Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor
Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor (ang. Phoenix Sky Harbor International Airport, kod IATA: PHX, kod ICAO: KPHX) – międzynarodowy port lotniczy zlokalizowany w Phoenix, w stanie Arizona, w Stanach Zjednoczonych, oddalony ok. 5 km na wschód od centrum miasta. Jest to główne lotnisko stanu Arizona, stanowiące jeden z najbardziej rozbudowanych kompleksów infrastruktury lotniczej w rejonie południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych.
 Wieża kontroli lotów | |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||
| Typ |
cywilne | ||||||
| Właściciel |
City of Phoenix (UM Phoenix); zarządca: Phoenix Airport System | ||||||
| Kod IATA |
PHX | ||||||
| Kod ICAO |
KPHX | ||||||
| Wysokość |
345,9 m n.p.m. | ||||||
| Statystyki ruchu (2007) | |||||||
| Liczba pasażerów |
42 197 080 | ||||||
| Liczba operacji |
538 036 | ||||||
| Drogi startowe | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Arizony  | |||||||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |||||||
 33°26′03″N 112°00′42″W/33,434167 -112,011667
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor działa pod tą nazwą już sprzed 1935, kiedy został wykupiony przez miasto Phoenix (City of Phoenix). W 1950 był obsługiwany przez cztery linie lotnicze. Obecnie, port jest głównym węzłem lokalnie bazowanej (w Tempe) linii lotniczej US Airways i 3. co do znaczenia portem linii Southwest Airlines, drugiego co do liczby przewozów przewoźnika portu. Od rozpoczęcia działalności w 1982, Southwest Airlines uzyskały ponad 34% rynku. Od 1990, przewozy Southwest Airlines w oparciu o port Phoenix-Sky Harbor wzrosły o 352%.
W 2006, port lotniczy obsłużył 41,4 mln pasażerów, jako 9. największy w USA[1] i 18. największy na świecie[2] pod względem liczby przewiezionych pasażerów. W przeliczeniu dziennym, port wykonuje 1486 operacji lotniczych, obsługując 108 887 pasażerów. Port Sky Harbor rozwinął się tak szybko, że Phoenix zostało zmuszone do wcielenia pobliskiego portu lotniczego Mesa-Williams Gateway w Mesie jako komunikacyjnego lotniska pomocniczego.
Port Sky Harbor służy również lotnictwie ogólnemu, w tym jako jedną z 8 baz lotnictwa sanitarnego linii Air Evac.
Historia edytuj
Sky Harbor był czwartym portem lotniczym wybudowanym w Phoenix[3]. Został ustanowiony wraz z jednym pasem startowym w 1928 r. przez Scenic Airways, linii, która załamała się w następnym roku po krachu w Czarny czwartek. Investment Company Acme był następnym właścicielem lotniska do 1935 roku. W tym czasie, American Airlines zaczął pierwsze przewozy pasażerów i obsługę poczty lotniczej, do lotniska w 1930 roku. Miasto Phoenix odkupiło lotnisko od Acme za 100 000 dolarów w 1935 roku i TWA rozpoczęło usługi lotnicze do San Francisco w 1938 roku[4].
Po wojnie lotnisko rozpoczęło prace nad nowym terminalem pasażerskim, jak również nowymi równoległymi pasami startowymi i przekątnym pasem startowym[5]. Terminal 1 (początkowo nazywany „Terminal Zachodni”), który również mieścił na lotnisku pierwszą wieżę kontroli, otwarto w 1952 roku. Została zburzona w 1990 roku i zastąpiona przez wolnostojącą budowlę.
Masterplan lotniska został przebudowany w 1959 roku, aby wyeliminować krzyżówkę pasów startowych, aby zrobić więcej miejsca dla nowych terminali. American i TWA rozpoczęły operacje samolotów odrzutowych z Phoenix w 1960 i 1961 r., a Terminal 2 (początkowo nazywany „Terminal Wschodni”) istniejący do dziś, został otwarty w 1962 roku[6]. Terminal 3 opened in 1979[5], Terminal 3 otwarto w 1979 r., gdy nazwy Terminali „Wschodni” i „Zachodni” zostały wycofane, ponieważ nie było już tylko dwóch terminalów.
