Powiat święciański
Powiat święciański (pow. a. ujezd zawilejski) – jednostka administracji terytorialnej II stopnia, wchodząca w skład województwa wileńskiego w 1926–1939, z siedzibą w Święcianach.
| powiat | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Siedziba | |||||
| Powierzchnia |
4017 km² | ||||
| Populacja (1931) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
34 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa
| |||||
Historia edytuj
Powiat został powołany 24 października 1795 jako ujezd zawilejski w guberni wileńskiej (Imperium Rosyjskie). 1 stycznia 1843 został przemianowany na święciański. W 1912 ujezdy otrzymały formalną nazwę powiatów. W 1919–1920 wchodził w skład okręgu wileńskiego w polskim Zarządzie Cywilnym Ziem Wschodnich. 12 października 1920 obszar powiatu znalazł się pod kontrolą tzw. Litwy Środkowej, którą inkorporowano do Polski 13 kwietnia 1922, tworząc z jej obszaru ziemię wileńską. Wraz z przekształceniem jej w województwo wileńskie powiat wszedł w jego skład (20 stycznia 1926).
Siedziby starosty i sejmiku powiatowego święciańskiego znajdowały się w Święcianach. Największym ośrodkiem były jednak Nowe Święciany (5 906 os. w 1931). Poza dwoma wymienionymi w powiecie znajdowało się 12 osiedli o statusie miasteczka. Powiat święciański składał się z jednego samodzielnego miasta, jednej gminy miejsko-wiejskiej, 12 gmin typu miejskiego (z siedzibami w miasteczkach) i 15 gmin wiejskich.
Powiat święciański przestał być kontrolowany przez polską administrację rządową w wyniku ewakuacji starostwa 17 września 1939. 26 października t.r. przeważający obszar powiatu jako znajdujący się w okręgu wileńskim został przekazany przez ZSRR Litwie. Z jego zachodnich ziem utworzono później rejon święciański z siedzibą w Nowych Święcianach. Część dawnego powiatu pozostająca po stronie Białorusi w 1940 została włączona do rejonu o tej samej nazwie z siedzibą w Święcianach. W wyniku aneksji Litwy przez ZSRR nieliczne gminy wschodniej-południowej części dawnego powiatu znalazły się w rejonie postawskim w Białorusi.
Obszar i ludność edytuj
| Herb | Gmina | Powierzchnia | Ludność | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1909 | 1919[1] | 1931 | |||
|
Nowe Święciany (miasto) | ||||
| Święciany(w tym miasto: Święciany) | (3 900) | ||||
| Daugieliszkiw tym miasteczko: Daugieliszki Nowe | |||||
| Dukszty[2]w tym miasteczko: Dukszty | |||||
| Hoduciszkiw tym miasteczko: Hoduciszki | |||||
| Kiemieliszkiw tym miasteczko: Kiemieliszki | (395) | ||||
| Kołtynianyw tym miasteczko: Kołtyniany | |||||
| Komajew tym miasteczko: Komaje | |||||
| Łyntupyw tym miasteczko: Łyntupy | |||||
| Mielegianyw tym miasteczko: Mielegiany | |||||
| Podbrodziew tym miasteczko: Podbrodzie | |||||
| Szemetowszczyznaw tym miasteczko: Szemetowszczyzna | |||||
| Świrw tym miasteczko: Świr | |||||
| Twereczw tym miasteczko: Twerecz | |||||
| Jasiew[3] | |||||
| Kobylniki[3] | |||||
| Wiszniew[4] | |||||
| Wojstom[4] | |||||
| Zanarocze[3] | |||||
| Żodziszki[4] | |||||
| Żukojnie | |||||
| Razem | 139 692 | 136 500 | |||
Oświata edytuj
W powiecie święciańskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działały 62 szkoły powszechne i 1 szkoła średnia. Ogółem uczyło się w nich 4 102 dzieci i pracowało 108 nauczycieli[5].
Starostowie edytuj
- 29 kwietnia 1930ː Stefan Mydlarz
- 26 czerwca 1934 – 26 października 1939: Stanisław Dworak (PPS).
Przypisy edytuj
- ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- ↑ Przyłączona 1 stycznia 1926 r. z powiatu brasławskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
- ↑ a b c 1 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu święciańskiego i przyłączona do powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
- ↑ a b c 1 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu święciańskiego i przyłączona do powiatu wilejskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472)
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
- Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.