Polski Związek Kulturalno-Oświatowy
Polski Związek Kulturalno-Oświatowy (cz. Polský kulturně-osvětový svaz, w skrócie PZKO) – organizacja społeczna w Czechach mająca na celu razem z Kongresem Polaków reprezentować mniejszość polską w państwie czeskim. Jest to największa pod względem liczby członków (obecnie 12 300[potrzebny przypis]) polska organizacja w Czechach, choć liczba ta systematycznie się zmniejsza wraz z kurczącą się mniejszością polską.
Historia edytuj
Przed II wojną światową na miejscu funkcjonowało wiele polskich organizacji, kiedy jednak w 1947 zakładano PZKO, powstanie innych było niemożliwe[1]. Była to więc w okresie komunizmu jedyna organizacja reprezentująca mniejszość polską, do tego pod silnym wpływem Komunistycznej Partii Czechosłowacji. PZKO zyskało pozycję monopolistyczną i stało się odpowiedzialne za wszelką działalność Polaków, którzy nie mogli zrzeszać się w innych zakazanych organizacjach. W miarę upływu czasu PZKO jeszcze silniej ulegało wpływom Partii[2], będąc przez władze w latach 50. XX wieku wcielonym do Frontu Narodowego Czechów i Słowaków. W latach 60. do głosu dochodzili reformiści, ale po Praskiej Wiośnie w 1968 przeprowadzono czystki i pozwalniano ich ze stanowisk[3]. Ówczesny prezes PZKO, Ernest Sembol również został zwolniony. Zaczęła się tak zwana era normalizacji, a PZKO pogrążyła się w sidłach komunistów. Po aksamitnej rewolucji w 1990, PZKO oczyściła osoby dyskryminowane po 1968, włącznie z najbardziej znaczącymi postaciami jak: Jan Rusnok, Henryk Jasiczek, Wiesław Adam Berger, Tadeusz Siwek i Ernest Sembol[4].
Działalność edytuj
Celem PZKO jest promocja i patronat możliwie nad wszelką kulturalną i edukacyjną aktywnością polskiej mniejszości. PZKO organizuje i wspiera kluby sportowe (kobiet, seniorów, juniorów), publikacje, koncerty, wycieczki, bale, grupy folklorystyczne i muzyczne, chóry, grupy artystyczne, wystawy, różne imprezy sportowe czy społeczne itd. Największą i najbardziej znaną imprezą pod patronatem PZKO jest coroczne Gorolskie Święto w Jabłonkowie, wśród innych największym wydarzeniem jest Festiwal PZKO. Organizacja ściśle współpracuje z polskimi szkołami na Zaolziu i ze Sceną Polską w Teatrze Cieszyńskim w Czeskim Cieszynie.
Za swoją działalność PZKO zostało uhonorowane kilkoma nagrodami, m.in. Nagrodą im. Wojciecha Korfantego nadaną w 2001 przez Związek Górnośląski za osiągnięcia i zasługi w pielęgnacji polskości na Śląsku[5], natomiast w 2006 – Nagrodą im. ks. Leopolda Jana Szersznika.
PZKO składa się z Miejscowych Kół, które obecne są w prawie wszystkich gminach i wsiach na Zaolziu. Większość tych placówek posiada własne budynki, tzw. Domy PZKO (lub Domy Polskie PZKO[6]), które służą jako miejsce spotkań i różnych wydarzeń, np. kulturalnych.
Obecnym prezesem PZKO jest Helena Legowicz. Zarząd Główny mieści się w Czeskim Cieszynie, na ulicy Strzelniczej 28. W tym samym miejscu ma swoją redakcję oficjalny organ prasowy Związku – miesięcznik „Zwrot”, który jest wydawany od grudnia 1949 roku[7].
-
Dom PZKO w Jabłonkowie -
Dom Polski Żwirki i Wigury w Cierlicku -
Dom PZKO w Błędowicach Dolnych -
Dom PZKO w Karwinie-Raju -
Dom Polski w Karwinie Frysztacie -
.jpg)
Statystyki edytuj
| Rok | Miejscowe koła | Członkowie |
|---|---|---|
| 1947 | 79 | 7296 |
| 1949 | 79 | 11 214 |
| 1952 | 80 | 13 046 |
| 1955 | – | 16 170 |
| 1960 | 92 | 17 780 |
| 1965 | 92 | 19 994 |
| 1967 | 92 | 20 656 |
| 1970 | 92 | 20 858 |
| 1975 | 94 | 23 449 |
| 1980 | 94 | 24 237 |
| 1985 | 95 | 23 701 |
| 1988 | 95 | 23 171 |
| 1990 | 95 | 23 070 |
| 1993 | 93 | 20 825 |
| 1995 | 92 | 20 200 |
| 1996 | 91 | 19 573 |
| 2007 | 84 | 12 300 |
Prezesi edytuj
- Jan Pribula (1950–1951)
- Józef Kula (1951–1953)
- Karol Mrózek (1953–1955)
- Józef Mrózek (1955–1957)
- Adolf Kubeczka (1957–1959)
- Bogumił Goj (1959–1962)
- Eugeniusz Suchanek (1962–1968)
- Ernest Sembol (1968–1970)
- Jan Pribula (1970–1971)
- Eugeniusz Suchanek (1971–1975)
- Stanisław Kondziołka (1975–1987)
- Roman Suchanek (1987–1990)
- Władysław Młynek (1990–1993)
- Jerzy Czap (1993–1999)
- Zygmunt Stopa (1999–2009)
- Jan Ryłko (2009–2017)
- Helena Legowicz (2017)
Odznaczenia edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Zahradnik 1992, 128.
- ↑ Zahradnik 1992, 145.
- ↑ Zahradnik 1992, 154.
- ↑ Stopa 2006, 73.
- ↑ Zwrot 2009, 26.
- ↑ Nowe Inicjatywy 2017: Dom Polski PZKO Sibica, „zwrot.cz”, 12 kwietnia 2018 [dostęp 2018-07-07] (cz.).
- ↑ Historia pisma. [w:] Zwrot [on-line]. [dostęp 2013-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)]. (pol.).
- ↑ Stowarzyszenie Wspólnota Polska, STUDIO EM, STOWARZYSZENIE WSPÓLNOTA POLSKA POLECA: VI ŚWIATOWY ZJAZD POLONII I POLAKÓW Z ZAGRANICY – spotkanie w Kancelarii Premiera Rady Ministrów [online], wspolnotapolska.org.pl [dostęp 2023-11-07] (pol.).
Bibliografia edytuj
- PZKO w roku 2007. Aneks do Leksykonu. Franciszek Bałon (edycja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2007. ISBN 978-80-254-0121-7.
- Martyna Radłowska-Obrusnik, Otylia Toboła: Leksykon PZKO. Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO, 1997. OCLC 189531468.
- Kolejny jubileusz PZKO. W: Zygmunt Stopa: Kalendarz Śląski 2007. Daniel Kadłubiec (redakcja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2006. ISBN 80-239-8132-3.
- Stanisław Zahradnik, Marek Ryczkowski: Korzenie Zaolzia. Warszawa – Praga – Trzyniec: PAI-press, 1992. OCLC 177389723.
- Zwrot. Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w RC: Jak powstawał, rozwijał się i przekształcał. „Zwrot”. Listopad 2009, s. 26, styczeń 2007.
