Wikipedia

Pospolicenie nazw marketingowych

Pospolicenie nazw marketingowych – proces stopniowego przekształcania się nazw własnych produktu lub firmy w pospolite, używane jako synonimy nazw całej grupy produktów danego typu, np. rowery, adidasy, czy pampersy[1]; szczególny przypadek apelatywizacji[2]. Zjawisko to zachodzi przeważnie w odniesieniu do marek, które mają dominującą pozycję na rynku lub są prekursorami jakichś produktów[3]. Konsekwencją może być jednak utrata rynkowej tożsamości przez taką markę i degeneracja znaku towarowego[4].

Oryginalna aspiryna firmy Bayer obok leku innego przedsiębiorstwa, które również może używać tej nazwy, ponieważ w Stanach Zjednoczonych znak towarowy uległ degeneracji. Jest tam też oficjalnie zaadaptowaną nazwą kwasu acetylosalicylowego

Przykłady w języku polskim edytuj

 
„Cepeen” (stacja benzynowa, 1972 rok). Na dystrybutorze widoczne logo Centrali Produktów Naftowych
  • adidasy – buty sportowe, od niemieckiej firmy Adidas[5]
  • akwalung – aparat tlenowy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo U.S. Divers[6]
  • aspiryna – lek przeciwbólowy, od leku Aspirin przedsiębiorstwa Bayer AG[3]
  • bedeker – przewodnik turystyczny, od niemieckiego wydawnictwa Baedeker[7]
  • boszka – szlifierka kątowa, od niemieckiej firmy Bosch[4], także fleksa od firmy Flex[8] oraz diaks od zniekształconej nazwy Biax[9]
  • cannon – w zależności od branży nazwa różnych typów złącz elektrycznych (przede wszystkim XLR, D-Sub), od nazwy producenta ITT Cannon[10]
  • cepeen – stacja benzynowa, od skrótu nieistniejącej obecnie Centrali Produktów Naftowych[11] (p. również kiosk ruchu)
  • cola – rodzaj słodkiego napoju gazowanego, od nazwy Coca-Cola[12]
  • depakina – kwas walproinowy i walproinian sodu, od nazwy leku przeciwpadaczkowego Depakine Chrono przedsiębiorstw Inpharm i Sanofi-Aventis,
  • dyktafon – urządzenie do nagrywania dźwięku, od amerykańskiego przedsiębiorstwa Dictaphone[13]
  • dżip – samochód terenowy, od amerykańskiej firmy Jeep[5]
  • elektroluks – regionalne potoczne określenie odkurzacza, od szwedzkiej firmy Electrolux[12]
  • eros – przestarzale prezerwatywa, od nazwy prezerwatyw dostępnych w PRL
  • eternit – azbestowo-cementowy materiał budowlany, od produktów austriackiego przedsiębiorstwa Eternit-Werke[14]
  • excalibur – limuzyna ślubna w stylu neoklasycznym, od amerykańskiej firmy Excalibur Automobile[15]
  • farelka – termowentylator, od firmy polskiego przedsiębiorstwa Farel[16]
  • flamaster – gruby pisak, zniekształcona nazwa amerykańskich produktów Flo-Master[17]
  • freon – grupa związków chemicznych dawniej wykorzystywanych jako czynnik chłodniczy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont[18]
  • frisbee – latający dysk, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Wham-O[19]
  • frużelina – owoce w żelu, od zastrzeżonej nazwy produktów polskiego przedsiębiorstwa Prospona[20]
  • geberit – spłuczka podtynkowa, od nazwy szwajcarskiego koncernu Geberit[21]
  • googlować – wyszukiwać w Internecie, od wyszukiwarki Google[22]
  • heroina – była firmowa nazwa produktu Bayer AG[23]
  • hula-hoop – koło do zabawy, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Wham-O[19]
  • igelit – miękki polichlorek winylu, od nazwy produktu niemieckiego przedsiębiorstwa IG Farben[24]
  • imbus – klucz o przekroju sześciokąta, od nazwy Innensechskantschraube Bauer und Schaurte, w skrócie INBUS, później przekształcone w imbus[25]
  • jacuzzi – wanna z hydromasażem, od produktów firmy Jacuzzi[26]
  • junkers – dawne określenie piecyka gazowego, od firmy niemieckiego przedsiębiorstwa Junkers[12]
  • kärcher – potocznie myjka ciśnieniowa, od nazwy niemieckiego przedsiębiorstwa Kärcher[27][5]
  • karimata – piankowa mata, od nazwy produktu Karrimat brytyjskiego przedsiębiorstwa Karrimor[28]
  • klakson – sygnał dźwiękowy w pojazdach, od nazwy Klaxon zastrzeżonej przez amerykańskie przedsiębiorstwo General Motors[29]
  • ksero – urządzenie do kopiowania dokumentów, od nazwy amerykańskiego przedsiębiorstwa Xerox[12]
  • landrynka – twardy cukierek, od rosyjskiej fabryki cukierków Fiodora Łandrina[30]
  • linoleum – wykładzina podłogowa, pierwotnie zastrzeżony znak towarowy Linoleum Manufacturing Company[31]
  • loupedeck – konsola do profesjonalnej edycji zdjęć (od nazwy firmowej),
  • lycra – elastyczne włókno syntetyczne, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont[32]
  • maggi – rodzaj przyprawy w płynie, od firmy szwajcarskiego przedsiębiorstwa Maggi[5]
  • meleks – wózek elektryczny, od firmy polskiego przedsiębiorstwa Melex[5][33]
  • neska – kawa rozpuszczalna, od kawy Nescafé przedsiębiorstwa Nestlé[34]
  • orlen – stacja benzynowa (od nazwy polskiego przedsiębiorstwa PKN Orlen),
  • nida – płyta gipsowo-kartonowa, od nazwy jednego z producentów, Dolina Nidy
  • paczkomat – automatyczna skrytka pocztowa, zastrzeżony znak towarowy polskiego przedsiębiorstwa InPost[35]
  • pampers – pieluszka jednorazowa, od firmy amerykańskiego przedsiębiorstwa Pampers[5]
  • patefon – urządzenie do mechanicznego odtwarzania dźwięku, od urządzenia Pathéphone francuskiej firmy Pathé Frères[36]
  • pendrive – pamięć USB, w Polsce nazwany od produktów tajwańskiego przedsiębiorstwa Add On Technology[37]
  • pepegi – popularna dawniej nazwa tenisówek, od skróconej nazwy Polskiego Przemysłu Gumowego[38]
  • pleksiglas (lub pleksi) – szkło akrylowe, nazwa zastrzeżona przez niemieckie przedsiębiorstwo Evonik Röhm GmbH[39]
  • polar – syntetyczna dzianina, od materiału Polartec produkowanego przez amerykańskie przedsiębiorstwo Malden Mills[40]
  • polar – marka pulsometrów, która w pewnym okresie utożsamiana była z wszystkimi urządzeniami tego typu. Obecnie przy pojawieniu się silnej konkurencji (Garmin) marka ta uwolniła się od zjawiska pospolicenia.
  • polaroid – aparat do błyskawicznego wywoływania zdjęć, od produktów amerykańskiego przedsiębiorstwa Polaroid Corporation[5]
  • polbruk (lub pozbruk) – betonowa kostka brukowa, od nazw popularnych krajowych producentów Polbruk i Poz Bruk
  • prompter – wyświetlacz tekstu, od nazwy amerykańskiego przedsiębiorstwa TelePrompTer[41]
  • prysznic – od nazwiska Vincenza Prißnitza, popularyzatora hydroterapii[42]
  • ptasie mleczko – pianki w czekoladowej polewie, od produktów firmy E. Wedel[5]
  • ratrak – pojazd do przygotowywania tras narciarskich, od nazwy nieistniejącego już szwajcarskiego przedsiębiorstwa Ratrac[43][44]
  • rolba – maszyna do odświeżania lodu, od nazwy dawniej aktywnego w branży, szwajcarskiego importera – Rolba AG[45]
  • rower – jednoślad napędzany siłą mięśni, od brytyjskiej firmy Rover Company[5]
  • ruch, również kiosk ruchu – kiosk, ostatnio częściej miniaturowy sklepik, zajmujący się sprzedażą gazet, papierosów, biletów i innych drobnych przedmiotów, od nazwy państwowego przedsiębiorstwa „Prasa-Książka-Ruch”, mającego monopol na prowadzenie takich kiosków w czasach komunizmu (p. również cepeen)
  • skocz – taśma klejąca, od marki Scotch amerykańskiego przedsiębiorstwa 3M[46]
  • taser – paralizator elektryczny, od produktów przedsiębiorstwa Taser International[47]
  • teflon – nieprzywierający materiał, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo DuPont[48]
  • telegazeta – tekst odbierany za pomocą telewizora, od handlowej nazwy teletekstu TVP[49]
  • termos – pojemnik utrzymujący temperaturę, od niemieckiej firmy Thermos GmbH[50]
  • toi toi – przenośna ubikacja, od niemieckiego przedsiębiorstwa Toi Toi, obecnie należącego do grupy ADCO[51]
  • trampolina – przyrząd gimnastyczny, pierwotnie nazwa handlowa przedsiębiorstwa Griswold-Nissen Trampoline & Tumbling Company[52]
  • vegeta – mieszanka przypraw i warzyw, od produktów chorwackiego przedsiębiorstwa Podravka[5][53]
  • walkman – przenośny odtwarzacz kaset, nazwa zastrzeżona przez przedsiębiorstwo Sony[5]
  • wazelina – mazista substancja użytkowa, od firmy przedsiębiorstwa Vaseline[54]
  • webasto – system ogrzewania postojowego w pojeździe, od niemieckiej firmy Webasto, również błędnie dewasto[55]
  • wek, wekować – słoik ze szklanym wieczkiem, również konserwować żywność z użyciem takiego słoja (niekiedy słoja dowolnego typu z hermetycznym zamknięciem), od J. Wecka
  • wenflon – elastyczna kaniula dożylna, od Venflon – zastrzeżonej nazwy wyrobu firmy Becton Dickinson[56]
  • wibram – gumowa, żłobkowana podeszwa buta, od włoskiej firmy Vibram[57]
  • żyletka – ostrze do golenia, od spolszczonej nazwy firmy Gillette[1]

Skutki edytuj

Pospolicenie jest reklamą dla marki, ale niesie też za sobą wiele negatywnych skutków. Taka marka może utracić swoją unikatową tożsamość i zastrzeżony znak towarowy[1]. Dlatego wiele przedsiębiorstw stara się przeciwdziałać zjawisku wchodzenia ich znaków towarowych do języka potocznego. Przykładowo przedsiębiorstwo Google zniechęca do używania słowa googlować jako synonimu wyszukiwania w Internecie[58]. Niektóre przedsiębiorstwa starają się uświadomić klientów poprzez reklamy, jak na przykład Bayer AG, która w swoich kampaniach przekonywała, że prawdziwa aspiryna to tylko ta ich produkcji[3]. Natomiast nazwa termos upowszechniła się do tego stopnia, że przedsiębiorstwu Thermos GmbH nie udało się ochronić znaku towarowego[59].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Marek Zboralski: Nazwy firm i produktów. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2000, s. 266. ISBN 83-208-1275-5.
  2. ↑ Zjawiska na pograniczu nazw własnych i pospolitych [online], Lekcja literatury, 20 listopada 2019.
  3. ↑ a b c Piotr Czauderna: „Adidasy marki Puma”, czyli kiedy marka staje się elementem języka potocznego. NaTemat.
  4. ↑ a b Mikołaj Lech: Degeneracja znaku towarowego. Jak zbytnia popularność zabija markę. Znaki towarowe Blog, 29 sierpnia 2016.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Justyna Sobolak, Niesamowita kariera marek [online], Onet.pl, 15 kwietnia 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-04-16].
  6. ↑ AQUA-LUNG Trademark Information. Trademarkia. (ang.).
  7. ↑ Bedeker. Edupedia.
  8. ↑ Joanna Furgalińska: Ślónsko godka. Ilustrowany słownik dla Hanysów i Goroli. Warszawa: PWN, 2010. ISBN 978-83-01-16438-6.
  9. ↑ Nie tylko do szlifowania. „Murator”, s. 8, sierpień 2013. Murator SA. 
  10. ↑ Folder firmy ITT.
  11. ↑ Bogdan Możdżyński: Co stało się z marką CPN? Sentymentalna podróż na stację paliw. Forbes, 12 grudnia 2017.
  12. ↑ a b c d Maciej Ślużyński: PARS PRO TOTO, czyli marka doskonale upozycjonowana. Signs.pl, 23 listopada 2004.
  13. ↑ DICTAPHONE - Trademark Details. Justia. (ang.).
  14. ↑ ETERNIT: History, Eternit.at. eternit.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-09)]..
  15. ↑ LINCOLN EXCALIBUR. [dostęp 2021-12-20]. (pol.).
  16. ↑ Oni produkowali AGD w Polsce Ludowej – co się stało z firmami z dawnych lat?. WP, 13 sierpnia 2013.
  17. ↑ Grigorij Bagrinowski: Краткий этимологический словарь. ABC-Atticus, 2018. ISBN 5-389-15284-0. (ros.).
  18. ↑ Olga Dąbska: Co to są freony? Wpływ freonów na środowisko i człowieka. zdrowie.tvn.pl, 2018-11-05. [dostęp 2020-05-03]. (pol.).
  19. ↑ a b Ben James: Wham-O Seeks To Protect 'Hula Hoop,' ‘Frisbee’ Marks. Law360, 21 sierpnia 2009. (ang.).
  20. ↑ Produkty. Prospona.
  21. ↑ Wszyscy mówią, że mają geberit… A jak jest naprawdę?. Newsweek, 18 grudnia 2018.
  22. ↑ Odcinek 9. Słownik polsko@polski.
  23. ↑ Heroin history.
  24. ↑ Igelitschuhe. Museum Digital. (niem.).
  25. ↑ Mirosław Bańko: "Imbus". Poradnia językowa PWN, 5 czerwca 2003.
  26. ↑ The Story of Jacuzzi®. Jacuzzi. [dostęp 2016-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-20)]. (ang.).
  27. ↑ Karcher. Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego.
  28. ↑ Dlaczego Karrimor. Karrimor.pl.
  29. ↑ KLAXON Trademark Information. Trademarkia. (ang.).
  30. ↑ Landrynki. Narodowe Centrum Kultury.
  31. ↑ The Evolution of Linoleum. Hagley Museum, 19 marca 2018. (ang.).
  32. ↑ 1962 Lycra [online], DuPont [zarchiwizowane z adresu 2012-04-13] (ang.).
  33. ↑ Meleks. Słownik języka polskiego PWN.
  34. ↑ Nescafé, czyli neska. Logo24, 26 listopada 2008.
  35. ↑ Paczkomaty - zastrzeżony znak inPostu. Antyweb, 18 maja 2018.
  36. ↑ Ryszard Tadeusiewicz: „Płyty z muzyką. Gramofon czy patefon?” – felieton. AGH, 27 lutego 2019.
  37. ↑ Pendrive, Słownik komputerowy.
  38. ↑ Bartosz Czartoryski: Trampki to więcej niż kawałek gumy. Krótka historia wielkiego sukcesu. Gazeta.pl.
  39. ↑ PLEXIGLAS® – registered trademark for 75 years [PDF], Evonik, 4 grudnia 2008 (ang.).
  40. ↑ Polar, czyli ubranie z plastikowych butelek. Rzeczpospolita, 18 lutego 2009. [dostęp 2016-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 maja 2016)].
  41. ↑ Joseph Stromberg: A Brief History of the Teleprompter. Smithsonian, 22 października 2012. (ang.).
  42. ↑ Tomasz Borówka: Bierzesz prysznic - myśl o Śląsku. Wynalazca prysznica Vincenz Priessnitz to dobroczyńca ludzkości. slazag.pl, 2022-02-05. [dostęp 2024-01-13]. (pol.).
  43. ↑ Adidasy, walkamany i ratraki – marki, które zawłaszczyły język [online], Foch.pl, 21 października 2014 [zarchiwizowane z adresu 2016-04-04].
  44. ↑ Australian Alpine Oversnow Equipment. (ang.).
  45. ↑ Światowe gwiazdy technologii lodu na polskich lodowiskach. Boiska i stadiony, 23 lutego 2018.
  46. ↑ Słownik języka polskiego: skocz. sjp.pwn.pl.
  47. ↑ Simon McCormack: Taser Trademark: Company Fights To Keep Journalists From Using Term ‘Tasered’. Huffington Post, 12 maja 2012. (ang.).
  48. ↑ Teflon™ brand, Chemours.com.
  49. ↑ Bartłomiej Pawlak: Kiedyś zastępowała internet w Polsce, teraz czasy świetności ma już za sobą. Telegazeta kończy dziś 30 lat. Gazeta.pl, 28 grudnia 2018.
  50. ↑ History of the Thermos Company, Kitchen Kapers.
  51. ↑ Krzysztof Suwart: "Toitoioza" polska. Biznes może i nieprzyjemnie pachnie, ale daje zarobić. Money.pl, 7 lipca 2018.
  52. ↑ Anthony Hayward: George Nissen: Inventor of the trampoline. independent.co.uk, 2010-05-05. [dostęp 2020-05-03]. (ang.).
  53. ↑ Vegeta. Słownik PWN.
  54. ↑ Peter Homan: Vaseline: from trade mark to noun. Pharmaceutical Journal, 16 grudnia 2008. [dostęp 2016-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 kwietnia 2016)].
  55. ↑ Michał Bakuła: Co to jest webasto? Jak działa ogrzewanie postojowe w aucie?. Wybór kierowców, 30 marca 2021.
  56. ↑ BD Venflon™ Pro Safety. Becton Dickinson.
  57. ↑ Słownik języka polskiego: wibram. sjp.pwn.pl.
  58. ↑ Suzanne Choney: No Googling, says Google – unless you really mean it. NBC, 26 marca 2013. (ang.).
  59. ↑ King-seeley Thermos Co., Plaintiff-appellant, v. Aladdin Industries, Incorporated, Defendant-appellee, 321 F.2d 577 (2d Cir. 1963).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pospolicenie_nazw_marketingowych&oldid=72802262”