Rejencja pilska
Rejencja pilska (do 1938 niem. Regierungsbezirk Schneidemühl, 1938–1945 Regierungsbezirk Grenzmark Posen-Westpreußen) – pruska i niemiecka jednostka administracyjna istniejąca na terenie prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska (w latach 1918–1938) i Pomorze (w latach 1938–1945).
Historia edytuj
Tymczasowa rejencja z siedzibą w Pile (niem. Schneidemühl) powstała 20 listopada 1919 r. z pozostałych przy Prusach powiatów prowincji Poznańskiej i prowincji Prusy Zachodnie. 1 lipca 1922 po utworzeniu prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska, rejencja pilska stała się jedyną rejencją tej prowincji, a więc terytorialnie tożsama z prowincją.
1 października 1938 roku po likwidacji prowincji Marchia Graniczna, doszło do szeregu zmian:
Od rejencji pilskiej odłączono:
- powiat wschowski – włączony do prowincji śląskiej (rejencja legnicka).
- powiat babimojski, który zniesiono i włączono do: Śląska (rejencja legnicka, powiat zielonogórski) i Brandeburgii (rejencja frankfurcka, powiat sulechowsko-świebodziński);
- powiaty międzyrzecki i skwierzyński – wcielone w całości do Brandenburgii (rejencja frankfurcka).
Do rejencji pilskiej dołączono natomiast:
- brandenburskie powiaty choszczeński i strzelecki (z rejencji frankfurckiej);
- pomorskie powiaty drawski, szczecinecki (z rejencji koszalińskiej).
Jednocześnie, tak terytorialnie zmienioną rejencję pilską przeniesiono do prowincji Pomorze i – dla zachowania nazwy zlikwidowanej prowincji – przemianowano na 'Rejencja Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska’ (Regierungsbezirk Grenzmark Posen-Westpreußen). Zmiana ta prowadzi nierzadko do pomyłek, ponieważ nazwa dotychczasowej prowincji stała się nazwą rejencji w prowincji Pomorze (przeskok w hierarchii jednostek).
W 1945 r. całość ziem rejencji znalazła się w Polsce i rejencja przestała istnieć.
Wykaz miast edytuj
Wykaz miast rejencji pilskiej w roku 1938 (do końca września) oraz w 1939 (od 1 października 1938) – już jako „rejencja Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska”:
| Miasto | Prowincja 1938 | Rejencja 1938 | Powiat 1938 | Prowincja 1939 | Rejencja 1939 | Powiat 1939 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Fraustadt (Wschowa) | MGPZ | pilska | wschowski | Śląsk | legnicka | wschowski | |
| Schlichtingsheim (Szlichtyngowa) | MGPZ | pilska | wschowski | Śląsk | legnicka | wschowski | |
| Bomst (Babimost) | MGPZ | pilska | babimojski | Brandenburgia | frankfurcka | sulechowsko-świebodziński | |
| Unruhstadt (Kargowa) | MGPZ | pilska | babimojski | Brandenburgia | frankfurcka | sulechowsko-świebodziński | |
| Meseritz (Międzyrzecz) | MGPZ | pilska | międzyrzecki | Brandenburgia | frankfurcka | międzyrzecki | |
| Betsche (Pszczew) | MGPZ | pilska | międzyrzecki | Brandenburgia | frankfurcka | międzyrzecki | |
| Brätz (Brójce) | MGPZ | pilska | międzyrzecki | Brandenburgia | frankfurcka | międzyrzecki | |
| Tirschtiegel[1] (Trzciel) | MGPZ | pilska | międzyrzecki | Brandenburgia | frankfurcka | międzyrzecki | |
| Schwerin an der Warthe (Skwierzyna) | MGPZ | pilska | skwierzyński | Brandenburgia | frankfurcka | skwierzyński | |
| Blesen (Bledzew) | MGPZ | pilska | skwierzyński | Brandenburgia | frankfurcka | skwierzyński | |
| Schlochau (Człuchów) | MGPZ | pilska | człuchowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | człuchowski | |
| Baldenburg (Biały Bór) | MGPZ | pilska | człuchowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | człuchowski | |
| Hammerstein (Czarne) | MGPZ | pilska | człuchowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | człuchowski | |
| Landeck (Lędyczek) | MGPZ | pilska | człuchowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | człuchowski | |
| Preußisch Friedland (Debrzno) | MGPZ | pilska | człuchowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | człuchowski | |
| Schönlanke (Trzcianka) | MGPZ | pilska | notecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | notecki | |
| Kreuz[2] (Krzyż) | MGPZ | pilska | notecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | notecki | |
| Schneidemühl (Piła) | MGPZ | pilska | pilski (miejski) | Pomorze | MGPZ (rej.) | pilski (miejski) | |
| Deutsch Krone (Wałcz) | MGPZ | pilska | wałecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | wałecki | |