Bonanza Airlines przeniosła swoją siedzibę z Las Vegas do Phoenix w 1966 roku. Bonanza połączyła się z dwoma innymi liniami, tworząc Air West w 1968 r., która została zmieniona na Hughes Airwest po Howardzie Hughesie w 1970 roku[7].
Po deregulacji linii lotniczych w 1978 roku, dawny szef wykonawczy Ed Beauvais Hughes Airwest zaczął tworzyć biznes plan dla nowej linii lotniczej z siedzibą w Phoenix. Założył America West Airlines w 1981 roku, które rozpoczęły służbę z Phoenix w 1983 roku i podwoiły swoją działalność w ciągu pierwszego roku działalności. Pod koniec dekady, America West miała ogólnokrajową sieć połączeń z Phoenix i był lobbing na rzecz usług transpacyficznych.
W międzyczasie, Southwest Airlines zainaugurowała operacji z Phoenix w styczniu 1982 roku, z trzynastoma lotami codziennie do dwunastu miast, w 1986 roku miały już 64 lotów dziennie z Phoenix i prowadziła tam bazę dla załogi. Southwest otworzył centrum obsługi w PHX w 1992 r., która była największą w swojej sieci[8].
W 1990 roku na lotnisku otwarto największy terminal, Terminal 4. Terminal został wybudowany z czterech hal: N2 i N3 po stronie północnej i S3 i S4 od strony południowej. W 1994 roku otwarto N4 Concourse International, dodając 10 nowych bram i chodnik łączący do hali S4. W 1997 roku rozpoczęto budowę 14-bramowej hali N1, dla America West Airlines. Została ukończona w czerwcu 1998 r. kosztem 50 milionów dolarów i zakończono rozbudowę północnej części terminalu. W południowej części terminalu, budowa rozpoczęła się w 2002 r. ośmiu bramy S2 hali dla Southwest Airlines. Projekt ten został zakończony w 2004 r. i posiada inny projekt architektoniczny od pozostałych sześciu hal. Ósma, ostatnia hala na Terminalu 4 zostanie wybudowana w razie potrzeby. Terminal 4 jest nazwany po byłym senatorze z Arizony i kandydacie na prezydenta z 1964 Barry M. Goldwater. Po śmierci Goldwatera w 1998 r., burmistrz Phoenix proponował zmianę nazwy całego portu lotniczego w pamięci Goldwatera, ale szybko ten pomysł upadł, dla publicznego poparcie dla utrzymania znanej nazwy „Sky Harbor”.
America West złożyło wniosek o Rozdział 11 ochrony przed upadłością w 1991 roku i sprzedał swoje większe samoloty i japońskie trasy, ale nadal rozwijał swoje krajowe operacje z Terminalu 4, we współpracy z Continental Airlines. Chociaż AWA cieszyły się dalszym wzrostem w Phoenix w 1990, tuż po atakach terrorystycznych 11 września 2001 miały napiętą sytuację finansową. AWA zakończyły swój związek z Continental i ostatecznie połączyła się z US Airways w 2005 roku. US Airways przeniosła swoją siedzibę do dawnego kampusu AWA w Tempe, i zachowała wielu menedżerów AWA dla połączonego przedsiębiorstwa.
W 2007 roku Transportation Security Administration wprowadził na rynek pierwszy skaner rentgenowski w PHX.
Terminale, linie lotnicze i kierunki lotów edytuj
Port lotniczy posiada trzy terminale pasażerskie, ponumerowane 1, 2, i 3. Terminal 1, w służbie od 1952, został wycofany z użytku i zburzony w 1990, po czym zarządca portu orzekł, że jego numeracja zostanie „zastrzeżona ku czci”, podobnie jak numer słynnego zawodnika, i że nie ma zamiaru zmieniać numeracji pozostałych terminali, ponieważ pasażerowie są już przyzwyczajeni do istniejącej numeracji.
W każdym terminalu jest udostępniony darmowy bezprzewodowy internet.
Wieża kontroli lotów edytuj
Nowa wieża kontroli lotów portu zaczęła działać 14 stycznia 2007, i obecnie stanowi 3. najwyższą na świecie, po wieżach w porcie lotniczym Monachium i porcie lotniczym Atlancie – Hartsfield-Jackson (102,1 m – 335 stóp).
