Poprad (rzeka)
Poprad (słow. Poprad, niem. Popper, węg. Poprád, łem. Попрад) – rzeka we wschodniej Słowacji i w południowo-wschodniej Polsce, w dorzeczu Wisły. W dokumentach źródłowych nazwa Poprad jest jedną z najstarszych na Podtatrzu. W 1244 występowała jako Poprad[1], ale także Poprat, Popart, Paprad, Poprut itp., jednak etymologia tego słowa jest sporna[2].
 Poprad w okolicach Starego Sącza | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 168,8 km |
| Powierzchnia zlewni |
1889,2 km² |
| Średni przepływ |
22,3 m³/s na granicy |
| Źródło | |
| Miejsce | w słowackiej części Tatr Wysokich |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Dunajec |
| Miejsce |
naprzeciwko wsi Podrzecze |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Poprad ma długość 167 km, z czego ponad 100 km na Słowacji[2]. 31,1 km stanowi granicę polsko-słowacką, a 30,7 km leży w Polsce. Powierzchnia zlewni 1889,2 km², z czego 1594,1 km² na Słowacji, 295,1 km² w Polsce[3][4]. Średni roczny przepływ mierzony na granicy – 22,3 m³/s.
Powstaje w słowackiej części Tatr Wysokich z połączenia Hińczowego Potoku z potokiem Krupa, wypływającym z Popradzkiego Stawu. Najdalej i najwyżej położone źródła ma Hińczowy Potok, wypływający z Wielkiego Stawu Hińczowego na wysokości 1945 m. Potoki łączą się w Dolinie Mięguszowieckiej na wysokości 1302 m. Okrąża Tatry Wysokie od południa i wpływa na Kotlinę Popradzką[2]. Przepływa przez miasta Poprad oraz Kieżmark i po przepłynięciu na północny wschód między Tatrami Wysokimi i Magurą Spiską a Górami Lewockimi wypływa na Kotlinę Lubowelską. Przed barierą Gór Lubowelskich przepływa przez zabytkowe miasto Lubowlę i zatacza łuk na wschód. Koło wsi Pławiec raptownie skręca na północny wschód, przecina granicę Polski we wsi Čirč, a potem skręca na północny zachód[4]. Przełomową doliną płynie przez Beskid Sądecki, oddzielając od siebie dwa jego główne pasma: Pasmo Radziejowej i Pasmo Jaworzyny. Granicę polsko-słowacką stanowi na dwóch odcinkach – najpierw od Leluchowa do Muszyny (5,1 km), a potem od Legnavy do Piwnicznej-Zdroju (26 km). Wpada do Dunajca między Starym a Nowym Sączem[3].
Na całej długości słowackiego odcinka rzeki doliną Popradu biegną droga i linia kolejowa, stanowiące przedłużenie korytarza komunikacyjnego doliny górnego Wagu na wschód, do Preszowa (E50)[4]. Po polskiej stronie granicy wzdłuż rzeki biegnie widokowa droga lokalna z Krynicy-Zdroju do Piwnicznej-Zdroju i linia kolejowa z Nowego Sącza do Preszowa. Obszar doliny Popradu (objęty ochroną krajobrazową jako Popradzki Park Krajobrazowy) obfituje w źródła mineralne, w tym w wody termalne. Na bazie tego naturalnego bogactwa rozwinęło się miejscowe lecznictwo uzdrowiskowe. W górnym i środkowym biegu rzeka tworzy kilka przełomów, z których wykorzystany turystycznie jest przełom między Piwniczną-Zdrojem a Rytrem[5].
Poprad nie ma większych dopływów – stanowią je górskie rzeczki i potoki. Większe z nich to[4][3]:
- prawobrzeżne: Młynica, Potočký, Hozelský potok, Kamenný potok, Vrbovský potok, Ľubica, Zlatná, Šuplatský potok, Križovevský potok, Holumnický potok, Lomnický potok, Kamrovský potok, Jakubianka, Ľubovnianka, Šambronka, Hromovec, Ľubotínka, Soliská, Smereczek, Kraczoników Potok, Kraczoń, Zimne, Podgórny Potok, Muszynka, Szczawnik, Milicki Potok, Milik, Żegiestowski Potok, Zdziar, Wierchomlanka, Łomniczanka, Jaworzyna, Głęboczanka, Potok Życzanowski, Żeleźnikowski Potok,
- lewobrzeżne: Wielka Huczawa, Haganský potok, Wielicka Woda, Sławkowski Potok, Rovny potok, Červený potok, Zimna Woda, Łomnica, Slavkovský jarok, Stranský potok, Biała Woda Kieżmarska, Hlboká voda, Czarna Woda Rakuska, Bielski Potok, Vojnianský potok, Toporský potok, Hladký potok, Križny potok, Dlhý potok, Rieka, Lackovský potok, Kamienka, Wielki Lipnik, Mały Lipnik, Jarzębiński Potok, Pasterník, Maslienka, Chmielnicki Potok, Údolčanka, Krčmársky potok, Dubničný potok, Podmagurský potok, Kurčinský potok, Podzielne, Hrebeniacky potok, Starina, Zavřřsky potok, Lipnik, Sulinsky potok, Grešácky potok, Hranična, Czercz, Młodowski Potok, Wielka Roztoka, Grabowski Potok, Przysietnicki Potok.
-
Przełom Popradu w Rytrze -
Poprad w Muszynie
Przypisy edytuj
- ↑ Poprad, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 807.
- ↑ a b c Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Pieniny polskie i słowackie. Mapa turystyczna 1:25 000, Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” s.c., 2008.
- ↑ a b c d Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji [online] [dostęp 2012-01-10].
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
Linki zewnętrzne edytuj
- Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona