Powiat średzki (województwo dolnośląskie)
Powiat średzki – powiat w Polsce (w środkowej części województwa dolnośląskiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Środa Śląska.
| powiat | |||||||
3.jpg)
| |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| TERC |
0218 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Starosta | |||||||
| Powierzchnia |
703,68 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
78,3 os./km² | ||||||
| Urbanizacja |
17,84% | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
DSR | ||||||
Adres urzędu: ul. Wrocławska 255-300 Środa Śląska | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa_map.svg)
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_COA.svg)
_flag.gif)
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejsko-wiejskie: Środa Śląska, Miękinia
- gminy wiejskie: Kostomłoty, Malczyce, Udanin
- miasta: Środa Śląska, Miękinia
Przed 1 stycznia 1999 r. wszystkie gminy powiatu należały do województwa wrocławskiego, z wyjątkiem gminy Udanin, która należała do województwa legnickiego.
Położenie edytuj
Powiat średzki usytuowany jest w centralnej części województwa dolnośląskiego, 30 km na zachód od jego stolicy – Wrocławia. Na północy graniczy z powiatami: trzebnickim i wołowskim, na zachodzie z legnickim i jaworskim, na południu z powiatem świdnickim. Wschodnim jego sąsiadem jest powiat grodzki wrocławski i ziemski wrocławski. W bliskim sąsiedztwie powiatu leżą również dwie inne duże aglomeracje miejskie: Legnica i Lubin. Obszar powiatu obejmuje centralną część Niziny Śląskiej, a dokładniej jej trzy mezoregiony fizycznogeograficzne: Dolinę Odry, Wysoczyznę Średzką i Równinę Kostomłotów.
Takie usytuowanie sprawia, że znajduje się w dwóch krajobrazowo odmiennych obszarach. Wysoczyzna Średzka leżąca w centrum regionu jest lekko pagórkowata i bezleśna. Wzniesienia na niej występujące są typowymi wzgórzami morenowymi, pokrytymi cienką warstwą lessu. Zbliżony charakter krajobrazowy ma przylegający do niej płaskowyż, noszący nazwę Równina Kostomłotów. Położona w północnej części regionu Dolina Odry składa się przede wszystkim z piaszczystych wzgórz i równin poprzecinanych głębokimi dolinami dawnych rzek, gdzie utworzyły się zatorfione obniżenia porośnięte liściastymi lasami łęgowymi i trzcinami. Duży stopień naturalności lasów sprawił, że w 1959 r. utworzono tu rezerwat przyrody „Zabór”[2].
Podział administracyjny edytuj
| Gmina | Typ | Powierzchnia (km²) |
Ludność (2006) |
Siedziba |
| Gmina Środa Śląska | miejsko-wiejska | 214,9 | 19 076 | Środa Śląska |
| Gmina Miękinia | miejsko-wiejska | 179,5 | 11 635 | Miękinia |
| Gmina Kostomłoty | wiejska | 146,3 | 6872 | Kostomłoty |
| Gmina Malczyce | wiejska | 52,6 | 5975 | Malczyce |
| Gmina Udanin | wiejska | 110,7 | 5650 | Udanin |
Demografia edytuj
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 49 153 | 100 | 24 941 | 50,74 | 24 212 | 49,26 |
| Miasto | 8759 | 17,82 | 4585 | 9,33 | 4174 | 8,49 |
| Wieś | 40 394 | 82,18 | 20 356 | 41,41 | 20 038 | 40,77 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu średzkiego w 2014 roku[3].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[4] powiat zamieszkiwało 55 079 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 55 356 osób[5].
Gospodarka edytuj
W końcu listopada 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie obejmowała ok. 1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,8% do aktywnych zawodowo[6].
Historia edytuj
Powiat Średzki należy do obszarów o najstarszym osadnictwie na Śląsku. Najdawniejsze ślady odkryto w Głosce i szacuje się, że pochodzą z końcowego okresu paleolitu, czyli 8–13 tys. lat temu. Naukowcy twierdzą, że Słowianie przybyli na tereny Powiatu Średzkiego w VI w., zaś do państwa Polan przyłączono je pod koniec X w., za panowania Bolesława Chrobrego. W XII w. na szlaku handlowym pojawiła się osada targowa – Środa Śląska, przemianowana sto lat później na miasto. Lokacja Środy Śląskiej nastąpiła na prawie niemieckim, które po dostosowaniu do miejscowych potrzeb i warunków zaczęto nazywać "prawem średzkim". W 1335 r. region Średzki został włączony do Czech, a w latach 1526–1740 z całym Śląskiem, przeszedł pod panowanie Habsburgów. W 1740 r. powiat został przyłączony do Prus. Przechodzenie kolejno pod panowanie czeskie, austriackie i pruskie skutkowało wieloma wojnami wyniszczającymi okolice, ale również wieloma wpływami kulturowymi i religijnymi. Pierwszym starostą średzkim był w latach 1742–1749 Karl Friedrich von Poser - właściciel dóbr w Radkowicach i Zakrzycach. W okresie wojen napoleońskich Środę Śląską odwiedził sam cesarz Napoleon Bonaparte, który w czerwcu 1813 r. oczekiwał tu na zawarcie rozejmu. Pod koniec II wojny światowej region został zajęty przez wojska radzieckie, stając się ich zapleczem w walkach o Wrocław. Po wojnie na mocy postanowień konferencji w Jałcie i Poczdamie, Śląsk – a wraz z nim powiat średzki, został przekazany Polsce. Pierwszym starostą po wojnie został Romuald Czapliński, a przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej utworzonej w 1946 r. – Szczepan Koralewicz[7].
Religia edytuj
- Kościół rzymskokatolicki: 22 parafie
- Kościół greckokatolicki: parafia
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny: 2 parafie
- Kościół Zielonoświątkowy: zbór
- Świadkowie Jehowy: zbór[8]
Starostowie średzcy edytuj
Na podstawie źródła[9]:
- Ferdynand Grabowiecki (14 listopada 1998 – 18 wrzesień 2000)
- Czesław Osiecki (19 wrzesień 2000 – 13 listopada 2002)
- Stanisław Wicha (14 listopada 2002 – 26 listopada 2006)
- Sebastian Burdzy (27 listopada 2006 – 19 listopada 2018)
- Krzysztof Szałankiewicz (20 listopada 2018 – nadal)
Przypisy edytuj
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ Powiat Średzki – Portal informacyjny Starostwa Powiatowego w Środzie Śląskiej. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-01)].
- ↑ Powiat średzki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu listopada 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-01-16] (pol.).
- ↑ Powiat Średzki – Portal informacyjny Starostwa Powiatowego w Środzie Śląskiej. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-08)].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-08-31].
- ↑ Rafał Rudka, Joanna Gryboś-Chechelska, Tomasz Smaś: Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. I: Starostowie województwa dolnośląskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2022, s. 33. ISBN 978-83-62251-80-3. [dostęp 2024-03-18].