Radoryż Smolany
Radoryż Smolany – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, w gminie Krzywda[5][6].
| wieś | |
 Dwór w Radoryżu Smolanym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
21-470[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LLU |
| SIMC |
0677323[5] |
Położenie na mapie gminy Krzywda  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu łukowskiego  | |
 51°48′14″N 22°07′38″E/51,803889 22,127222[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0677330 | Dwór | część wsi |
Wieś stanowi sołectwo w gminie Krzywda[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 460 mieszkańców[8].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Radoryżu Kościelnym.
Historia miejscowości edytuj
Pierwsza wzmianka o wsi Radorzirz pochodzi z roku 1420, kiedy to chłopi protestowali przeciwko pozywaniu ich przez dziedzica tej wsi przed sąd w Lublinie, uważając za właściwy sąd w Radomiu. Wieś była położona po obu stronach granicy ziem łukowskiej i stężyckiej i używano dwóch nazw – Radoryż i Radoryżec, a później Radorzis Magna i Radorzis Parwa. Ponadto Radoryż przynależał do parafii w Tuchowiczu, a Radoryżec od roku 1437 do parafii wojcieszkowskiej. Z Radoryża wywodzi się rodzina Radorziskich, której członkowie w XVI wieku wybudowali pałac otoczony parkiem. Pałac został zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego.
W XVIII wieku wieś była własnością kasztelana połanieckiego Antoniego Cieciszewskiego. Jego spadkobiercy opuścili Radoryż dopiero w roku 1863 na skutek represji po powstaniu styczniowym. Już przed rokiem 1848 w Radoryżu istniał dwór, podobnie jak poprzedni otoczony parkiem. Ciągłym problemem była wilgoć, natomiast dumą – biblioteka, która uchowała się do roku 1945 i została wykorzystana przez okolicznych mieszkańców m.in. na opał w czasie wyjątkowo ciężkiej zimy 1945 roku[9]. W Radoryżu zamieszkiwała rodzina Potworowskich, której słynący z sadów majątek (obok majątku krzywdziańskich Szulców) należał do największych w okolicy[10].
Okolice Radoryża wyzwolono spod hitlerowskiej okupacji 22 lipca 1944 roku. Po wojnie majątek rozparcelowano. Dwór i zabudowania folwarczne, mocno zdewastowane, zostały przeznaczone na szkołę rolniczą – Powiatową Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego. W pierwszym roku naukę podjęło jednak jedynie ośmiu uczniów, a i oni zrezygnowali przed upływem roku. Następnie, w latach 1945–1947 był tu Ośrodek Przysposobienia Rolniczego, później prowadzono Kurs Administracji Rolnej, następnie Gimnazjum Rolnicze i w końcu Liceum 1. stopnia dla dorosłych, które 1 czerwca 1951 roku zakończyło działalność; pozostało jedynie gospodarstwo rolne podległe oświacie. Działalność edukacyjną wznowiono w 1955 roku, kiedy powstało Technikum Rolniczo-Łąkarskie, choć uczniowie pojawili się dopiero w roku 1957 po częściowo zakończonym remoncie.
Do 1954 roku istniała gmina Radoryż. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku Radoryż Smolany zelektryfikowano; wybudowano tu także studnię głębinową i zakończono budowę szosy. W latach 1959–1960 wybudowano nowy gmach szkoły.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego oraz Zespół Szkół im. Władysława Tatarkiewicza (dawne Technikum Łąkarskie).
3 lipca 2021 otwarto nową świetlicę wiejską. Obiekt o powierzchni użytkowej prawie 300 m² powstał dzięki wsparciu Unii Europejskiej (łączny koszt ok. 1,4 mln PLN), składa się z wielofunkcyjnej sali i wyposażony jest w zaplecze kuchenne, sanitarne i techniczne[11].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114025
- ↑ Wieś Radoryż Smolany w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-11-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-04-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1069 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Teresa Tatarkiewiczowa, Wspomnienia, PIW, 1979, Cytat: W 1945 roku, po zabraniu i rozparcelowaniu Radoryża, chcieliśmy bibliotekę odzyskać i spieniężyć, aby moja matka mogła mieć jakiś własny fundusik. Katalog pozostałych po wypadkach wojennych książek spisany został przez Wereszczyńskiego, uchodźcę z Suwalszczyzny. Katalog ten przedstawiłam w Bibliotece Publicznej w Warszawie, którą szczególnie zainteresowały czasopisma, jako możliwość dopełnienia zdekompletowanych w czasie wojny roczników, oraz książki w obcych językach i dawne wydania klasyków polskich. Zarząd Biblioteki wyrażał nawet chęć wysłania po książki samochodu ciężarowego, który by pozbierał w okolicy Radoryża podworskie biblioteki. Tymczasem sprzeciwiły się temu władze powiatowe, chcąc (za darmo) stworzyć bibliotekę w Łukowie. Część książek została na miejscu, otworzono bowiem w Radoryżu szkołę łąkarstwa. Ostatecznie z całej biblioteki, liczącej ponad tysiąc dzieł, pozostała mi tylko jedna książka, Jasełka Kraszewskiego w oryginalnej radoryskiej oprawie. Oddała mi ją Jadwiga Dmochowska (z Waydlów), której lepiej się powiodło, bo udało się jej odzyskać sporą część książek z biblioteki w Burcu i wśród nich była, widocznie pożyczona z Radoryża, książka Kraszewskiego..
- ↑ Emilia Stobińska-Józefacka: Palce lizać!, Lublin, KAW 1994, ISBN 83-03-03435-9, s.40.
- ↑ Świetlica na 600-lecie. „Echo Katolickie”. 28 (1354), s. 5, 2021-07-15. Sielce: Siedlecka Oficyna Wydawnicza „Podlasie” Sp. z o.o.. ISSN 1898-9357. [dostęp 2021-07-18]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- 50 lat. Zespół Szkół Rolniczych w Radoryżu Smolanym 1946-1996. Radoryż Smolany: Komitet Organizacyjny VI Zjazdu Absolwentów, s. 5…7.
Linki zewnętrzne edytuj
- Radoryż, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 434.