Terminal 2 edytuj
Terminal 2, otwarty w 1962, posiada 17 bramek w 1 pirsie (C, D, 1A, 1B, 2 – 5, 6A, 6B, 7 – 13) i Red Carpet Club linii United Airlines. W listopadzie 2006, sala gościnna dla obecnych i byłych wojskowych, Military and Veterans Hospitality Room, została udostępniona na półpiętrze (mezzanine level) Terminala 2. Sala jest utrzymywana przez Phoenix Military and Veterans Commission.
| Linia lotnicza | Kierunek |
|---|---|
| Alaska Airlines | Portland (OR), Seattle/Tacoma |
| Great Lakes Airlines | Farmington, Kingman, Page, Show Low |
| United Airlines | Chicago-O’Hare, Cleveland, Denver, Houston-Intercontinental, Newark, San Francisco, Waszyngton-Dulles |
| United Express obsługiwany przez SkyWest Airlines |
Denver, Houston-Intercontinental, Los Angeles, San Francisco |
Terminal 3 edytuj
Terminal 3 otwarto w 1979. Posiada on 16 bramek w 2 pirsach, i Crown Room Club linii Delta Air Lines.
| Linia lotnicza | Kierunek |
|---|---|
| AirTran Airways | Atlanta, Milwaukee [sezonowo] |
| American Airlines | Chicago-O’Hare, Dallas/Fort Worth, Miami |
| American Eagle Airlines | Los Angeles |
| Delta Air Lines | Atlanta, Cincinnati/Northern Kentucky, Detroit, Memphis, Minneapolis/St. Paul, Nowy Jork-JFK, Salt Lake City |
| Delta Connection obsługiwane przez Mesaba Airlines |
Memphis [sezonowo] |
| Delta Connection obsługiwane przez SkyWest Airlines |
Los Angeles, Salt Lake City |
| Frontier Airlines | Branson (MO) [sezonowo], Denver, Milwaukee |
| Frontier Airlines obsługiwane przez Republic Airlines |
Denver |
| Hawaiian Airlines | Honolulu |
| JetBlue Airways | Boston, Nowy Jork-JFK |
| Sun Country Airlines | Minneapolis/St. Paul [sezonowo] |
Terminal 4 (Barry M. Goldwater Terminal 4) edytuj
Terminal 4, otwarty w 1990 pod patronatem byłego senatora z Arizony i kandydata w 1964 na prezydenta USA Barry M. Goldwatera, posiada 88 bramek w 4 pirsach. Mieszczą się tu 3 kluby linii US Airways, ulokowane przy bramkach A7, A19 i B5. British Airways także operuje swój Executive Club Lounge pomiędzy bramkami B23 i B25.
| Linia lotnicza | Kierunek |
|---|---|
| Aeroméxico | Hermosillo |
| Air Canada | Calgary [sezonowo], Toronto-Pearson |
| AirTran Airways | Atlanta, Milwaukee [sezonowo] |
| British Airways | Londyn-Heathrow |
| Southwest Airlines | Albuquerque, Atlanta [od 10 marca 2012], Austin, Baltimore, Birmingham (AL), Boise, Boston, Buffalo, Burbank, Chicago-Midway, Columbus (OH), Denver, Detroit, El Paso, Fort Lauderdale, Houston-Hobby, Indianapolis, Kansas City, Las Vegas, Little Rock, Los Angeles, Louisville, Manchester (NH), Milwaukee, Minneapolis/St. Paul, Nashville, Nowy Orlean, Newark, Oakland, Oklahoma City, Omaha, Ontario, Orange County, Orlando, Filadelfia, Pittsburgh, Portland (OR), Raleigh/Durham, Reno/Tahoe, Sacramento, St. Louis, Salt Lake City, San Antonio, San Diego, San Francisco, San Jose (CA), Seattle/Tacoma, Spokane, Tampa, Tulsa |
