 N 3301-X „О награждении орденами и медалями СССР работников, наиболее отличившихся при подготовке и проведении Игр XXII Олимпиады”. consultant.ru. [dostęp 2023-02-28]. (ros.).
Bibliografia edytuj
- Charles King: The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture. Stanford: Hoover Institution Press, Stanford University Press, 2000. ISBN 978-0-8179-9792-2. (ang.).
- Janusz Solak: Mołdawia: republika na trzy pęknięta. Historyczno-społeczny, militarny i geopolityczny wymiar „zamrożonego konfliktu” o Naddniestrze. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2014. ISBN 978-83-7780-997-6.
- Ulrich-Joachim Schulz-Torge (red.): Who Was Who in the Soviet Union. Monachium: K.G. Saur, 1992. ISBN 3-598-10810-9. (ang.).
- Biography of President of the Republic of Moldova Petru Lucinschi, 1996–2001. presedinte.md. [dostęp 2017-09-29]. (ang.).