Wikipedia

Rajsk

wieś w województwie podlaskim

Rajsk – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie bielskim, w gminie Bielsk Podlaski[6][7].

Rajsk
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

bielski

Gmina

Bielsk Podlaski

Sołectwo

Rajsk[2]

Wysokość

133-145 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

169[3][4]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

17-100[5]

Tablice rejestracyjne

BBI

SIMC

0023811[6]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Bielsk Podlaski
Mapa konturowa gminy wiejskiej Bielsk Podlaski, u góry znajduje się punkt z opisem „Rajsk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rajsk”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rajsk”
Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa konturowa powiatu bielskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rajsk”
Ziemia52°50′44″N 23°09′10″E/52,845556 23,152778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Integralne części wsi Rajsk[6][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0023828 Rajsk kolonia

Historia edytuj

Rajsk to dawna wieś królewska, która w 1795 roku znajdowała się w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego[8].

Pierwsze dokumenty mówiące o istnieniu parafii w Rajsku datuje się na 1570, a o istnieniu cerkwi na 1671. Wtedy to, według legendy, na uroczysku Głowkowo w Chrabołowskim Lesie objawił się obraz Matki Boskiej. Według legendy[9], ikonę nakazał sobie sprowadzić właściciel pobliskiego folwarku Stołowacz – Gołdek, jednak gdy wieziono ją wozem przez Rajsk, woły zatrzymały się i nie dało się ich zmusić do ruszenia. Potraktowano to jako znak, że obraz ma tam pozostać, a Gołdek wybudował w Rajsku cerkiew drewnianą pod wezwaniem Matki Bożej Cierpiącej. W 1875 wybudowano cerkiew murowaną. Ikona zaginęła bez śladu podczas bieżeństwa.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 341 osób, wśród których 322 było wyznania prawosławnego, 15 rzymskokatolickiego, a 4 mojżeszowego. Jednocześnie 196 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 145 białoruską. Było tu 71 budynków mieszkalnych[10].

16 czerwca 1942 roku, w czasie okupacji niemieckiej, wieś została spacyfikowana. W odwecie za atak sowieckich partyzantów na niemiecki samochód osobowy funkcjonariusze Gestapo i żandarmerii rozstrzelali 149 osób. Ofiarami byli mężczyźni powyżej 16. roku życia oraz kobiety, których mężowie i synowie byli nieobecni we wsi. Wieś i jej kolonie zostały doszczętnie spalone; zniszczeniu uległy wszystkie domy i zabudowania gospodarcze, a także cerkiew i kaplica cmentarna. Niemcy wycieli nawet drzewa oraz zniszczyli studnie i biegnącą przez wieś brukowaną drogę. Pacyfikację Rajska zarządził osobiście Dowódca SS i Policji w Okręgu Białystok SS-Standartenführer Werner Fromm. W 1962 roku ofiary pacyfikacji upamiętniono pomnikiem. Rajsk odznaczono także Krzyżem Grunwaldu III klasy[11]. Zbrodnię w Rajsku upamiętnia także pomnik prawosławnych mieszkańców Białostocczyzny zabitych i zaginionych w latach 1939–1956 w Białymstoku.

Osobny artykuł: Pacyfikacja wsi Rajsk.

W latach 60. XX w. w pobliżu wsi odkryto złoża metali, m.in. uranu.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Zabytki edytuj

O wsi edytuj

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do miejscowej parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii Matki Bożej z Góry Karmel w Bielsku Podlaskim[13].

W okolicach Rajska znajdują się największe w Polsce złoża rud zawierających uran; jego zawartość wstępnie oszacowano na ponad 88 tys. ton prognozowanych[14].

Galeria edytuj

Odznaczenia edytuj

  • Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1973)[15]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114465
  2. ↑ Wykaz sołectw i sołtysów w gminie Bielsk Podlaski. Urząd Gminy Bielsk Podlaski. [dostęp 2013-11-28].
  3. ↑ Wieś Rajsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  4. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  5. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1071 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  6. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  7. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. ↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
  9. ↑ a b „Święci pod cebulami”, Turystyka - dodatek do Gazety Wyborczej, nr 13 (324), 03.04.2010
  10. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 30.
  11. ↑ Michał Gnatowski, Waldemar Monkiewicz, Józef Kowalczyk: Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej. Białystok: OKBZH i Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, 1981, s. 143–146. ISBN 83-00-00323-1.
  12. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  13. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  14. ↑ Polski atom: Podlasie krajowym centrum wydobycia uranu. Energetyka24, 2015-10-19. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-22)].
  15. ↑ Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] Urszula Lewandowska, Krystyna Malik, Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rajsk&oldid=72834830”