Protektorat Malty

Protektorat Malty – byt polityczny na Malcie w latach 1800–1813, kiedy wyspy te de jure stanowiły część Królestwa Sycylii, a faktycznie były protektoratem brytyjskim. Protektorat ustanowiony został w następstwie kapitulacji stacjonujących na wyspach sił francuskich, a funkcjonował do obwołania Malty kolonią brytyjską.

Brytyjski Protektorat Malty

Protettorato di Malta (włoski)
Protettorat ta' Malta (maltański)

Flaga
Mapa Sycylii i Malty z 1808 roku
Język urzędowy	włoski
Stolica	Valletta
Typ państwa	Protektorat
Pierwszy król	Ferdynand III (1800-1802)
Ostatni król	Jerzy III (1802-1813)
Powierzchnia  • całkowita	316 km²
Liczba ludności (1807)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	93 054 294,5 osób/km²
Waluta	scudo maltańskie
powstanie przeciw Francuzom	1800
Przekształcenie Malty w kolonię Korony Brytyjskiej	1813
Religia dominująca	rzymskokatolicka

Podłoże polityczne

Sir Alexander Ball, Cywilny Komisarz Malty w latach 1799-1801 oraz 1802-1809

Podczas powstania przeciwko Francuzom Maltańczycy sformowali Zgromadzenie Narodowe jako rząd tymczasowy. Do brytyjskiej floty na Sycylii wysłano przedstawicieli z prośbą o pomoc. W drugiej połowie września 1798, flota 13 okrętów, pod dowództwem kapitana Sir Jamesa Saumareza pokazała się w pobliżu wyspy. W październiku tego roku Sir Alexander Ball przybył na Maltę, a rok później mianowany został jej Cywilnym Komisarzem.

Francuski garnizon pod dowództwem generała Vaubois zepchnięty został do Valletty, i w końcu poddał się 4 września 1800 roku. Z tą chwilą Malta stała się protektoratem Korony Brytyjskiej. W sierpniu 1801 roku, Cywilny Komisarz Charles Cameron mianował Emmanuela Vitale gubernatorem wyspy Gozo w miejsce Saverio Cassara. Fakt ten w efekcie oznaczał koniec niepodległości Gozo jako La Nazione Gozitana.

Rysunek satyryczny z 1803 r. na temat ewakuacji Malty

Zgodnie z warunkami pokoju w Amiens, Wielka Brytania zobowiązana była ewakuować wyspę, lecz nie wypełniła tego uzgodnienia – jeden z kilku wzajemnych przypadków nieprzestrzegania uzgodnień traktatu, co w końcu doprowadziło do jego upadku i wznowienia działań wojennych pomiędzy Wielką Brytanią i Francją.

Deklaracja Praw

Deklaracja Praw mieszkańców Wysp Malta i Gozo z 1802 roku, na Palazzo Parisio.

W czerwcu 1802 roku, 104 przedstawicieli maltańskich miast i wiosek, podpisało deklarację zatytułowaną La Dichiarazione dei Diritti degli abitanti delle Isole di Malta e Gozo (Deklaracja Praw mieszkańców Wysp Malta i Gozo), w której ogłaszali Jerzego III swoim królem, z zastrzeżeniem, że nie ma on prawa przekazania Malty pod władzę innego państwa. Ogłaszali również, że Malta, będąc pod brytyjską protekcją, powinna mieć swój rząd.

Lampedusa

Lampedusa

Na mapie politycznej, Lampedusa była również częścią Królestwa Sycylii. W późnych latach XVIII wieku, kiedy Malta wciąż była pod rządami Joannitów, książę Lampedusy wydzierżawił wyspę Salvatore Gatt, maltańskiemu przedsiębiorcy, który osiadł tam wraz z kilkoma pracownikami.

Brytyjczycy pragnęli przejąć Lampedusę jako swoją bazę morską zamiast Malty, ale idea upadła, ponieważ wyspa nie miała wystarczająco głębokich portów i nie miała dobrej infrastruktury. Mimo tego, władze na Malcie i rząd brytyjski ciągle dążył do przejęcia wyspy, wierząc, że wyspa może zaopatrywać Maltę w żywność, gdyby Sycylia przypadła Napoleonowi.

W roku 1800 Ball wysłał na Lampedusę komisję, w celu oceny wykonalności tego zamierzenia. Komisja stwierdziła, że wyspa może, przy relatywnie małych kosztach, stać się dostarczycielem produktów żywnościowych, a to za przyczyną żyznej gleby i dobrego zaopatrzenia w wodę. W roku 1803, kilku maltańskich rolników osiedliło się na Lampedusie, biorąc ze sobą swoją trzodę i owce, oraz zaczęło uprawiać jęczmień.

W roku 1810, Salvatore Gatt przeniósł prawo dzierżawy na Alexandra Fernandeza, urzędnika brytyjskiej Intendentury, który później usiłował stworzyć wielką maltańską kolonię na wyspie. Nie zostało to nigdy zrealizowane, gdyż w roku 1812 Komisja Królewska uznała, iż było to zwykłe przedsięwzięcie handlowe, i Wielka Brytania odmówiła Fernandezowi pomocy. Problemy spotęgowały się, gdy w latach 1813-1814 nawiedziła Maltę dżuma, i 25 września 1814 roku Sir Thomas Maitland zabrał brytyjskich żołnierzy z Lampedusy.

Fernandez zarządzał wyspą do roku 1818, kiedy powrócił Gatt i został tam z rodziną do roku 1824.

Kolonia Korony Brytyjskiej

W roku 1813 Malta, zgodnie z Konstytucją Bathursta, została przekształcona w kolonię Korony Brytyjskiej. 23 lipca sir Thomas Maitland zastąpił sir Hildebranda Oakesa, i został pierwszym cywilnym komisarzem, który otrzymał tytuł gubernatora. Malta oficjalnie stała się kolonią w roku 1814, na podstawie pokoju paryskiego.