Powidz (województwo wielkopolskie)
Powidz – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w powiecie słupeckim, w województwie wielkopolskim, siedziba gminy Powidz.
| wieś | |
 Fragment rynku i kościół parafialny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1335[2] |
| Strefa numeracyjna |
63 |
| Kod pocztowy |
62-430[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PSL |
| SIMC |
0300742 |
Położenie na mapie gminy Powidz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupeckiego  | |
 52°24′46″N 17°54′53″E/52,412778 17,914722[1]
| |
| Strona internetowa | |
Powidz uzyskał lokację miejską w 1243 roku, zdegradowany w 1934 roku[4]. Miasto królewskie należące do starostwa powidzkiego, w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[5].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0300759 | Dolina | część wsi |
| 0300890 | Ługi | część wsi (do 2023 r.) |
| 0300765 | Powidz-Osiedle | część wsi (do 2023 r.) |
Historia edytuj
8 czerwca 1243 książę Bolesław Pobożny zezwolił wójtowi Baldwinowi lokować w Powidzu osadę na prawie niemieckim. Powierzchnię osady określono na 56 łanów, co znaczyło, że była ona przeznaczona dla 200–300 mieszkańców[8]. Nie jest jednak jasne, czy wystawiony przez księcia dokument lokował osadę o charakterze miejskim, czy wiejskim. Za pierwszą tezą świadczyłyby planowane rozmiary osady, przeciw – niewytłumaczalnie wczesna data lokacji położonej na uboczu szlaków handlowych osady, wyprzedzająca lokację czołowych ośrodków miejskich w Wielkopolsce (Poznań, Kalisz). Nie jest również wykluczone, że do lokacji w ogóle nie doszło. Następna wzmianka o Powidzu jako o mieście pochodzi dopiero z 1352[9].
W 1454 roku został zniszczony przez Krzyżaków, którzy uprowadzili także jego mieszkańców. W tym samym roku Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdził przywileje miejskie, uzupełniając je m.in. prawem połowu ryb w Jeziorze Powidzkim. W XV wieku istniała tu szkoła podległa Akademii Krakowskiej (stąd powiedzenie: „Dokąd idziesz? – Do Powidza po rozum”)[10].
Około 20 kwietnia 1769 roku doszło pod Powidzem do potyczki pomiędzy konfederatami barskimi, dowodzonymi przez Antoniego Morawskiego, a wojskami rosyjskimi[10].
W latach 1793–1815 był stolicą powiatu. Liczył wówczas około 600 mieszkańców[10].
W okresie zaborów, kiedy przez Jezioro Powidzkie biegła granica prusko-rosyjska, Powidz, leżący wówczas na terenie Prus, był punktem przerzutowym ochotników udających do walk podczas powstania listopadowego i styczniowego[10].
W 1864 roku miasto posiadało już 1314 mieszkańców[10].
28 grudnia 1918 roku w Powidzu zorganizował się oddział ochotników, który następnego dnia rozbroił pluton niemieckiej straży granicznej, stacjonujący w Anastazewie i Szydłowcu. Powstańcy z Powidza uczestniczyli potem w późniejszych walkach na froncie powstania wielkopolskiego[10].
Pod koniec 1944 roku lasy otaczające Powidz były terenem działalności radzieckich grup zwiadowczych[10].
W okresie PRL-u we wsi powstał tartak Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego[10].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie konińskim.
SZ RP edytuj
Po II wojnie światowej w okolicy Powidza utworzono lotnisko wojskowe. Aktualnie korzysta z niego 33 Baza Lotnictwa Transportowego[11].
Atrakcje turystyczne i przyrodnicze edytuj
- położenie nad Jeziorem Powidzkim
- otoczenie parku krajobrazowego
- przebiegająca trasa Gnieźnieńskiej Kolei Wąskotorowej (stacja Powidz), w 2018 linia nieczynna
- kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z 2 połowy XIX wieku (nr rej.: 339/81 z 21.05.1984 r.).
- dom grzebalny, nr rej.: j.w.
Słynni powidzanie edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 109492
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 958 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 62–63.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska nasza kraina. T. 2. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004, s. 152. ISBN 83-89738-11-2.
- ↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 91–92.
- ↑ a b c d e f g h Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie: szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wyd. Nauk, 1983, s. 249–250, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554.
- ↑ Historia Lotniska Wojskowego. 33. Baza Lotnictwa Transportowego w Powidzu. powidz.pl, 2023-09-04. [dostęp 2023-08-31].
Linki zewnętrzne edytuj
- oficjalna strona gminy Powidz
- Powidz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 890.