| US Airways | Albuquerque, Anchorage, Atlanta, Austin, Baltimore, Boise, Boston, Burbank, Calgary, Cancún, Charlotte, Chicago-O’Hare, Columbus (OH), Dallas/Fort Worth, Denver, Detroit, Edmonton, Fort Lauderdale, Fresno, Guadalajara, Honolulu, Houston-Intercontinental, Indianapolis, Ixtapa/Zihuatanejo [sezonowo], Kahului, Kansas City, Kona, Las Vegas, Lihue, Long Beach [od 1 lutego 2012], Los Angeles, Manzanillo [sezonowo], Mazatlán, Meksyk, Milwaukee, Minneapolis/St. Paul, Nowy Jork-JFK, Nowy Jork-LaGuardia [od 10 marca 2012], Newark, Oakland, Omaha, Ontario, Orange County, Orlando, Filadelfia, Pittsburgh, Portland (OR), Puerto Vallarta, Reno/Tahoe, Sacramento, St. Louis, Salt Lake City, San Antonio, San Diego, San Francisco, San Jose (CA), San José del Cabo, San José de Costa Rica [sezonowo], Seattle/Tacoma, Spokane, Tampa, Tucson, Vancouver, Waszyngton-National |
| US Airways Express obsługiwane przez Mesa Airlines |
Albuquerque, Austin, Bakersfield, Burbank, Calgary [sezonowo], Des Moines, Durango, Edmonton, El Paso, Flagstaff, Fresno, Grand Junction, Guadalajara, Guaymas, Hermosillo, Ixtapa/Zihuatanejo [sezonowo], Kansas City, Las Vegas, Long Beach, Los Angeles, Mazatlán, Monterey, Oakland, Omaha, Ontario, Orange County, Palm Springs, Reno/Tahoe, Sacramento, Salt Lake City, San Antonio, San Diego, San José del Cabo, San Luis Obispo, Santa Barbara, Tucson, Yuma |
| US Airways Express obsługiwane przez SkyWest Airlines |
Albuquerque, Bakersfield, Durango, El Paso, Grand Junction, Las Vegas, Los Angeles, Monterey, Palm Springs, San Luis Obispo, San Diego, Santa Barbara, Tucson, Yuma |
| WestJet [sezonowo] | Calgary, Edmonton, Kelowna, Regina, Saskatoon, Vancouver, Victoria, Winnipeg |
Wprowadzenie skanowania pasażerów technologią rozpraszania wstecznego edytuj
23 lutego 2007 Sky Harbor został pierwszym portem lotniczym, gdzie zastosowano nowoczesną technologię pomiarowo-wizualną znaną jako rozpraszanie wsteczne promieniowania rentgenowskiego do wyświetlania obrazu kształtu ciała pasażera[9]. Ta technologia pozwala na ustalenie czy pasażerowie przemycają ukrytą broń, materiały wybuchowe lub narkotyki przez wyświetlenie wizualizacji ciała wiernie uwidocznionego mimo ubrania. Z tego powodu, te urządzenia, które działają zarówno jako sprzęt wolno stojący, jak i ruchome „kamery” zostały nazwane „maszynami do obnażania” (naked machines) przez działaczy na rzecz praw człowieka[10] zaniepokojonych tym, że ten sprzęt pokazuje osobom z ochrony obraz pasażera bez ubrania, i że został on zastosowany bez uświadomienia pasażerom zaistniałego naruszenia ich prywatności.
Wypadki lotnicze edytuj
Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor nie doświadczył do tej pory poważnego wypadku lotniczego na swoim terenie lub w jego pobliżu. Natomiast 16 sierpnia 1987, samolot linii Northwest Airlines lot nr 255, wykonujący rejs z portu lotniczego Detroit do portu lotniczego Santa Ana-John Wayne w Santa Ana w Kalifornii z międzylądowaniem w porcie Phoenix-Sky Harbor, rozbił się podczas startu w Detroit, ze stratą wszystkich na pokładzie – w tym licznych mieszkańców Phoenix i okolic – oprócz jednej dziewczynki.
Plany na przyszłość edytuj
- nowy terminal z 33 bramkami, West Terminal (i wyburzenie Terminala 2)
- zautomatyzowany system transportu wagonowego, Automated People Mover – etap 2 (etap 1 został poprzednio zatwierdzony.)
