Pokrywy (entomologia)
Pokrywy, okrywy, elytry (łac. elytrae, l. poj. elytron) – pierwsza para skrzydeł u owadów, zmieniona i stwardniała, zwykle przeznaczona do ochrony drugiej błoniastej pary służącej do latania.
Chrząszcze edytuj
Pokrywy chrząszczy powstały poprzez zagęszczenie siatki użyłkowania przednich skrzydeł i wypełnienie jej oczek sklerotyną. Każda z nich zawiera 6 pni tchawkowych, odpowiadających sześciu głównym żyłkom podłużnym. Są rozmaicie urzeźbione, jednak wyjściowo każda z pokryw miała 10 rzędów punktów (rowków, striae), a nawet gdy są one całkiem zanikłe, często pozostają między warstwami oskórka odpowiadające im beleczki (trabeculae)[1]. Ponadto w pobliżu tarczki występować może skrócony rządek przytarczkowy (striola scutellaris)[2][1]. Przestrzenie między rządkami określa się jako międzyrzędy lub zagoniki (interstriae). Rzędy i międzyrzędy numeruje się od styku obu pokryw zwanego szwem pokryw (sutura elytri) w kierunku zewnętrznym[1]. Część środkową pokryw nazywa się dyskiem (discus elytrorum)[3]. Zewnętrzna (kostalna) krawędź pokryw podgięta jest zwykle na spód, tworząc epipleurę pokrywy[2][1]. U gatunków dobrze latających części nasadowo-boczne pokryw są wysklepione, tworząc guzy barkowe[1].
Pokrywy pełnią u chrząszczy funkcję ochronną. U wszystkich, z wyjątkiem kruszczycowatych, w trakcie lotu są rozkładane, pełniąc funkcje stabilizacyjne lub nośne[1].
Pozostałe owady edytuj
W innych rzędach owadów pokrywy, nazywane tu także tegminami, powstały bez większych zmian użyłkowania, przez równomierne zgrubienie i sklerotyzację błony[1]. U prostoskrzydłych pokrywy są skórzaste i u większości nakrywają w całości tylne skrzydła, choć u wielu świerszczowatych i turkuciowatych są od nich o ponad połowę krótsze[4]. U straszyków pokrywy są skórzaste i krótsze niż skrzydła tylne[5]. U skorków pokrywy są skórzaste, skrócone i pozbawione żyłek, a skrzydła tylne mieszczą się pod nimi poprzez wachlarzowate i poprzeczne ich złożenie[6]. U karaczanów przedni brzeg skórzastej pokrywy tworzy żyłka kostalna, a tylna żyłka kubitalna wygięta jest łukowato, oddzielając pole analne[7]. Dla modliszek charakterystyczne jest, że jedna pokrywa przykrywa prawie całkiem drugą, pozostawiając odkrytym tylko małe pole u nasady[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Błaszak 2012 ↓, s. 263-265.
- ↑ a b Crowson 1956 ↓, s. 5.
- ↑ Zombori ↓, s. 62-63.
- ↑ Błaszak 2012 ↓, s. 165.
- ↑ Błaszak 2012 ↓, s. 161.
- ↑ Błaszak 2012 ↓, s. 152.
- ↑ Błaszak 2012 ↓, s. 183.
- ↑ Błaszak 2012 ↓, s. 188-189.
Bibliografia edytuj
- Lajos Zombori, Henrik Steinmann: Dictionary of Insect Morphology. de Gruyter, 1999, seria: Handbook of Zoology.
- Roy Albert Crowson: Handbooks for the Identification of British Insects Vol. IV part I: Coleoptera. Introduction and keys to the families. London: Royal Entomological Society of London, 1956.
- Czesław Błaszak: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.