Rotunda PKO w Warszawie
Rotunda PKO – budynek banku PKO BP znajdujący się w latach 1966–2017 przy ul. Marszałkowskiej 100/102 w Warszawie. W jego miejscu powstał nowy budynek o zbliżonym kształcie oddany do użytku w 2019.
 Rotunda widziana z Pałacu Kultury i Nauki (2006) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Warszawa |
| Adres |
ul. Marszałkowska 100/102 |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1960 |
| Ukończenie budowy |
1966, 2019 |
| Zniszczono |
1979 (wybuch gazu) |
| Rozebrano |
2017 |
| Odbudowano |
1979, 2017-2019 |
| Pierwszy właściciel |
PKO Bank Polski |
| Obecny właściciel |
PKO Bank Polski |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′49,67″N 21°00′44,43″E/52,230464 21,012342
| |
Historia edytuj
Rotunda PKO znajdowała się w miejscu, w którym do 1944 znajdowała się narożna kamienica Pinkusa Lothego. Po II wojnie światowej ruiny tej kamienicy zostały rozebrane do poziomu parteru[1].
Budynek był częścią Ściany Wschodniej wybudowanej w latach 1960–1969. Zaprojektował go Jerzy Jakubowicz[2], a jego stalową konstrukcję – Stanisław Więcek i Włodzimierz Wojnowski[3]. Budowa zakończyła się w 1966[3]. W elewacji budynku umieszczono przezroczyste szyby[3]. Z powodu kształtu, w szczególności dachu o charakterystycznym ząbkowaniu, był on nazywany „czapką generalską”[4][5].
15 lutego 1979 budynek został zniszczony w ok. 70% w wyniku wybuchu gazu, w którym zginęło 49 osób, a 110 zostało rannych.
Odbudowy dokonano w szybkim tempie – pod koniec października Rotunda została ponownie oddana do użytku. Jedną z głównych zmian w stosunku do pierwowzoru było zastosowanie w elewacji przyciemnianego szkła. 27 października pod północną ścianą budynku, od strony ul. Widok, odsłonięto tablicę z brązu upamiętniającą ofiary wybuchu[6].
W 2010 właściciel budynku, bank PKO BP, rozpoczął prace zmierzające do wybudowania w miejscu obecnego budynku nowego obiektu – Nowej Rotundy[7].
W 2014 bank PKO BP otrzymał tytuł „Miastoszpeciciela 2014” za częste zasłanianie Rotundy wielkoformatowymi reklamami, co uznano za rażący przykład oszpecania przestrzeni miejskiej w jednym z najbardziej reprezentacyjnych punktów Warszawy[8].
20 stycznia 2015 stołeczny konserwator zabytków Piotr Brabander, pomimo wpisu Rotundy do rejestru zabytków, wydał decyzję zezwalającą na rozbiórkę budynku w uwagi na fakt, że jego konstrukcja nie jest oryginalna i powstała w trakcie remontu po wybuchu. 23 grudnia 2016 budynek został zamknięty dla klientów banku[9]. 10 marca 2017 rozpoczęto rozbiórkę Rotundy, na której miejscu, według planów, w ciągu dwóch lat miałaby powstać Nowa Rotunda. 16 marca stołeczny konserwator zabytków, Michał Krasucki, wydał nakaz zatrzymania prac rozbiórkowych, uznając, że poprzednia decyzja została wydana w oparciu o błędne przesłanki (po zdemontowaniu elewacji okazało się, że konstrukcja jest oryginalna)[10]. Budynek został rozebrany, jednak niektóre elementy oryginalnej konstrukcji (dźwigary dachu oraz element centralny w formie parasola) zostały zachowane w celu wyeksponowania w nowym budynku[11].
Druga Rotunda edytuj
W miejscu zburzonego budynku zaplanowano nowy o takim samym kształcie, zaprojektowany przez krakowską pracownię Gowin & Siuta[12][11]. Trzykondygnacyjny budynek został oddany do użytku w listopadzie 2019[13]. Działa w nim placówka bankowa (w podziemiu i na parterze), a na pierwszym piętrze urządzono kawiarnię ze strefą spotkań[14]. Przed budynkiem powstało zewnętrzne patio, na którego ścianach posadzono 11,5 tysiąca roślin[14]. Została tam również przeniesiona tablica pamiątkowa upamiętniająca ofiary katastrofy z 1979[14].
Galeria edytuj
-
Budowa rotundy (1964) -
Budynek o zmroku (1968) -
Rotunda po wybuchu (15 lutego 1979) -
Odbudowany budynek (1981) -
Tablica upamiętniająca ofiary wybuchu 15 lutego 1979 w swojej pierwotnej lokalizacji przy pierwszej rotundzie (2010) -
Rotunda od strony ul. Marszałkowskiej (2016) -
Rozbiórka budynku (marzec 2017) -
Budowa nowej Rotundy (kwiecień 2018)
Przypisy edytuj
- ↑ Al. Jerozolimskie 34/36 róg Marszałkowska 100. Kamienica Lothego. warszawa1939. [dostęp 2017-03-24].
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 108. ISBN 83-908950-8-0.
- ↑ a b c Dariusz Bartoszewicz. Ściana Wschodnia. Specerownik. „Dodatek do Gazety Wyborczej”, s. 6, 12 grudnia 2013.
- ↑ Leszek Wysznacki: Warszawa od wyzwolenia do naszych dni. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1977, s. 98.
- ↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik. Warszawa śladami PRL-u. Warszawa: Agora, 2010, s. 161. ISBN 978-83-268-0280-5.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 130. ISBN 83-01-06109-X.
- ↑ Powstanie Nowa Rotunda dla Warszawy. [w:] PKO Bank Polski [on-line]. pkobp.pl, 28 stycznia 2010. [dostęp 2014-09-30].
- ↑ Warszawska Rotunda szpeci. [w:] „Rzeczpospolita” [on-line]. rp.pl, 12 sierpnia 2014. [dostęp 2014-09-30].
- ↑ Rotunda w częściach zjeżdża do Warszawy. „Rzeczpospolita (dodatek Życie Mazowsza)”, s. R6, 27 grudnia 2017.
- ↑ Tomasz Urzykowski: Rotunda. Konserwator wstrzymuje rozbiórkę. wyborcza.pl, 2017-03-16. [dostęp 2017-03-16].
- ↑ a b Tomasz Urzykowski, Michał Wojtczuk. Stary kształt, nowa konstrukcja. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 12 lutego 2018.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Stop rozbieraniu Rotundy. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 17 marca 2017.
- ↑ PKO Rotunda wraca na mapę Warszawy! [online], media.pkobp.pl [dostęp 2019-11-29] (pol.).
- ↑ a b c Michał Wojtczuk: Rotunda powróciła po trzech latach. W nowej formie: bank, kawiarnia, strefa spotkań. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 30 listopada 2019. [dostęp 2019-11-30].
Linki zewnętrzne edytuj
- Jarosław Tarań: Budowa Rotundy PKO przy skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich. [w:] Warszawa. Zdjęcia Jarosława Tarania [on-line]. Ośrodek KARTA, lipiec 1963. [dostęp 2011-12-29].