| Jastrow (Jastrowie) | MGPZ | pilska | wałecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | wałecki | |
| Märkisch Friedland (Mirosławiec) | MGPZ | pilska | wałecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | wałecki | |
| Schloppe (Człopa) | MGPZ | pilska | wałecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | wałecki | |
| Tütz (Tuczno) | MGPZ | pilska | wałecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | wałecki | |
| Flatow (Złotów) | MGPZ | pilska | złotowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | złotowski | |
| Krojanke (Krajenka) | MGPZ | pilska | złotowski | Pomorze | MGPZ (rej.) | złotowski | |
| Arnswalde (Choszczno) | Brandenburgia | frankfurcka | choszczeński | Pomorze | MGPZ (rej.) | choszczeński | |
| Neuwedell (Drawno) | Brandenburgia | frankfurcka | choszczeński | Pomorze | MGPZ (rej.) | choszczeński | |
| Reetz (Recz) | Brandenburgia | frankfurcka | choszczeński | Pomorze | MGPZ (rej.) | choszczeński | |
| Friedeberg (Strzelce Krajeńskie) | Brandenburgia | frankfurcka | strzelecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | strzelecki | |
| Driesen (Drezdenko) | Brandenburgia | frankfurcka | strzelecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | strzelecki | |
| Woldenberg (Dobiegniew) | Brandenburgia | frankfurcka | strzelecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | strzelecki | |
| Dramburg (Drawsko Pomorskie) | Pomorze | koszalińska | drawski | Pomorze | MGPZ (rej.) | drawski | |
| Falkenburg (Złocieniec) | Pomorze | koszalińska | drawski | Pomorze | MGPZ (rej.) | drawski | |
| Kallies (Kalisz Pomorski) | Pomorze | koszalińska | drawski | Pomorze | MGPZ (rej.) | drawski | |
| Neustettin (Szczecinek) | Pomorze | koszalińska | szczecinecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | szczecinecki | |
| Bärwalde (Barwice) | Pomorze | koszalińska | szczecinecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | szczecinecki | |
| Ratzebuhr (Okonek) | Pomorze | koszalińska | szczecinecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | szczecinecki | |
| Tempelburg (Czaplinek) | Pomorze | koszalińska | szczecinecki | Pomorze | MGPZ (rej.) | szczecinecki |
Podział administracyjny edytuj
20 listopada 1919 roku edytuj
Stolica rejencji: Piła
Powiaty ziemskie (Landkreis) z prowincji Prusy Zachodnie:
Powiaty ziemskie (Landkreis) z Prowincji Poznańskiej:
- Babimost
- Czarnków (część), od 15 grudnia 1919 w składzie powiatu noteckiego
- Wieleń (część), od 15 grudnia 1919 w składzie powiatu noteckiego
- Wschowa
- Chodzież, od 15 grudnia 1919 w składzie powiatu noteckiego
- Międzyrzecz
- Skwierzyna
- Schneidemühl, powiat grodzki (Stadtkreis) od 1 kwietnia 1914
1 stycznia 1938 roku edytuj
Stolica rejencji: Schneidemühl
Powiat grodzki (Stadtkreis):
Powiaty ziemskie (Landkreis):
1 stycznia 1939 roku edytuj
Stolica rejencji: Schneidemühl
Powiat grodzki (Stadtkreis):
Powiaty ziemskie (Landkreis):
- Choszczno, do 1938 w rejencji frankfurckiej, w prowincji Brandenburgia
- Wałcz, od 1815 w rejencji kwidzyńskiej, w prowincji Prusy Zachodnie; 1922-1938 w prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska
- Drawsko Pomorskie, do 1938 w rejencji koszalińskiej, w prowincji Pomorze
- Złotów, od 1815 w rejencji kwidzyńskiej, w prowincji Prusy Zachodnie; 1922-1938 w prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska
- Strzelce Krajeńskie, do 1938 w rejencji frankfurckiej, w prowincji Brandenburgia
- notecki, utworzony 1919 w prowincji Poznańskiej; 1922-1938 w prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska
- Szczecinek, do 1938 w rejencji koszalińskiej, w prowincji Pomorze
- Człuchów, od 1815 w rejencji kwidzyńskiej, w prowincji Prusy Zachodnie; 1922-1938 w prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska
Populacja edytuj
| Powiat | Nazwa polska | Populacja (1939)[3] |
|---|---|---|
| Arnswalde | Choszczno | 44064 |
| Deutsch Krone | Wałcz | 69699 |
| Dramburg | Drawsko Pomorskie | 43383 |
| Flatow | Złotów | 39211 |
| Friedeberg | Strzelce Krajeńskie | 51772 |
| Netzekreis | Noteć | 39178 |
| Neustettin | Szczecinek | 83794 |
| Schlochau | Czułchów | 55110 |
| Schneidemühl (miasto) | Piła | 43836 |
| Razem | 470 047 | |
Przypisy edytuj
- ↑ Część zachodnia.
- ↑ Prawa miejskie od 28 maja 1936.
- ↑ Preußische Provinz Schlesien (populacje pod linkami powiatów). [dostęp 2015-04-18]. (niem.).