Podrzeń żebrowiec

Podrzeń żebrowiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	podrzeniowate
Rodzaj	Struthiopteris
Gatunek	podrzeń żebrowiec
	Nazwa systematyczna
	Struthiopteris spicant (L.) Weiss; Pl. Crypt. Fl. Gött. 287 (1770)
Synonimy
	Acrostichum lineatum Cav.; Acrostichum nemorale Lam.; Acrostichum spicant (L.) Willd.; Asplenium spicant (L.) Bernh.; Asplenium spicant (L.) Ehrh.; Blechnum boreale (Salisb.) Sw.; Blechnum doodioides Hook.; Blechnum heterophyllum Opiz; Blechnum septentrionale Sailer; Blechnum spicant (L.) Roth; Blechnum spicant (L.) Sm.; Blechnum spicant (L.) With.; Homophyllum blechnoides Merino; Lomaria borealis (Salisb.) Link; Lomaria crenata C.Presl; Lomaria spicant (L.) Desv.; Lonchitis spicant (L.) Farw.; Lonchitis-aspera spicant (L.) Farw.; Onoclea spicant (L.) Hoffm.; Osmunda borealis Salisb.; Osmunda spicant L.; Spicanta borealis (Salisb.) C.Presl; Struthiopteris doodioides (Hook.) Trevis.; Struthiopteris japanensis Trevis.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Podrzeń żebrowiec (w zależności od ujęcia systematycznego: Struthiopteris spicant^[4]^[3] lub Blechnum spicant^[5]) – gatunek paproci należący do rodziny podrzeniowatych (Blechnaceae).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Afryce Północnej, na Kaukazie, w Libanie i Turcji^[6]. W Polsce występuje głównie w Karpatach i w Sudetach, można go też znaleźć na przylegającym do nich pogórzu. Na niżu jest rośliną bardzo rzadką, tylko na Pojezierzu Kaszubskim znajduje się większe skupienie jej stanowisk^[7]. W klasyfikacji geograficzno-historycznej jest uważany za gatunek rodzimy.

Morfologia edytuj

Pokrój: Roślina wieloletnia osiągająca wysokość 20–50 cm. Sporofit składa się z kłącza z korzeniami, liści asymilacyjnych (trofofili) i liści zarodnionośnych (sporofili)^[7].

Liście asymilacyjne: Ciemnozielone i błyszczące liście są zimotrwałe i mają zieloną oś. Są skórzaste i mają równowąskolancetowaty kształt o zaostrzonym końcu i zaostrzonej nasadzie. Blaszka pojedynczo-pierzasta, złożona z grzebieniasto ustawionych krótkich i tępych listków. Listki są równowąskie i zwrócone sierpowato do przodu. Liście asymilacyjne są szeroko rozchylone na boki. Są zimotrwałe^[8]^[7].

Liście zarodnionośne: Są ok. półtora razy dłuższe od liści asymilacyjnych. Wyrastają ze środka różyczki liści asymilacyjnych, są sztywne i wzniesione prosto do góry. Nie są zimotrwałe. Wyrastają na długich ogonkach i mają brunatną oś główną. Są pierzastodzielne, ale mają bardzo wąskie odcinki o podwiniętych brzegach^[8]^[7].

Zarodnie: Znajdują się na spodniej stronie liści zarodnionośnych. Kupki zarodni ułożone są w dwóch podłużnych pasach. Zawijka boczna i wąska. Zarodniki dojrzewają od lipca do września^[8]^[7].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Rośnie w lasach, najczęściej świerkowych i jodłowych. W Karpatach i Sudetach sięga po piętro kosodrzewiny, głównie jednak rośnie w reglu górnym i dolnym. Preferuje jałowe, wilgotne, kwaśne i próchniczno-kamieniste podłoże^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Vaccinio-Piceion, Ass. Abieti-Piceetum (montanum)^[9]. Liczba chromosomów 2n = 68^[10].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna gatunku jest różna w systemach wyróżniających wąsko ujmowane rodziny i rodzaje paproci (np. w systemie PPG I z 2016^[2] i w World Plants^[3]), gdzie zaliczany jest wraz z dwoma innymi gatunkami do rodzaju Struthiopteris z rodziny Blechnaceae, a inaczej w systemach grupujących paprocie w duże rodziny i obszerne rodzaje (np. Plants of the World), gdzie klasyfikowany jest jako jeden z ok. 240 gatunków z rodzaju Blechnum z rodziny Aspleniaceae^[5].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek był objęty w Polsce od 1983 roku ścisłą ochroną gatunkową^[11]. Od 2014 roku znajduje się pod ochroną częściową^[12]. Zagrożeniem jest wycinka drzew w lasach. Czasami liście są zbierane dla celów dekoracyjnych lub całe rośliny są wykopywane do przydomowych ogródków^[7]. Na niżu Polski jest reliktem glacjalnym. W wielu miejscach jego siedliska zabezpieczone są w różnych formach ochrony przyrody. Dla jego ochrony powstał m.in. rezerwat przyrody Wąwóz Huzarów na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, w pobliżu gdańskiego osiedla Niedźwiednik.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b ^c ^d Michael Hassler: Genus Struthiopteris Scop.. [w:] World Plants. Synonymic Checklist and Distribution of the World Flora. Version 11.1 [on-line]. [dostęp 2020-12-31].
↑ de Gasper, A. L., Almeida, T. E., Dittrich, V. A. d. O., Smith, A. R. i inni. Molecular phylogeny of the fern family Blechnaceae (Polypodiales) with a revised genus-level treatment. „Cladistics”, 2016. DOI: 10.1111/cla.12173. [dostęp 2016-10-27].
↑ ^a ^b Blechnum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-29].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Blechnum spicant na Flora of North America [dostęp 2014-01-27].
↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[world-3] Michael Hassler: Genus Struthiopteris Scop.. [w:] World Plants. Synonymic Checklist and Distribution of the World Flora. Version 11.1 [on-line]. [dostęp 2020-12-31].

[4] Gasper, A. L., Almeida, T. E., Dittrich, V. A. d. O., Smith, A. R. i inni. Molecular phylogeny of the fern family Blechnaceae (Polypodiales) with a revised genus-level treatment. „Cladistics”, 2016. DOI: 10.1111/cla.12173. [dostęp 2016-10-27].

[powo-5] Blechnum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-29].

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-05].

[C-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[Szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[matuszkiewicz-9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[efloras-10] Blechnum spicant na Flora of North America [dostęp 2014-01-27].

[rozp1983-11] Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

[rozp2014-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[4]

[3]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]