- etap 1 (bieg na trasie od skrzyżowania 44th Street i Washington Street do Terminala 4, w użytku od 2013.)
- etap 2 (faza druga, bieg od 44th Street do Terminala 2 na zachodniej rubieży portu nie będzie gotowy przed 2020.)
- przesunięcie trasy Sky Harbor Blvd. na zachód od Terminala 3 i dwie nowe drogi kołowania.
- usprawnienia Pirsu Międzynarodowego (International Concourse) Terminala 4
- nowy pirs Terminala 4
Źródło[11]:
Statystyki edytuj
| Miejsce | Miasto | Pasażerów | Przewoźnik |
|---|---|---|---|
| 1 |  Denver, CO
|
919 000 | Frontier, Southwest, United, US Airways |
| 2 |  Las Vegas, NV
|
764 000 | Southwest, US Airways |
| 3 |  Los Angeles, CA
|
713 000 | American, Delta, Southwest, United, US Airways |
| 4 | San Diego, CA
|
663 000 | Southwest, US Airways |
| 5 |  Seattle/Tacoma, WA
|
616 000 | Alaska, Southwest, US Airways |
| 6 |  Chicago, IL (O’Hare)
|
607 000 | American, United, US Airways |
| 7 |  Minneapolis/St. Paul, MN
|
607 000 | Delta, Southwest, Sun Country, US Airways |
| 8 |  Dallas/Fort Worth, TX
|
576 000 | American, US Airways |
| 9 |  Atlanta, GA
|
575 000 | AirTran, Delta, US Airways |
| 10 |  Salt Lake City, UT
|
575 000 | Delta, Southwest, US Airways |
| Miejsce | Miasto | Pasażerów | Przewoźnik |
|---|---|---|---|
| 1 |  San José del Cabo, Meksyk
|
261 365 | US Airways |
| 2 | Puerto Vallarta, Meksyk
|
189 535 | US Airways |
| 3 |  Londyn, Wielka Brytania (Heathrow)
|
171 024 | British Airways |
| 4 | Guadalajara, Meksyk
|
117 249 | US Airways |
| 5 | Meksyk, Meksyk
|
114 263 | US Airways |
| 6 |  Calgary, Kanada
|
113 850 | Air Canada, US Airways, WestJet |
| 7 | Cancún, Meksyk
|
113 333 | US Airways |
| 8 | Toronto, Kanada
|
113 150 | Air Canada |
| 9 | Mazatlán, Meksyk
|
97 209 | US Airways |
| 10 | Vancouver, Kanada
|
92 550 | US Airways, WestJet |
Przypisy edytuj
- ↑ North America’s largest airports in 2006 by number of passengers. [dostęp 2007-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-03)]. (ang.).
- ↑ Phoenix Sky Harbor International Airport is the 18th Busiest Airport in the World link sprawdzony 28 czerwca 2007 (ang.).
- ↑ How did Sky Harbor International Airport Get its Name? |.
- ↑ Phoenix Sky Harbor International Airport.
- ↑ a b Phoenix Sky Harbor International. [dostęp 2012-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-14)].
- ↑ Phoenix Sky Harbor International Airport.
- ↑ US Airways | US Airways: a Heritage Story.
- ↑ Southwest Airlines Newsroom: By Category. [dostęp 2012-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-06)].
- ↑ Powerful X-ray machine debuts in Phoenix: ‘Backscatter’ visually strips off clothing, to be used on voluntary basis, wiadomość agencji Associated Press zamieszczona w serwisie MSNBC.msn.com, 23 lutego 2007, link sprawdzono 28 czerwca 2007. (ang.).
- ↑ „Getting Naked for Big Brother”, Wired, by Kim Zetter, 17 maja 2004 (ang.).
- ↑ Plany na przyszłość portu lotniczego Phoenix-Sky Harbor (ang.).
- ↑ http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=PHX&Airport_Name=Phoenix, AZ: Sky Harbor International&carrier=FACTS.
- ↑ UK Aviation Intelligence. caa.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-08)]..
- ↑ Mexico Aviation Statistics.
- ↑ Canadian Aviation Data.
Bibliografia edytuj
- Phoenix Sky Harbor International Airport (strona internetowa City of Phoenix – UM Phoenix) (ang.)